کتاب آستانه علم و معرفت

کتاب آستانه علم و معرفت، تاریخ، فلسفه، منطق، کلام و روشنفکری دینی اثر اسماعیل محمدی است.

 این کتاب مروری دارد بر تاریخ تکامل و تطور جهان و تمدن و تفکر بشری و بعد از این مهم به تاریخ فلسفه شرق و غرب از دوران باستان تا برآمدن مسیحیت و اسلام می‌پردازد و تفکر و آرای فیلسوفان برجسته مسیحی و اسلامی را بررسی می‌کند. در نهایت نیز فیلسوفان عصر روشنگری همچون کانت و هگل و مارکس و نیچه و.... را معرفی می‌کند و وارد فلسفه معاصر و ایسم‌های آن می‌شود. این کتاب مروری هم بر علم منطق از اغاز تا کنون دارد و فلسفه دین را نیز بررسی می‌کند. کلام و فقه اسلامی یکی دیگر از مباحث مهم این اثر است و روشنفکری دینیاخرین مبحثی است که این کتاب به آن می‌پردازد.

 خواندن کتاب آستانه علم و معرفت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 اگر دوست دارید مروری بر تاریخ تمدن، فلسفه و تفکر داشته باشید این اثر را بخوانید.

بخشی از کتاب آستانه علم و معرفت

از نظر هگل، چون دولت، نوعی وحدت زنده از افراد است، به فرد واقعی تبدیل می‌شود. «دولت، گام برداشتن پیروزمندانه خدا در پهنهٔ جهان است.» هگل، دولت را، نیرویی عقلانی و خودآگاه نامید که عقل جهانی و عام را، نمایان می‌کند و شهروندان یک جامعه، در آن، استقلال خود را، در وحدت دولت، از دست می‌دهند. (فرد در خدمت دولت و اجتماع). به عقیدهٔ او، فرد خودآگاه، به لطف احساساتش، نسبت به دولت، آزادی و جوهریش را، به عنوان ذات و غایت محصول فعالیتش، در دولت، پیدا می کند.

تکمیلی فلسفه هگل:

نکته ۱: پیچیدگی‌های فلسفه هگل، تفسیرهای مختلفی را دامن زده است که می‌توان در دو جریان ایده‌ْآلیستی «هگلی‌های راست» و مارکسیستی «هگلی‌های چپ»، تبلور آن را دید. پیامد این دو جریان، در قرن بیستم، به ترتیب در «نازیسم» و «کمونیسم» خود را نمایان کرد.

نکته ۲: مراحل پدیدارشناسی روح هگل: ۱- آگاهی از عین‌ها (اُبژه‌ها) (چیزهای محسوس در برابر ذهن ] سوژه[). ۲- خودآگاهی، آگاهی اجتماعی 3- عقل که «هم نهادی» است از عینّیت و ذهنیّت.

نکته ۳: به اعتقاد هگل، دین نیز، از خلال سه مرحلهٔ روح مطلق، تکامل یافته است: ۱- ادیان طبیعی: جادوگری جهت مهار طبیعت ۲- ادیان فردیّت روحانی، که پیش زمینهٔ فرهنگی مسیحیت را فراهم می‌کند. ۳- دین مطلق: مسیحیت است که، والاترین دین روح مطلق است. به نظر او، مرگ مسیح بیانگر بیگانگی میان کران‌مند (تز) و بی‌کران (آنتی‌تز) و وحدت‌ غایی آنها بود (سنتر). در صورت نبود این آیین، مردم هنوز خدا را، «غیر از جهان» و در فراسوی جهان می‌دیدند.

نکته ۴: هگل، هنر رمانتیک را، بالاترین شیوهٔ بیان هنری می‌داند؛ چون روح بر فرم، چیره می‌شود. برخلاف هنر نمادین و کلاسیک. به عقیدهٔ او، از هنر به دین و سرانجام به فلسفه می‌رسیم. به نظر وی، در فلسفه، بصیرت حسی بیرونی هنرمند (تز) و بصیرت درونی عارفانهٔ مومن (آنتی تز)، در اندیشهٔ (سنتز) به وحدت می‌رسند. او می‌گفت که، فلسفه (اندیشه)، مثل آینهٔ روح مطلق است، چون تاریخ فلسفه، فرایند دیالکتیک خودآگاهی روح مطلق در ذهن انسان است.

مارکس:

کارل مارکس، فیلسوف معروف آلمانی قرن نوزدهم، از تأثیرگذارترین اندیشمندان تمام اعصار محسوب می‌شود. وی به همراه فردریش انگلس، مانیفست «کمونیسم» را ارائه داد.

هگل می‌گفت، روح و آگاهی انسان، هستی او را معین می‌کند اما مارکس معتقد بود که شیوهٔ تولید زندگی مادی، فرایند عام زندگی اجتماعی و سیاسی و روشنفکری را تعیین می‌کند و لذا، هستی اجتماعی انسان‌هاست که آگاهی انسان را، تعیین می‌کند. هگل، روح مطلق را، نیروی محرکه‌‌ی‌ جهان می‌دانست ولی مارکس، اقتصاد را، نیروی محرکه‌ی جهان قلمداد می‌کرد.

مارکس، با استفاده از شیوهٔ تز، آنتی‌تز و سنتز هگل، قائل به پنج دورهٔ تاریخی شد: ۱- جامعهٔ اشتراکی اولیه ۲- بره‌داری ۳- فئودالیسم (زمین‌داری) ۴- کاپیتالیسم (سرمایه‌داری) ۵- سوسیالیسم (کمونیسم)

به عقیدهٔ مارکس، کشمش میان بورژوازی یا طبقهٔ حاکم و پرولتاریا یا طبقهٔ ستم‌کش کارگر، تضاد میان حاکمان و استثمار‌شدگان را پدید آورد. وی، شالودهٔ هر دورهٔ تاریخی را، ساختار اقتصادی (تولید) آن دوره می‌داند.

مارکس، فرایند دیالکتیک هگل را که از خودبیگانگی به خودآگاهی است، می‌پذیرد اما به عقیدهٔ او، اساس واقعیت هر چه باشد، روحی و معنوی نیست، بلکه مادی است.