کتاب رخصت مرشد (جلد سوم؛ تهران)

کتاب رخصت مرشد (جلد سوم؛ تهران) نوشتهٔ خسرو آقایاری است و انتشارات کتاب نیستان آن را منتشر کرده است. رخصت مرشد یا قصه‌های پهلوانی داستان‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی و روایتِ رشادت‌ها و جوانمردی‌هایشان است. این مجموعه ۱۱ جلد دارد و جلد سوم آن دربارهٔ پهلوانان شهر تهران است.

درباره مجموعهٔ رخصت مرشد

حکایت و روایت از پهلوانی‌های و دلاوری‌های پهلوانان ایران‌زمین، بخشی از تاریخ شفاهی مردمان سرزمین ماست. سال‌های سال مردمان ایران با حضور در قهوه‌‌خانه‌ها و یا مراکز تجمع مردم، پای نقل و صحبت مرشد‌هایی می‌نشسته‌اند که پهلوانی‌های ایرانیان را از دل قصه‌ها و افسانه‌های کهن ایران استخراج کرده و پس از تصویر آن‌ها در قالب نقاشی به روی پرده‌های بزرگ، به نقل سینه‌به‌سینه آن‌ها برای مردم پرداخته‌اند.

قصه‌های پهلوانی در ایران اما تنها در نقل پرده‌ها و افسانه‌ها و حکایت‌های پهلوانی کهن خلاصه نشده است که در بسیاری از حکایات روزمره زندگی مردم نیز ریشه دارد. به ‌عبارت ‌دیگر، ایرانیان در گذر زمان افسانه‌هایشان را با زندگی روزمره خود پیوند زده و سعی کرده‌اند پهلوان‌های افسانه‌ای خود را در قامت مردانی از روزگاران معاصر کشف و پیدا کنند. از گذر این تلاش است که بسیاری از پهلوانی‌ها و جوانمردی‌های قصه‌ها و افسانه‌ها را در قهرمانان سرزمین خود کشف و بازآفرینی می‌کنند.

مجموعهٔ ۱۱ جلدی رخصت مرشد، قصه‌های پهلوانی نوشته خسرو آقایاری نیز با همین هدف و برای بازخوانی حکایت‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی تألیف شده است.

این مجموعه گرچه شکلی داستانی داشته و نمی‌توان از آن در قالب تاریخ شفاهی یکی از سنن فرهنگی و پهلوانی ایران یاد کرد، اما تلاش نویسنده برای جمع‌آوری اطلاعات پیرامون شخصیت‌های این کتاب و نیز تلاش او برای شخصیت‌پردازی حقیقی بر مبنای آن‌ها در این کتاب را می‌توان تلاشی ‌همپایه یک پژوهش برای تدوین تاریخ شفاهی این بخش از فرهنگ ایران یاد کرد.

درباره کتاب رخصت مرشد (جلد سوم؛ تهران)

کتاب رخصت مرشد (جلد سوم؛ تهران) سومین مجلد از کتاب قصه‌های پهلوانی با نگاهی به پهلوانان افسانه‌ای شهر تهران نوشته‌ شده است. خسرو آقایاری، مؤلف این کتاب، در سومین مجلد از آن داستان‌هایی از زندگی پهلوانانی مانند سید حسن رزاز، سید رضا لاهیجی، سید ابراهیم حسینی، محمدحسین خان، شعبان سیاه، حاج عبدالحسین فیلی، حسام‌السلطان خوش‌نویسان و شهید مسعود کیانتاش را به روی کاغذ آورده است.

قصه پهلوانان تهران را نباید تنها قصهٔ پهلوانان یک شهر دانست، این قصه، داستان زندگی و باور و اعتقاد مردمان یک سرزمین در طی سال‌هایی خاص است.

آقایاری در این کتاب برای شرح زندگی و داستانی از هر یک از پهلوانان به سراغ موقعیت زندگی و زیستی آن‌ها می‌رود. زندگی و زمانه، جامعه، باورهای مردمی و آداب و رسوم بومی و دینی مردم بخشی از آن چیزی است که او با نوشتن داستان‌هایی از زندگی پهلوانان تهران از آن‌ها یاد کرده است.

بسیاری از سنت‌‌ها و باورهای فکری و فرهنگی مردم تهران در دوران قاجار و پهلوی اول و نیز شیوه و سبک زندگی مردم تهران در این دوره، نوع مناسبات اجتماعی و دینی و سیاسی، رابطهٔ میان مردم و پهلوانان، پهلوانان با صاحب‌منصبان حکومتی و حتی بزرگان دینی با هردوی آن‌ها، بخشی از آن چیزی است که آقایاری در این کتاب به ارائهٔ آن‌ها پرداخته است.

بسیاری از سنت‌ها و اصطلاحات قدیم تهران و نیز باورها و رفتارهای زیستی مردم در تهران قدیم و نیز واکاوی نوع ارتباط آن‌ها با یکدیگر در داستان‌های این کتاب، بروز و ظهور یافته است.

کتاب با روایت زندگی پهلوان سید حسن رزاز شروع می‌شود. پهلوانی که به سنت آئینی دوره قاجار از ایران به عراق می‌رود و پس از مبدل شدن به پهلوان اول این کشور، به خواست مرجع تقلید زمانه‌ خودش روانه تهران می‌شود. آوازهٔ پهلوانی او اما در تهران چنان می‌پیچد که بسیاری از پهلوانان پایتخت موقعیت خود را در مواجهه با او در خطر می‌بینند.

داستان دیگر، داستان پهلوانی سید رضا لاهیجی از دیگر پهلوانان هم‌عصر سید حسن رزاز است. آقایاری داستان زندگی او را بر مبنای یکی از مبارزاتش در دوران پهلوانی سید حسن شروع می‌کند.

سایر پهلوانان تهرانی نیز با قصه‌ای کمابیش مشابه با همین روایت مورد توجه نویسنده قرار گرفته‌اند؛ اما نکته قابل‌توجه و مشترک در تمامی این روایت‌ها، تشریح و ترسیم رفتارهای رایج در میان پهلوانان و علاقه‌مندان به ورزش‌های پهلوانی در تهران عصر قاجار و اوایل پهلوی است که برای علاقه‌مندان به تاریخ شفاهی تهران قدیم جذاب و قابل اعتناست.

تشریح شیوه زندگی، تفکر و مراودات اجتماعی در میان مردم تهران در این بازه تاریخی نیز از مهم‌ترین موضوعاتی است که در این کتاب مورد توجه نویسنده قرارگرفته است.

لحن روایی کتاب در مجلد سوم از این مجموعه به لحن محاوره تهران قدیم نزدیک شده است و در مقابل نویسنده تلاش کرده تا عبارات و اصطلاحات ناشناخته و کمتر مورد استفاده را با زیرنویس برای مخاطبان تشریح کند. همچنین به‌منظور استفاده پژوهشگران، منابع مورد استفاده نویسنده نیز در این کتاب درج‌شده است.

خواندن کتاب رخصت مرشد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات و منش پهلوانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رخصت مرشد (جلد سوم؛ تهران)

«فقط سید حسن میان‌دار باشه تا من یه دست ضرب بگیرم، مردم بفهمن ضرب یعنی چی! سید حسن که وسط هست و میان‌داری می‌کنه، ضرب مرشد، هنر مرشد هدر نمی‌ره! سید حسن موسیقی‌دانه! اون می‌فهمه ضرب یعنی چی. اون می‌فهمه من با این ضرب چه کار می‌کنم.»