کتاب تئوری های فیلم نامه در سینمای داستانی ۱

کتاب تئوری های فیلم نامه در سینمای داستانی ۱ نوشتهٔ شاهپور شهبازی است و نشر گیلگمش آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب تئوری های فیلم نامه در سینمای داستانی ۱

کتاب تئوری های فیلم نامه در سینمای داستانی یکی از منابع خوب درخصوص آموزش فیلم‌نامه‌نویسی است. جلد اول این کتاب تنها به تشریح و تحلیل سینمای داستان‌محور و شخصیت‌محور و ارائهٔ تئوری «گام‌به‌گام» پرداخته است. جلد دوم سایر ساختارهای سینمای غیرسه‌پرده‌ای را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد.

شش فصل نخست جلد اول این کتاب به فرایند نقش تاریخی روایت، از اسطوره تا درام، و تأثیر آن در شکل‌گیری ساختارهای متفاوت سینمای داستانی، روند تاریخی هنر فیلم‌نامه‌نویسی و تشریح سینمای داستان‌محور، شخصیت‌محور و الگوهای پیشنهادی سید فیلد، وگلر و کروتسن در حوزهٔ فیلم‌نامه خواهد پرداخت و تفاوت عناصر سَبْکی و عناصر روایی را تشریح خواهد کرد.

شش فصل دو کتاب به تشریح مؤلفه‌های تشکیل‌دهندهٔ تئوری پیشنهادی مؤلف (تئوری گام‌به‌گام) از منظر عناصر روایی اختصاص داده شده است. وجه تمایز تئوری «گام‌به‌گام» با سایر تئوری‌ها تأکید بر نقش عناصر روایی در تقسیم اطلاعات درون فیلم‌نامه است، گرچه مبنای قضاوت فیلم تلقی می‌شود. در این بخش، علاوه‌بر توضیح بنیان‌های روان‌شناسانه و شناخت‌شناسانهٔ تئوری «گام‌به‌گام» و تعریف دگرگونهٔ بعضی از مفاهیم فیلم‌نامه‌نویسی و نقد تئوری سید فیلد و میشیلا کروتسن، الگوی تازه‌ای پیشنهاد می‌شود که از معیارهای عینی و دقیق‌تری پیروی می‌کند.

انتخاب نامِ تئوری «گام‌به‌گام» از سوی مؤلف مقصودی دوگانه را دنبال می‌کند؛ از منظر تئوریک منظور از «گام‌به‌گام» گام‌های دراماتیک در فیلم‌نامهٔ سینمای داستانی است که در دو محور پیرنگ بیرونی و درونی، قرائت نحوی و صرفی فیلم‌نامه را امکان‌پذیر می‌کند. این تئوری، علاوه‌بر پیشنهاد گام‌های دراماتیک جدید در سینمای داستانی و تحلیلِ رابطهٔ پیرنگ درونی و بیرونی، به تأثیر متقابل این دو مفهوم در شکل‌گیری جهانِ شخصیت‌ها و تقابل آن‌ها در مناسبات قدرت می‌پردازد و تأثیر عناصر فرامتنی‌ای همچون ژانر را بررسی خواهد کرد. در این تحلیل تأکید بر نحوهٔ تقسیم اطلاعات فیلم‌نامه در شکل‌گیری مفهوم داستان در ذهن مخاطب است و ویژگی‌های پیرنگ از منظر تقسیم اطلاعات داستانی و فرایند قرائت متن توسط تماشاگر از زاویهٔ آگاهی یا عدم‌آگاهی او بر اطلاعات داستان مورد بررسی قرار می‌گیرد. از منظر عملی تئوری «گام‌به‌گام» تأکید بر ساختار و روشِ نگارش فیلم‌نامه است. فیلم‌نامه‌نویس با یادگیری این روش می‌آموزد چگونه، با توجه به اِشراف و آگاهی بر جنبه‌های تئوریک، گام‌به‌گام فیلم‌نامه‌ای منسجم با ساختار سه‌پرده‌ای بنویسد.

انگیزهٔ انتخاب فیلم‌های موردتحلیل در بخش ساختار (تلما و لوئیز، سکوت بره‌ها و زن زیبا) به دلیل تحلیل ساختاری این فیلم‌ها از سوی سید فیلد و میشیلا کروتسن است. بدین طریق، خواننده امکان مقایسه و تفاوت الگوهای پیشنهادی را در سه تئوری فیلم‌نامه‌نویسی پیشِ روی خواهد داشت. سه فیلم موردتحلیل دیگر (پیانو، کارت سبز و آنژل‌آ) علاوه‌بر موفقیت تجاری و هنری به این دلیل که محصول کشورهایی غیر از امریکاست انتخاب شده‌اند تا بر اصول جهان‌شمول این قواعد تئوریک تأکید شود. سه فیلم دیگر (آخرین سامورایی، زاغه‌نشین میلیونر و کشتی‌گیر) به دلیل سالِ تولید، موفقیت تجاری و کسب جایزهٔ اسکار در این جلد از منظر تئوری گام‌به‌گام مورد تحلیل قرار می‌گیرند که به علت حجم مطالب و به توصیهٔ ناشر این سه فیلم به‌اختصار بررسی و تحلیل شده‌اند.

خواندن کتاب تئوری های فیلم نامه در سینمای داستانی ۱ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند فیلم‌نامه‌نویسی را یاد بگیرند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تئوری های فیلم نامه در سینمای داستانی ۱

«انسان، شاهزادهٔ آسمان و تبعیدی خاک، پس از آغاز به مهرِ مام زمین دلبسته شد و از خشمِ آسمانِ بی‌انتها به هراس افتاد. فراوانی زمین ساحتِ تجربه‌های انسان شد و بی‌انتهایی آسمان جان و جهانش را دگرگون ساخت.

انسان، این تلاشِ امیدوار، پس از قرن‌ها با آزمون‌وخطا و به ضربِ تیغِ تجربه و تفکر دریافت چگونه از دل سنگ سلاح را بیرون کشد و چگونه از خرس و گوزن و عقاب ابزار زندگی بسازد.

انسان، این متحیرِ مقاوم، به‌تدریج و به کمک ابزارهای سنگی دریافت چگونه بدنِ سرسبز (درختان) را صیقل دهد تا فرزندانش را طعام کند و در امتداد وجود آنان رؤیای جاودانه زیستن را دوام بخشد.

انسان، این فرومایهٔ برتر، آموخت چگونه دلِ گشادهٔ (زمین) گسترده در زیر پایش را به هنگام خشم پدر بشکافد و زنده بماند. آسمان تلاش بی‌وقفهٔ انسان را خوشامد گفت و به کوس تندر و شیههٔ رعدوبرق، آتش را به او هدیه داد تا تن‌پوش جانِ عریانش کند.

کشف گنجِ سرخِ آتش جان و جهانِ انسان، این درماندهٔ طغیانگر، را دگرگون ساخت. ظلمت پهناور شب با شعله‌های سرخِ آتش روشن شد. چراغ رؤیاهای انسان، این حسرتِ بی‌پایان، به درگاه تاریخ درآویخت. تجربه، تفکر، تخیل و تصویر در هم آمیخت. انسان سخن گفت و انسان شد.

شاید اگر تاریخ زبان به دهان داشت، عاقبت پرده از این رازِ سربه‌مُهر می‌گشود که چه کسی، چرا، چگونه و چه وقت اولین داستانِ جهان را در گوش اولین فرزندِ جهان روایت کرد؟ پاسخ را هیچ‌کس نمی‌داند، اما دغدغهٔ کشفِ جهانِ پُررمزوراز داستان تا به امروز قد کشیده و گلوی انسان کهن به پاس برافراشتن جهانِ داستان تا به امروز از خونابه رنگین است.

داگمار بنکه در کتاب سبک‌های آزاد، در بررسی و تحلیلِ تاریخِ تکامل اَشکال تئوری روایت می‌نویسد: «اولین متن‌های روایتی نوعی وحی الاهی محسوب می‌شد که گویا از آسمان نازل شده بود و نویسنده‌ای نداشت.» ژان‌کلود کری‌یر نیز، از منظر تحلیل روند تاریخی شکل‌گیری داستان، پنجرهٔ دیگری را از منظر زبانی به این افق دوردست می‌گشاید. «هنگامی که انسان طی قرن‌ها، با گذشت زمان، موفق شد زبان را به ساحت آگاهی دربیاورد، قدرت انتقال تجربه‌هایش را نیز پیدا کرد.»

مردان که از نظر جسمانی قوی‌تر بودند به شکار پرداختند و زنان و سال‌خوردگان و کودکان به گردآوری ریشه‌های خوراکی گیاهان، میوه‌ها، دانه‌ها و صید ماهی پرداختند. آن‌ها پس از خستگی ناشی از تأمین غذای روزانه کنار شعله‌های آتش می‌نشستند و تجارب و حوادث و رؤیاهای‌شان را برای یکدیگر تعریف می‌کردند. بیل مویرز در تشریح اندیشه‌های کمبل دربارهٔ اسطوره‌ها می‌نویسد: «به خیال او این هم‌سُرایی عظیم و همهمه‌وار هنگامی آغاز شد که اجداد اولیهٔ ما شروع به پرداختن داستان‌هایی دربارهٔ حیواناتی کردند که برای تأمین غذای خود می‌کشتند، و نیز دربارهٔ دنیای ماورای طبیعتی که به نظر می‌رسید این حیوانات پس از مرگ به آن‌جا می‌روند، "جایی در آن دوردست"، در فراسوی دیدرس وجود، "خداوند حیوانی" حضور داشت، و قدرت و زندگی انسان‌ها را به دست گرفته بود، اگر او نمی‌توانست حیوانات را باز پس فرستد تا دوباره قربانی شوند، شکارگران و خویشاوندان‌شان از گرسنگی می‌مردند. پس جوامع اولیه آموختند که "جوهر زندگی این است که زندگی با کشتن و خوردن تداوم می‌یابد، این همان رمز بزرگی است که اسطوره‌ها باید به آن بپردازند."» بازتاب این وحدت اثیری میان آسمان و زمین در باور و ایقان انسان کهن مولدِ وحدت جسم و روح بود. جهان با تمام تنوع و پیچیدگی‌اش آینهٔ انسان و انسان آینهٔ جهان بود و روایت این رابطه دغدغهٔ مانای انسان شد.»