کتاب شونبرگ

کتاب شونبرگ نوشتۀ چارلز روزن با ترجمۀ مهرنوش غضنفری در انتشارات ناهید به چاپ رسیده است. این کتاب، روند آهنگ‌سازی شونبرگ، آهنگ‌ساز اتریشی را مرور تحلیلی می‌کند و بر تحولات مسیر حرفه‌ای این هنرمند متمرکز است.

درباره کتاب شونبرگ

آرنولد شونبرگ، آهنگ‌ساز و نظریه‌پرداز اتریشی است که بین‌ سال‌های ۱۸۷۴ تا ۱۹۵۱ زیست. او موسیقی‌دان و نظریه‌پرداز خودآموخته‌ای بود که به‌همراهی دو تن از شاگردانش مکتب دوم موسیقی وین را بنیان گذاشت. شونبرگ خود را به‌عنوان جبر تاریخی اجتناب‌ناپذیر در نظر می‌گرفت. یک‌ بار که از او پرسیدند آیا او آهنگساز معروف، آرنولد شونبرگ است، پاسخ داد: «هیچ‌کس دیگر این شغل را نخواست، بنابراین من باید آن‌را بر عهده می‌گرفتم.» او بدون آنکه اقبال عمومی‌ای را که به شخصیت‌های کم‌اهمیت‌تر اختصاص داشت دریافت کند، به یک الگو تبدیل شد. 

امروز اگرچه موفقیت او در موسیقی امری قطعی در نظر گرفته می‌شود و تأثیر او را مهم می‌دانند؛ اما اعتبار آثارش محل مناقشه باقی مانده است. چارلز روزن، نویسندۀ کتاب می‌گوید در این زمانه، لزومی ندارد مخاطب را قانع کنیم که او مهم بوده است، یا حتی اهمیت او را ارزیابی کنیم؛ اما نمی‌توانیم آثار وی را بدون توجیه مخالفتی که ایجاد می‌کنند، دسته‌بندی کنیم. به‌ نظر بسیاری از موسیقی‌دان‌ها دستاورد شونبرگ متفاوت است؛ اما نویسنده قصد ندارد آثار او را بر مبنای علایق خود و میزان موفقیتشان دسته‌بندی کند؛ زیرا داوری سلیقه‌ای را نقد نامطمئنی می‌داند.

کتاب شونبرگ، روند آهنگسازی او را مروری تحلیلی کرده و به‌همین دلیل جزئیات تاریخی یا زندگی شخصی وی در کتاب نیامده است. تمرکز اصلی نویسنده بر تحولات موجود در مسیر حرفه‌ای شونبرگ است. متن کتاب به فراخور موضوع آن، حاوی اصطلاحات فنی موسیقایی، به‌ویژه موسیقی مدرن است که برای بسیاری از آن‌ها در زبان فارسی معادل‌سازی نشده است؛ به‌همین دلیل جایگزین فارسی انتخاب نشده و از خود اصطلاحات استفاده شده است. منبع مترجم برای یافتن معادل فارسی اصطلاحات موسیقی، دو کتاب فرهنگ تفسیری موسیقی، نوشته بهروز وجدانی (نشر خاتون)، و فرهنگ جامع اصطلاحات موسیقی، تألیف فریدون ناصری (نشر روزنه) بوده است.

خواندن کتاب شونبرگ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

به دوستداران تاریخ هنر، به‌ویژه موسیقی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره چارلز روزن

چارلز روزن در ۱۹۲۷ در نیویورک به‌ دنیا آمد، به دانشگاه پرینستون رفت و در ۱۹۵۱ موفق به کسب درجۀ دکترا در رشتۀ ادبیات فرانسه شد. در ۱۹۳۸، زمانی‌ که ۱۱ساله بود مدرسۀ موسیقی جولیارد را، به‌منظور تحصیل نوازندگی پیانو نزد موریتز روزنتال و هدویگ کانل روزنتال ترک کرد و نخستین رسیتال پیانوی خود را در ۱۹۵۱ در نیویورک اجرا کرد. از آن سال به بعد، اعتبار بین‌المللی تکنواز ارکستر و رسیتال پیانو را کسب کرده است. او حدود ۲۵ اثر ضیط کرده است که هنر فوگ (۱۹۷۱) از باخ و آخرین شش سونات (۱۹۷۲) از بتهوون نیز در میان آن‌ها جای دارند. در ۱۹۷۲ از طرف دانشگاه ایالتی نیویورک به درجۀ پروفسوری در موسیقی رسید و در ۱۹۷۴ به عضویت بنیاد گوگنهایم درآمد. روزن، به‌غیر از نگارش مقالات متعدد و مشارکت در نوشتن مقاله‌هایی برای نشریۀ نقد کتاب نیویورک، کتاب سبک کلاسیک: هایدن، موتسارت و بتهوون (۱۹۷۱) را به نگارش درآورد که برای آن جایزۀ کتاب ملی آمریکا را دریافت کرد.

بخشی از کتاب شونبرگ

«شونبرگ در اواخر زندگی خود به اهمیت خصومت [مخالفانش] که طی مسیر شغلی خود با آن روبه‌رو شده بود، پی برد. در ۱۹۴۷، مؤسسه ملی هنرها و ادبیات به وی کمک مالی به مبلغ یک هزار دلار اعطا کرد: این جایزه‌ای بود که به‌طور معمول به آهنگسازان جوانِ خوش‌آتیه داده می‌شد، امّا جایزه باارزش‌تر مخالفت عمیقی را به‌وجود می‌آورد. بعید است که شونبرگ متوجه بی‌اعتنایی که به او می‌شد، نشده باشد. زمانی‌که احساس می‌کرد (که اغلب این اتّفاق می‌افتاد) احترامی که حقِ او بود از وی دریغ شده است، می‌توانست به‌طرز بی‌رحمانه‌ای طعنه‌آمیز رفتار کند. امّا در این مورد خاص، قدردانی خود را برای جایزه به‌صورت سخنرانی‌ای که با زبان انگلیسی عجیب خود ضبط کرد، بیان کرد و آن‌را به مؤسسه فرستاد تا در جلسه پخش شود. هم‌چنین او زندگی‌اش را با یک تصویر مضحک و ترسناک توصیف کرد: «من شخصاً این احساس را دارم که در اقیانوسی از آب جوشان افتاده بودم و نمی‌دانستم چگونه شنا کنم یا به‌شیوه دیگری بیرون بیایم، سعی کردم با دستان و پاهایم بهترین کاری را که می‌توانستم انجام دهم ... هرگز تسلیم نشدم. چطور می‌توانستم در میانه یک اقیانوس تسلیم شوم؟»

و او از رقبایش با زبانی آکنده از علاقه‌ای بی‌ریا صحبت کرد که به‌طور هم‌زمان با خشمی صادقانه همراه بود: «مدت‌هاست آرزویم خلاصی از این کابوس، از این آزار ناخوشایند، از این عقاید درک‌ناشدنی، و این دیوانگی روشن‌مند، است؛ و باید بپذیرم: این‌ها که این‌گونه احساس می‌کنند، انسان‌های بدی نیستند ــ اگرچه هرگز نفهمیدم با آن‌ها چه کردم که آن‌ها را تا این حد خبیث، خشمگین، متنفر، پرخاشگر... کرده است»