کتاب راه بی نهایت

کتاب راه بی نهایت نوشتهٔ مهدی جمشیدی در نشر صاد چاپ شده است. تاریخ این دوره، تاریخی است سرشار از جزئیّات و دقایق تعیین‌کننده که از اغلب به آنها اعتنا نشده است. گویا تاریخ در نظر ما، اهمّیّت چندانی ندارد و ما چون در آن غوطه‌ور هستیم، بیشتر سودای آینده را در سر داریم؛ حال‌آن‌که تاریخ، آیینۀ آینده‌نما است و در امتداد آن قرار دارد. حتّی گسست‌ها و گسل‌های تاریخ نیز از قواعدی پیروی می‌کنند که تکرارشونده و تجربه‌شده هستند. این نوشته بر اساس تاریخ پیش رفته است؛ آغاز آن، مساوی است با شروع منازعه‌های انتخاباتی در سال هزاروچهارصد و پایان آن عبارت است از استقرار دولت انقلابی. این سیر و حرکت تاریخی، حاکی از نوع چرخش و دگردیسی در حاکمیّت و جامعه است و ازاین‌جهت، بسیار مهمّ است.

درباره کتاب راه بی نهایت

این نوشته دربردارندهٔ سلسله‌ای از تأمّلات راهبردی دربارهٔ گذار از دولت تکنوکرات به دولت انقلابی است که در متن رویدادهای معطوف به این گذار، قلمی شده‌اند. در آن‌زمان، من نمی‌دانستم یا اطمینان نداشتم که چه خواهد شد؛ اما می‌کوشیدم رگه‌های گذار را شناسایی کنم. این حدس‌ها و گمانه‌ها، در این یادداشت‌ها به چشم می‌خورند. این یادداشت‌ها، پراکنده و بی‌ساختار نبودند؛ بلکه به‌صورتی در کنار یکدیگر نشسته و مفصل‌بندی شده‌اند که یک اثر یکپارچه و همگون را شکل داده‌اند.

تاریخ این دوره، تاریخی است سرشار از جزئیات و دقایق تعیین‌کننده که اغلب به آن‌ها اعتنا نشد؛ گویا تاریخ در نظر ما اهمیت چندانی ندارد و ما چون در آن غوطه‌ور هستیم، بیشتر سودای آینده را در سر داریم؛ حال‌آنکه تاریخ، آینهٔ آینده‌نماست و در امتداد آن قرار دارد. حتّی گسست‌ها و گسل‌های تاریخ نیز از قواعدی پیروی می‌کنند که تکرارشونده و تجربه‌شده هستند.

این نوشته بر اساس تاریخ پیش رفته است؛ آغاز آن، مساوی است با شروع منازعه‌های انتخاباتی در سال هزار و چهارصد و پایان آن عبارت است از اسقرار دولت انقلابی. این سیر و حرکت تاریخی، حاکی از نوع چرخش و دگردیسی در حاکمیت و جامعه است و ازاین‌جهت، بسیار مهم است.

کتاب راه بی نهایت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به تاریخ و سیاست پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب راه بی نهایت

۱. ازنظر اجتماعی به «ایدئولوژی انقلابی» نیاز داریم

آنچه که برای شریعتی اهمیت و اصالت داشت، سوق‌دادن جامعهٔ ایران به‌سوی کنش اجتماعی معطوف به دگرگونی بود. او تلاش کرد با پالایش ذهنیت توده‌ها و به‌صورت خاص دانشجویان، گونه‌ای اندیشه و تلقّی دینی تولید یا بازتولید کند که «محرک» و «جنبش‌زا» و «انقلاب‌خیز» باشد. ازاین‌رو، تلاش خویش را صرف استخراج و تصفیهٔ آن بخش از گزاره‌ها و آموزه‌های فرهنگ اسلامی نمود که «شور» و «حماسه» و «جوشش» را تجویز و توصیه می‌کرد. شریعتی با تکیه بر ابزارهای مفهومی که در جامعه‌شناسی رواج داشتند، برداشتی از اسلام شیعی عرضه کرد که نتیجهٔ نهایی‌اش، شکل‌گیری بسیج اجتماعی در راستای ایجاد تغییر بنیادی در نظم اجتماعی بود. او به این علت در اندیشهٔ احیا و بازسازی برداشت دینی مردم برآمد که احساس می‌کرد ازیک‌سو، تنها دین اسلام می‌تواند جامعهٔ ایران را بسیج نماید و ازسوی دیگر، تلقّی کنونی از دین، نه‌فقط محرک و مولد نیست؛ بلکه مخدر و میراننده است. شریعتی از دو گونه دین سخن می‌گفت: دین به‌مثابهٔ «ایدئولوژی» که متعلّق دین‌داری مبارزی چون ابوذر غفاری بود و دین به‌مثابهٔ «فرهنگ» که متعلّق دین‌داری اندیشمندی چون بوعلی‌سینا بود. شریعتی به اقتضای روحیات و شرایط زمانه‌ای که در آن به‌سر می‌برد، دین به‌مثابهٔ ایدئولوژی را پسندیده بود و از اسلام به‌عنوان یک «مکتب فکری معطوف به نهضت اجتماعی» و «ایدئولوژی انقلابی» (علی شریعتی، با مخاطب‌های آشنا، ص ۸) دفاع می‌کرد. در نظر او، ایدئولوژی چنین تعریفی داشت:

«ایدئولوژی، عبارت از بینش و آگاهی ویژه‌ای است که انسان نسبت به خود، جایگاه طبقاتی، پایگاه اجتماعی، وضع ملّی، تقدیر جهانی و تاریخی خود و گروه اجتماعی‌ای که بدان وابسته است، دارد و آن را توجیه می‌کند و بر اساس آن، مسئولیت‌ها و راه‌حل‌ها و جهت‌یابی‌ها و موضع‌گیری‌ها و آرمان‌های خاص و قضاوت‌های خاصی پیدا می‌نماید و درنتیجه، به اخلاق، رفتار و ارزش‌های ویژه‌ای معتقد می‌شود.» (همو، اسلام‌شناسی، صص ۲۹-۲۸)