کتاب ملکم خان

کتاب ملکم خان نوشتۀ حسن قاضی‌مرادی است. انتشارات اختران این کتاب را منتشر کرده است. این کتاب به یک نظریه‌پرداز نوسازی سیاسی در صدر مشروطه می‌پردازد.

درباره کتاب ملکم خان

کتاب ملکم خان، در اساس، ادامهٔ کتاب «نوسازی سیاسی در عصر مشروطه ایران» است که به‌طور خاص به سیر تحولات اندیشه و فعالیت سیاسی ملکم‌خان می‌پردازد.

از آن جا که ملکم‌خان در طول فعالیت سیاسی‌اش پیوسته به انتقاد از فرهنگ سیاسی سنتی ایرانیان پرداخت و نوسازی فرهنگ سیاسی را نیز در پیش گرفت، حسن قاضی‌مرادی، نویسندۀ این کتاب، لازم دیده، درآمد کتاب را به توضیح مختصری در مورد مفهوم نوسازی سیاسی و این که هم نوسازی ساختار سیاسی و هم نوسازی فرهنگ سیاسی را در بر می‌گیرد، اختصاص دهد. با این که این درآمد، کوتاه است خواننده‌ای که نمی‌خواهد این نوع بحث‌های نظری را در آغاز کتاب بخواند، می‌تواند خواندن کتاب را از فصل اول شروع کند و سپس، در صورت تمایل، درآمد کتاب را نیز مطالعه کند.

اما ملکم خان کیست؟

میرزا ملکم خان در سال ۱۲۱۲ خورشیدی به دنیا آمد و در سال ۱۲۸۷ خورشیدی درگذشت. او ملقب به ناظم‌الدوله و یک روشنفکر، روزنامه‌نگار و سیاست‌مدار بود که در دوران قاجار می‌زیست. وی بنیان‌گذار فراموشخانه در ایران است.

خواندن کتاب ملکم خان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران تاریخ معاصر ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ملکم خان

«بررسی انتقادی آرا و فعالیت‌های متفکران و روشنفکرانی که در معرفی اندیشهٔ مشروطه‌خواهی به ایرانیان و زمینه‌سازی فکری و عملی تأسیس حکومت مشروطه پیشگام بوده‌اند، وجهی از بزرگداشت صدمین سالگرد نهضت مشروطیت است. در این وجه، پرداختن به اندیشه‌ها و فعالیت‌های سیاسی ملکم‌خان نیز الزامی می‌شود؛ چرا که او برجسته‌ترین روشنفکر صدر مشروطه از لحاظ نقشی بود که روشنفکران در نهضت مشروطه‌خواهی به عهده گرفتند. او "بیدارکننده ایرانیان" خوانده شد؛ پس ضروری است تا برای شناختِ خود بدانیم او که تا چنین جایگاه بلندی رسید نسبت به "بیداری" ما چه می‌اندیشید. این کتاب شامل شرحی است از دستاوردهای بیش از پنجاه سال تلاش ملکم‌خان در حوزهٔ نوسازی سیاسی.»

***

«تا پیش از تدارک انقلاب مشروطیت، اندیشه سیاسی سنتی هرگز به نظریهٔ مشروطیت قدرت یعنی تحت نظارت قرار دادن نظام سیاسی از سوی مردم دست نیافت. در چارچوب حکومت استبدادی نیز این حکومت بر محور "آمریت مطلق و خودکامانهٔ سرور مستبد / فرمانبرداری مطلق تمام آحاد مردم" فرهنگ سیاسی متناسب با خود را به جامعه تحمیل می‌کرد. متناسب با فرهنگ سیاسی استبدادی، پادشاهی در حکومت کردن بر مردم و نه بر سرزمین تجلّی می‌یابد. شیوهٔ حکومت نیز اقتدارگرایی و آمریت جابرانه است و نه مدیریت. پادشاه عادل پادشاهی است که جایگاه اجتماعی هرکس را تعیین می‌کند و یعنی به هرکس فقط هرآنچه را می‌دهد که خودش اراده می‌کند. این هنجار فرهنگ سیاسی سنتی که توجیه‌کنندهٔ اسارت تام مردم در برابر ارادهٔ سرور مستبد بود به دریافت فرهنگ سنتی ایرانیان از سرشت انسانی تکیه داشت. در این فرهنگ، سرشت انسانی، شرور و ستمگر دانسته می‌شد و این که اگر انسان‌ها از اختیار برخوردار باشند بی‌تردید به ستمگری نسبت به یکدیگر دست می‌یازند. مشروعیت خویشکاری شاه بر چنین دریافتی متکی بود. این خویشکاری او نیز بازتاب کردار خداوندی است؛ آن هم از این‌رو که "السلطان ظل‌الله فی‌الارض".»