کتاب نویز

کتاب نویز؛ خدشه‌ای بر قضاوت انسان نوشتهٔ دنیل کانمن و اولیویه سیبونی و کس آر. سانستین و ترجمهٔ مهیار حسنی و با صدای ابوالفضل نصری است و انتشارات میلکان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب نویز

بسیاری از نتیجه‌گیری‌های ما بر اساس قضاوت‌هایی به دست می‌آیند که پاسخ صحیح آن‌ها نامعلوم و حتی غیرقابل‌درک است. این نتیجه‌گیری‌ها گاهی خطا از آب درمی‌آیند. برای پی‌بردن به خطاهای موجود در قضاوت‌های انسانی، باید شناخت خوبی از اجزای مختلف آن که سوگیری و نویز هستند، داشته باشیم. نویز اهمیت بیشتری نسبت به سوگیری دارد و کمتر شناخته شده است، با این حال، در گفت‌وگوهای روزمرهٔ عمومی و حتی در سطوح بالاتر سازمانی به‌ندرت تشخیص داده می‌شود.

خطاهای نویزی را می‌توان به قلهٔ کوهی یخی تشبیه کرد که قسمت اعظم آن در زیر آب قرار دارد و قابل‌رؤیت نیست. هرجا که پای قضاوت انسانی در میان باشد، احتمالاً می‌توان ردپایی از نویز پیدا کرد. بدیهی است که برای بهبود قضاوت‌هایمان نه‌تنها باید از سوگیری‌های مختلف در امان باشیم، بلکه باید نویزهای نظام فکری خود را نیز شناخته و بر آن‌ها غلبه کنیم.

کتاب نویز در شش بخش گردآوری شده است. در بخش اول، تفاوت بین نویز و سوگیری بررسی شده که هم سازمان‌های دولتی و هم سازمان‌های خصوصی می‌توانند گاهی به‌طرز سرسام‌آوری درگیر نویز باشند. 

در ادامهٔ بحث نیز ایدهٔ «حسابرسی نویز» مطرح شده که برای اندازه‌گیری میزان اختلاف‌نظر بین متخصصان پیرامون یک موضوع واحد طراحی شده است.

در بخش دوم به بررسی ماهیت قضاوت انسانی و چگونگی اندازه‌گیری دقت و خطای آن  پرداخته شده است. قضاوت‌های انسانی هم در معرض سوگیری و هم در معرض نویز قرار دارند. در این بخش خواهیم گفت که نوعی هم‌ارزی قابل‌توجه بین دو خطای مذکور وجود دارد. همچنین مفهوم «نویز موردی» که به تغییرپذیری قضاوت‌های افراد یا گروه‌ها پیرامون موضوعی واحد در شرایط مختلف اشاره دارد، بررسی می‌شود. 

بخش سوم به نوع خاصی از قضاوت انسانی می‌پردازد که اخیراً در پژوهش‌های مختلف مورد توجه فراوان قرار گرفته است: قضاوت پیش‌نگرانه. در این بخش همچنین مزیت اصلی قواعد، فرمول‌ها و الگوریتم‌ها نسبت به قضاوت‌های انسانی بررسی می‌شود. نهایتاً در این بخش سعی می‌شود به سؤالی اساسی پاسخ داده شود: اگر خطای نویز تا این حد فراگیر و قابل‌ردیابی است، پس چرا تابه‌حال به آن توجه نکرده بودیم؟

در بخش چهارم با بهره‌گیری از روان‌شناسی، دلایل اصلی ایجاد خطای نویز شرح داده می‌شود. این دلایل عبارت‌اند از تفاوت‌های میان‌فردی ناشی از عوامل مختلف اعم از شخصیت و سبک‌های شناختی متفاوت بین افراد، تفاوت‌های برخاسته از طرز فکر افراد در هنگام ارزیابی مسائل مختلف و نیز استفاده‌های متفاوتی که افراد از معیارهای ارزیابی دارند. همچنین در این بخش آمده که چرا افراد از خطای نویز غافل بوده و چرا از رویدادها و قضاوت‌های غیرقابل‌پیش‌بینی جا نمی‌خورند.

بخش پنجم سعی دارد به این سؤال عملی پاسخ دهد: چگونه می‌توان قضاوت انسانی را بهبود بخشید و از خطا جلوگیری کرد؟ خوانندگانی که عمدتاً به کاربردهای عملیِ کاهش خطا علاقه‌مند هستند، احتمالاً از بحث‌های مطرح‌شده در بخش‌های سوم و چهارم صرف‌نظر کرده و مستقیماً به سراغ این بخش می‌روند. در این بخش راه‌حل‌هایی ارائه شده که می‌توانند خطای نویز را در زمینه‌های مختلف از جمله پزشکی، کسب‌وکار، آموزش، بخش دولتی و... به حداقل برسانند. همچنین در این بخش به معرفی چند تکنیک کاهش نویز پرداخته شده که «بهداشت تصمیم‌گیری» نامگذاری شده‌اند. علاوه بر این، در این بخش پنج مطالعهٔ موردی پیرامون سیستم‌هایی که در آن‌ها سطح بالایی از خطای نویز وجود داشته و تلاش‌های متفاوتی برای کاهش آن به انجام رسیده است، ارائه می‌شود.

وجود چه مقدار از نویز در سیستم‌های انسانی قابل‌قبول به نظر می‌رسد؟ در بخش ششم به این سؤال می‌رسیم. برخلاف آنچه تصور می‌شود، این حدِ مطلوب برابر صفر نیست. به‌عبارتی در برخی مواقع، حذف کامل این نوع از خطا امکان‌پذیر نبوده و در پاره‌ای از موارد نیز بسیار هزینه‌بر است. از طرفی، گاهی ممکن است تلاش برای به‌حداقل‌رساندن نویزها، ارزش‌های رقابتی مهمی را به خطر بیندازد. 

خواندن کتاب نویز را به چه کسانی پیشنهاد می‌‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزهٔ روان‌شناسی عمومی و موضوع سوگیری و نویز پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نویز

اندازه‌گیری، چه در زندگی روزمره و چه در روش‌شناسی علمی، عمل استفاده از ابزاری خاص برای تعیین مقداری خاص در مقیاسی معین است. برای مثال، طول یک فرش با استفاده از ابزار متر اندازه‌گیری می‌شود. یا مثلاً با استفاده از دماسنج، می‌توان دما را بر حسب درجهٔ فارنهایت یا سانتی‌گراد اندازه‌گیری کرد.

عمل قضاوت نیز چیزی شبیه به همین است. هنگامی‌که قاضی مدت حبس را برای مجرم مشخص می‌کند، درواقع مقداری خاص را در مقیاسی معین تعیین کرده است. به همین طریق کارشناسان بیمه در هنگام برآورد پوشش مالی بیمه و همچنین پزشکان هنگام تشخیص بیماری همین کار را می‌کنند (یادمان باشد این مقیاس لزوماً ماهیت عددی ندارد. برای مثال قضاوت‌هایی مانند «قطعی بودن جرم»، «تشخیص ابتلای بیمار به سرطان پوست» و «توصیهٔ عمل جراحی به بیمار» خارج از مقیاس‌های عددی صورت می‌گیرند). بنابراین قضاوت را می‌توان نوعی اندازه‌گیری دانست که ابزار اندازه‌گیری آن ذهن انسان است. هدف ضمنی اندازه‌گیری دستیابی به برآوردی صحیح و دقیق از شرایط موجود و درعین‌حال به حداقل‌رساندن خطاست. هدف واقعی قضاوت نیز در همین راستا است و تحت‌تأثیرقراردادن افراد و متقاعدکردن آن‌ها در دایرهٔ اهداف قضاوت قرار نمی‌گیرد. توجه داشته باشید که مفهوم قضاوت ـ که در این‌جا آن را به کار می‌بریم ـ از ادبیات فنی روان‌شناسی اقتباس شده است و معنایی محدودتر از کاربرد عامیانهٔ خود دارد. قضاوت مترادفِ فکرکردن نیست. همچنین قضاوت دقیق را نباید با خوب قضاوت‌کردن یکسان دانست.

طبق تعریف ما، قضاوت درواقع نتیجهٔ نهایی یک فرایند است و می‌تواند در یک کلمه یا عبارت خلاصه شود. اگر یک تحلیل‌گر اطلاعاتی در مقاله‌ای طولانی به این نتیجه برسد که نظام حکومتی کشور بی‌ثبات است، تنها نتیجهٔ نهایی (یعنی همین جملهٔ اخیر) را می‌توان به‌عنوان قضاوت آن تحلیل‌گر قلمداد کرد. قضاوت، مانند عملِ اندازه‌گیری، هم به فعالیت ذهنیِ قضاوت‌کردن و هم به محصول این فعالیت اشاره دارد. باید خاطرنشان کنیم که ازاین‌پس کلمهٔ قاضی را برای هر فردی که در یک زمینه قضاوتی می‌کند به کار خواهیم برد و قرار نیست لزوماً به یک مقام قضایی دلالت داشته باشد.

اگرچه دقت از ارکان مهم قضاوت است، بااین‌حال این رکن مهم حتی در اندازه‌گیری‌های علمی به‌صورت کامل رعایت نمی‌شود. به‌عبارتی، همواره درصدی خطا در تمامی اندازه‌گیری‌ها وجود دارد. برخی از این خطاها از جنس سوگیری و برخی دیگر از جنس نویز هستند.

برای فهم بهتر این‌که چگونه نویز و سوگیری منجر به بروز خطا می‌شوند، بیایید یک بازی انجام دهیم. زمان‌سنج تلفن همراه خود را روشن کنید و بدون نگاه‌کردن به آن، در ذهن خود ثانیه‌ها را بشمارید. در این میان، هر ده ثانیه یک‌بار زمان را با زمان‌سنج ثبت کنید. پنج دور متوالیِ ده‌ثانیه‌ای را بدون نگاه‌کردن به زمان‌سنج ثبت کنید. مقصود از این کار آن است که بتوانید مدت‌زمان یک بازهٔ ده‌ثانیه‌ای را بدون شمردن ثانیه‌ها با ذهن خود برآورد کنید.

اکنون به مدت‌زمان ثبت‌شده در زمان‌سنج نگاه کنید. خواهید دید که زمان‌های ثبت‌شده دقیقاً ده ثانیه نبوده‌اند و متغیرند. هرچند شما سعی کردید رأس ده ثانیه دکمهٔ زمان‌سنج را فشار بدهید، سعی شما عاری از خطا نبوده است. این تفاوت موجود در زمان‌های ثبت‌شده نمونهٔ بارزی از نویز است.

این یافته تعجب‌آور نیست، چراکه وجود نویز در سیستم‌های فیزیولوژیک و روان‌شناختی امری فراگیر است. تنوع بین افراد مختلف موضوعی زیست‌شناختی است و هیچ دو فردی کاملاً شبیه به هم نیستند. حتی در درون بدن یک فرد نیز تنوع و تغییرپذیری وجود دارد. برای نمونه، ضربان قلب شما همواره عددی ثابت نیست؛ شما نمی‌توانید یک حرکت خاص را عیناً و با دقت کامل تکرار کنید؛ گوش شما هنگام معاینهٔ شنوایی‌سنجی برخی صداها را هرگز نمی‌شنود و برخی صداها را همواره می‌شنود.