کتاب ملی سازی ایران

کتاب ملی‌سازی ایران (فرهنگ، قدرت و دولت ۱۲۵۰-۱۳۲۰ ه.ش) نوشته افشین مرعشی و با ترجمه شهربانو صارمی، اثری پژوهشی درباره روند شکل‌گیری دولت مدرن و ملی‌گرایی در ایران است. این کتاب که نشر ققنوس آن را منتشر کرده، به بررسی تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران از اواخر دوره قاجار تا پایان سلطنت رضاشاه می‌پردازد. نویسنده با تکیه‌بر منابع تاریخی و تحلیل‌های تطبیقی، فرایند همگرایی دولت، جامعه و فرهنگ را در این بازه زمانی واکاوی کرده است. اثر حاضر با نگاهی انتقادی به تاریخ‌نگاری رایج، تلاش کرده است تصویری چندوجهی از ملی‌گرایی ایرانی و نقش دولت در بازتعریف هویت ملی ارائه دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ملی سازی ایران

کتاب ملی‌سازی ایران نوشته افشین مرعشی، با تمرکز بر سال‌های ۱۲۵۰ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی، به بررسی روندهای بنیادین در شکل‌گیری دولت مدرن و هویت ملی ایرانی می‌پردازد. این کتاب با رویکردی تحلیلی، تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران را در دوره‌ای پرتلاطم از اواخر قاجار تا پایان سلطنت رضاشاه بررسی کرده است. مرعشی در این اثر، ملی‌گرایی را نه صرفاً یک ایدئولوژی سیاسی، بلکه نتیجه همگرایی ساختارهای نهادی، اجتماعی و فرهنگی می‌داند که در بستر مدرن‌سازی و مواجهه با غرب شکل گرفته‌اند. ساختار کتاب بر پایه تحلیل پیوستگی‌ها و گسست‌های تاریخی استوار است و نویسنده تلاش کرده است از روایت‌های صرفاً سیاسی فراتر رود و به لایه‌های عمیق‌تر اجتماعی و فرهنگی بپردازد. او با بررسی نقش دولت در بازتعریف مناسبات با جامعه و فرهنگ، نشان داده است که ملی‌گرایی ایرانی چگونه از دل تحولات نهادی، بازسازی حافظه تاریخی و سیاست‌های فرهنگی دولت سر برآورده است. کتاب ملی‌سازی ایران با ارجاع به نمونه‌های تاریخی، نقش مراسم عمومی، بازسازی شهری، آموزش و نمادهای ملی را در شکل‌گیری هویت ملی ایرانی برجسته کرده است.

خلاصه کتاب ملی سازی ایران

کتاب ملی‌سازی ایران با تمرکز بر سال‌های ۱۲۵۰ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی، به واکاوی فرایند شکل‌گیری دولت مدرن و هویت ملی در ایران می‌پردازد. نویسنده با تحلیل تحولات اجتماعی و فرهنگی، نشان داده است که ملی‌گرایی ایرانی نه صرفاً یک ایدئولوژی سیاسی، بلکه محصول همگرایی دولت، جامعه و فرهنگ است. او با بررسی نمونه‌هایی مانند جشن‌های دوهزار و پانصدساله، مراسم عمومی دوران قاجار و پهلوی، و بازسازی شهری تهران، نشان داده است که دولت چگونه با بهره‌گیری از نمادها، مراسم و سیاست‌های آموزشی، تلاش کرده است هویت ملی یکپارچه‌ای بسازد. در این کتاب، نقش روشنفکران، دیپلمات‌ها و نخبگان سیاسی در انتقال الگوهای مدرن از اروپا به ایران و تأثیر آن بر بازتعریف مناسبات دولت و جامعه بررسی شده است. مرعشی تأکید کرده است که ملی‌گرایی ایرانی در بستر تحولات نهادی و فرهنگی اواخر قاجار و اوایل پهلوی شکل گرفته و با چالش‌هایی مانند دوگانگی فرهنگی و جامعه دوگانه روبه‌رو بوده است. او با نقد تاریخ‌نگاری رایج، بر اهمیت تحلیل پیوستگی‌های اجتماعی و فرهنگی فراتر از نقاط عطف سیاسی تأکید کرده است. در نهایت، کتاب نشان داده است که شکل‌گیری ملت مدرن در ایران، نتیجه ساماندهی دوباره مناسبات دولت، جامعه و فرهنگ و تلاش برای خلق حافظه و هویت ملی مشترک بوده است.

چرا باید کتاب ملی سازی ایران را بخوانیم؟

کتاب ملی‌سازی ایران با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، تصویری چندلایه از روند شکل‌گیری دولت مدرن و هویت ملی در ایران ارائه داده است. این کتاب با عبور از روایت‌های صرفاً سیاسی، به لایه‌های اجتماعی و فرهنگی ملی‌گرایی ایرانی پرداخته و نقش دولت، روشنفکران و نهادهای مدرن را در بازتعریف مناسبات قدرت و فرهنگ بررسی کرده است. خواننده با مطالعه این اثر، با ریشه‌های تاریخی ملی‌گرایی، چالش‌های هویت ملی و فرایندهای مدرن‌سازی در ایران آشنا می‌شود و می‌تواند تحولات معاصر را در بستر تاریخی عمیق‌تری درک کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان تاریخ معاصر ایران، پژوهشگران علوم اجتماعی و سیاسی، دانشجویان رشته‌های تاریخ، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، و کسانی که دغدغه فهم ریشه‌های ملی‌گرایی و هویت ملی در ایران را دارند پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب ملی سازی ایران

«در سخنان شاه مفروضاتی نهفته بود که ریشه در مختصات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ملی‌گرایی داشت ــ مفروضاتی که فقط در نتیجه دگرگونی‌های حاصل از مدرن‌سازی که از اواخر سده نوزدهم در ایران رخ داده بود ممکن شد. این دگرگونی‌ها عبارت بودند از ایجاد زیرساخت و دیوانسالاری ملی، ارتش ملی، شبکه حمل‌ونقل سراسری، نظام ثابت و منظم جمع‌آوری مالیات، نظام مدرن ملی آموزش و یک نظام حقوقی واحد. این دگرگونی‌ها مستلزم سرکوب مراجع اقتدار گروهی یا محلی، مانند هویت‌های طایفه‌ای، زبانی و فرقه‌ای، و ترویج معنایی واحد از حافظه، فرهنگ و هویت ملی بود. اقدامات دولت‌سازی و تولیدات فرهنگی اواخر سده نوزدهم بود که به سخنان شاه در مقابل مقبره کوروش معنی و انسجام می‌بخشید. او در پی تصدیق وجود ملتی ایرانی بود که انسجام نهادهای دولتی، ساختارهای اجتماعی و اشکال فرهنگی مشخصه آن محسوب می‌شد ــ انسجامی که ویژگی تعریف‌کننده ملت‌های مدرن بود. به این ترتیب، شاه در صدد زنده کردن چیزی بود که بندیکت اندرسون آن را «جادوی ملی‌گرایی» می‌نامید؛ انتزاعی ناملموس و در عین حال زنده که مجموعه‌ای از مفروضات ضمنی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را به هم پیوند می‌داد.»