کتاب در ستایش بی سوادی

کتاب در ستایش بی سوادی نوشتهٔ هانس ماگنوس انسنس برگر و ترجمهٔ محمود حدادی است. نشر ماهی این مجموعه مقالات با موضوعات جهانی را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب در ستایش بی سوادی

کتاب در ستایش بی سوادی کتابی است به قلم هانس ماگنوس انسنس برگر، نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار مطرح آلمان که در سال‌های اخیر گرایشی بیش از پیش به نقد اجتماعی و سیاسی نشان داده است. ۴ مقالهٔ موجود در این کتاب در دههٔ ۱۹۹۰ میلادی نوشته‌اند. این مقالات ازآن‌رو در این دفتر گرد آمده‌اند که فراتر از آلمان به مسائلی جهانی پرداخته‌اند؛ به پدیدهٔ کهن و رو به افزایش مهاجرت، جنگ‌های خانگی، مسئلهٔ اقتصاد و تجمل و نیز به افول کتاب از پی رونق بیش از پیش رسانه‌های نوین تصویری. در هر ۴ جستار، دید تاریخی نویسنده نمودی درخشان دارد. گرایش عمیق انسنس برگر به روشنگری و نقد اجتماعی - سیاسی، او را بر آن داشته است که ورای شعر و رمان، بیش از پیش به درون‌شکافی بحران‌های اجتماعی روزگار خود در قالب مقالات و جستارهای اجتماعی - فلسفی روی آورد؛ بااین‌حال هنر نویسندگی او به این جستارها رنگ‌وبویی ادبی بخشیده و غنای دید همه‌سو نگرش او را قادر می‌کند گزیده‌گو باشد و هم‌زمان به تحلیل‌های پرتنوع خود چشم‌اندازی روشن و گاه نامنتظر بدهد.

خواندن کتاب در ستایش بی سوادی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران ناداستان و جستار درمورد موضوعاتی جهانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب در ستایش بی سوادی

«حیوانات مبارزه می‌کنند، ولی جنگ به راه نمی‌اندازند. در میان همهٔ پستانداران نخستی (پریمات‌ها) انسان تنها گونه‌ای است که با برنامه و شوق و علاقه و در ابعادی گسترده برای قتل همنوع خود طرح می‌ریزد. جنگ از عمده‌ترین ساخته‌های اوست. قابلیت عقد صلح ای‌بسا دستاوردی پسین باشد. موضوع کهن‌ترین میراث ادبی بشریت، از اسطوره تا حماسه، عمدتاً قتل است و خونریزی.

علت جنگ تن به تن صرفاً بدویت ابزار نبوده است؛ از حیث روانی هم خالی‌کردن بار نفرت بر سر کسی که می‌شناسیمش، یعنی بر سر همسایهٔ نزدیکمان، خشنودی بیش‌تری می‌آورد. از این رو به نظر می‌رسد جنگ داخلی چیزی بیش از عادتی کهنه، و چه‌بسا شکل بنیادین همهٔ دشمنی‌های جمعی باشد. بیش از دو هزار و پانصد سال از توصیف کلاسیک این نوع جنگ در تاریخ جنگ‌های پلوپونزی می‌گذرد؛ توصیفی که هنوز هم مانند ندارد.

برخلاف جنگ داخلی، نوع «منظمِ میان‌دولتی آن، یعنی جنگ با کشوری بیگانه، امری به‌نسبت نوظهور است، چرا که پیشبردش

به وجود رسته‌ای از جنگجویان حرفه‌ای، ارتش دائمی و تمایز میان نظامی و شخصی، نیز تشکیل آیین‌های پیچیده‌ای از اعلان جنگ تا تسلیم بستگی دارد. در قرن نوزدهم کشتار و خونریزی تا حدی عقلایی شد: از یک سو با وضع وظیفهٔ خدمت سربازی و پیشرفت فناوری گسترشی هراس‌انگیز یافت و از سوی دیگر دولت‌ها کوشیدند جنگ‌هایشان را تابع قوانین حقوق بین‌الملل کنند. نظام‌نامهٔ سال ۱۹۰۷ لاهه این قوانین را برای اولین‌بار تعریف کرد، ولی در چهارچوب کلی خود جنگ خانگی را استثنا کرد و شکل نامنظم کشمکش و منازعه دانست. کلازوویتس در کتاب کلاسیک و مرجع خود دربارهٔ هنر جنگ هیچ اشاره‌ای به آن ندارد و تاکنون نیز نظریه‌ای به‌دردخور و معقول دربارهٔ جنگ داخلی تدوین نشده است.

نکته تنها این نیست که واقعیتِ پرهرج ومرج قالب هرگونه تعریف حقوقدانان را از هم می‌پاشد؛ مانورهای نظامی ستادهای ارتش هم در مقابل بی‌سامانی جدید جهانی، که شاخصهٔ آن جنگ داخلی است، کارایی خود را از دست می‌دهد. در این میان رفتارهای نوظهور با میراث کهن گذشتگان پیوندی خطرناک برقرار می‌کند. در این شرایط پرسش‌های دیرینِ انسان‌شناختی را باید از نو مطرح کرد و مثلا پرسید کدام‌یک شگفت‌انگیزتر است: کشتن آدم‌هایی که می‌شناسیم یا نابودکردن حریفی که کم‌ترین تصوری از او نداریم، حتی تصوری غلط؟

برای خدمهٔ بمب‌افکن‌های جنگ جهانی دوم دشمن یک مفهوم انتزاعی صرف بود و رابطهٔ نظامیانی که امروزه در عمق پایگاه‌های موشکی خود به انتظار فرمان حمله نشسته‌اند، با نتایج حاصل از فشار انگشتانشان بر دگمه، در حد صفر مطلق است ــ حالتی چنان افراطی و نامعقول که پوچ‌ترین جنگ داخلی در قبال آن چه‌بسا بهنجار و معمولی جلوه کند. ظاهراً استثنا نه، بلکه قاعده آن است که انسان چیزی را نابود کند که برانگیزندهٔ نفرت اوست؛ و چنین چیزی معمولا رقیب قلمرو خودی است. میان نفرت از نزدیکان و بیگانگان ارتباطی هست که هنوز روشن نشده است. در اساس همیشه این همسایه است که دیگری منفور به حساب می‌آید و آدم‌ها تنها وقتی بیگانهٔ آن سوی مرز را دشمن می‌خوانند که اجتماعی بزرگ‌تر شکل می‌گیرد.»