کتاب اخلاق مهار جنگ (دفتر اول)

کتاب اخلاق مهار جنگ (دفتر اول) نوشتهٔ مرتضی رحیمی نژاد است. انتشارات روزنه این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی در باب ریشه‌های حقوق بین‌الملل اسلامی در اندیشهٔ فقیهان قرن دوم هجری.

درباره کتاب اخلاق مهار جنگ (دفتر اول)

کتاب اخلاق مهار جنگ (دفتر اول) که در باب ریشه‌های حقوق بین‌الملل اسلامی در اندیشهٔ فقیهان قرن دوم هجری سخن گفته، نه‌تنها برای کشورها و ارتش‌ها که برای کنترل خشم در افراد نیز حکمت‌آموز دانسته شده است. این کتاب که سه فصل دارد، با پیشگفتاری به قلم «محمدجعفر امیر محلاتی»، استاد صلح‌پژوهی دانشگاه اوبرلین آغاز شده است. نویسندهٔ این اثر پژوهشگر ارشد مرکز پژوهشی مجد شیراز و دانش‌آموختهٔ حوزهٔ علمیهٔ قم از سال ۱۳۶۲ و دوره‌های خارج فقه و اصول و نیز دانشگاه تربیت‌مدرس قم در رشتهٔ الهیات و معارف اسلامی بوده است. گفته شده است که بهترین محک برای استواری یک نظام اخلاقی و بزرگ‌ترین چالش فراروی هر دین، در ساحت‌ مهار خشونت و پاس‌داشت عدالت پدیدار می‌شود؛ ازاین‌رو چگونگیِ مهار جنگ، چندوچون توان معنوی هر مکتب را تعیین می‌کند. کتاب حاضر داستان تلاش پنج فقیه و حقوق‌دان در قرن دوم هجری است که با استفاده از آموزه‌های قرآن کریم و پیامبر اسلام (ص)، نخستین نظام‌نامه‌های رفتار اخلاقی در جنگ را در تمدن اسلامی تدوین کردند.

خواندن کتاب اخلاق مهار جنگ (دفتر اول) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب ریشه‌های حقوق بین‌الملل اسلامی در اندیشهٔ فقیهان قرن دوم هجری پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اخلاق مهار جنگ (دفتر اول)

«در پیش‌گفتارِ نخستین فصلِ کتاب، واژهٔ جهاد به سخت‌کوشی و به کار بردن تمام توان در انجام کاری معنا شد و این معنا چنان گسترده است که مصداق‌های گوناگونی را در خود جا می‌دهد و قتال، فقط، مصداقی از آن معناست و همهٔ آن نیست و جهاد به مصداق قتال، جز به ضرورتِ دفاع از دین و مسلمانان برقرار نمی‌شود. در این باره فقیه و نویسنده‌ای معاصر نوشته است: در ایامی که جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران جریان داشت به جبهه رفتم و تلخی و سوزندگی جنگ را با همهٔ وجود خود لمس کردم و به قم که برگشتم تصمیم گرفتم، جهاد را مورد بحث اجتهادی قرار دهم و مجموعاً هفتاد و سه درس به سبک درس خارج در باب جهاد القا کردم و در طول بحث به این نتیجه رسیدم که جهاد به‌گونه‌ای که در قرآن و سیرهٔ پیامبر؟ صم؟ هست با آنچه فقها در متون فقهی نوشته‌اند در دو قطب مخالف قرار دارند و صد و هشتاد درجه با هم اختلاف دارند، زیرا آنچه فقها گفته‌اند این است که جهاد اصلی در اسلام است که دین با جنگ ابتدایی و قدرت اسلحه بر مردمی که اسلام را قبول ندارند، اگرچه بی‌آزار باشند، تحمیل شود و این یک تکلیف الاهی است، مانند نماز و روزه، در حالی که آنچه در قرآن و سیرهٔ پیامبر؟ صم؟ هست این است که از طرفی خوش‌رفتاری و نیکی کردن با کفّار بی‌آزار مورد تشویق قرار گرفته و از طرفی جنگ ابتدایی با کفّار بی‌آزار تحریم شده است.

محمدحسین کاشف الغطاء (۱۳۷۳ ق)، فقیه نواندیش نامدار شیعی، از زاویهٔ دیگری همین نگره به جهاد را در عبارت زیر آشکار ساخته است: اسلام در اصلاح اجتماعی و عدالت‌گستری و برچیدن ستم و فساد، روش پایه پایه و تدریجی را به کار برده است. در مرحلهٔ نخست با پند و اندرزهای نیک (موعظة حسنة) و دعوت آشتی‌جویانه، مردمان را راهنمایی می‌کند و ستم‌کاران را از ستم‌گری بازمی‌دارد و اگر خودسری خودکامگان در مرحله نخست پایان نیافت، در مرحلهٔ دوم، با رویکردهای سلبی، همانند کناره‌گیری از ستم‌کاران، خواهان اصلاح و به سامان آوردن ستم‌کاران خواهد شد و اگر با این مرحله نیز، ستم‌کاران از ستم‌گری و دشمنان از دشمنی بازنایستادند، به ضرورت، باید دست به اسلحه برد و جهاد کرد. پس اسلام بر ستم‌کارانی شمشیر می‌کشد که با آیات و براهین الاهی از ستم‌گری‌شان باز ننشسته‌اند و در راه دعوت به حق سنگ‌اندازی می‌کنند. اسلام سلاح را برای بازدارندگی از شرّ دشمنان -و نه برای درآمدن مردم به اسلام- به‌کار گرفته است و خداوند فرموده است: «وَقاتِلوهُم حَتّیٰ لا تَکونَ فِتنَةٌ» یعنی قتال برای بازداشتن فتنه‌گران از فتنه‌گری است و برای گردن نهادنشان به دین و باور ایمانی نیست زیرا که ایمان و عقیده با جبر و اکراه پدید نمی‌آید. بنابراین اسلام از روی میل و اختیار دست به جنگ نمی‌زند، بلکه این دشمنان هستند که مسلمانان را به ضرورت، وادار به جنگ می‌کنند و چنین است که در جنگ و صلح، ویران کردن و سوزاندن و سَم‌خوراندن و آب نرساندنِ به دشمن حرام شده است. آن‌گونه که کشتن زنان و کودکان و اسیران حرام گردیده است.»