کتاب شرحی کوتاه بر نقد عقل محض کانت

کتاب شرحی کوتاه بر نقد عقل محض کانت نوشته ای. سی. یوئینگ است و با ترجمه اسماعیل سعادتی خمسه در انتشارات شرکت کتاب هرمس منتشر شده است.

درباره کتاب شرحی کوتاه بر نقد عقل محض کانت

کانت در سال ۱۷۲۴ به دنیا آمد و در سال ۱۸۰۴ درگذشت. از سال ۱۷۵۵ به بعد در دانشگاه کونیگسبرگ در پروس شرقی تدریس کرد، تا سال ۱۷۷۰ به عنوان استادیار حق‌التدریسی و بعد به عنوان استاد رسمی، و در تمام عمر خود به مسافرتی بیرون از این بخش آلمان نرفت. نقد عقل محض (Kritik der reinen Vernunft) در سال ۱۷۸۱ منتشر شد، و نخستین اثر فوق‌العاده مهم او بود.

اما در میان انبوه آثاری که در نتیجه تحقیق و مطالعه فلسفه کانت تألیف و تدوین شده است حتی یک شرح کاربردی بر اثر اصلی او نمی‌توان پیدا کرد که متناسب با نیازهای دانشجوی عادی مقطع لیسانس باشد. دانشجوی (فلسفه)غالباً مجبور است با نقد عقل محض به عنوان یک کتاب درسی کلنجار برود. به نظر نویسنده کتاب‌هایی که درباره کانت نوشته شده‌اند، هرچند فی حد ذاته تحسین‌برانگیزند، ولی یا برای چنین دانشجویانی بیش از حد مفصل و خسته‌کننده‌اند، یا طرح مختصری از کل فلسفه کانت ارائه می‌دهند و به شرح و توضیح منظم و فصل به فصل نقد عقل محض نمی‌پردازند، و بنابر این به اندازه کافی مشروح نیستند. در این کتاب سعی شده است با ارائه متن تفسیری مورد نیاز دانشجوی مقطع لیسانس در حجم متوسط نقص مذکور برطرف گردد.

خواندن کتاب شرحی کوتاه بر نقد عقل محض کانت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دانشجویان فلسفه پیشنهاد می‌کنیم. 

بخشی از کتاب شرحی کوتاه بر نقد عقل محض کانت

کانت در نامه‌ای به سال ۱۷۷۲ برای اولین بار این مشکل را مطرح می‌کند که ما چگونه می‌توانیم اِعمال مقولات پیشینی را به اعیان و اشیا توجیه کنیم. این مسئله به زودی به دو مسئله منحل می‌شود: ۱. ما چگونه می‌توانیم به کارگیری آنها را حتی در مورد نمودها پیش از تجربه توجیه کنیم؟ چرا که اگر قرار است علمی داشته باشیم باید چنین کنیم. ۲. آیا اصلا می‌توان به کارگیری آنها را در مورد واقعیت توجیه کرد؟ نقد عقل محض، به بیان ساده، پاسخی است به این دو مسئله، ولی این نحوه بیان انتزاعی نباید موجب غفلت از مسایل اساسی‌تری گردد که در پشت این دو مسئله طرح شده‌اند.

کانت در فوریه ۱۷۷۲ اظهار امیدواری می‌کند که کتاب نقد را در عرض سه ماه تمام کند؛ در حقیقت او حدود نه سال دیرتر، و روی هم رفته یازده سال وقت صرف این کار کرد، و سپس با عجله آن را به اتمام رساند زیرا از این بیم داشت که نکند قبل از اتمام اثر بزرگ خود از دنیا برود. با توجه به نکته فوق تقریبا تردیدی باقی نمی‌ماند که این اثر مشتمل بر بخشهایی است که در زمانهای متفاوتی نوشته شده‌اند، و چون کانت در طول یازده سالی که مشغول این کتاب بوده است بسیاری از آرای خود را تغییر داده، بسیار محتمل می‌نماید که این امر موجب ناسازگاریهایی در متن کتاب شده باشد. بر این اساس نظریه‌های پیچیده‌ای پرداخته‌اند تا ثابت کنند که چگونه برخی از بخشهای نقد حاصل مجموعه یادداشتهایی است که در زمانهای متفاوت نوشته شده‌اند و به همین دلیل غالبآ تا حدودی با یکدیگر ناسازگارند. ولی ما نمی‌دانیم احتمال اینکه کانت یادداشتهای اولیه‌اش را بازبینی نکرده باشد چقدر است، و من نسبت به توانایی خود در تشخیص و تفکیک جزء به جزء بخشهایی از کتاب که اول نوشته شده‌اند از بخشهایی که مؤخرند بسیار تردید دارم و بنابراین، نمی‌توانم مانند استاد فایهینگر و کمپ اسمیت، کتاب را به صورت مجموعه «طبقات» منظمی تقسیم‌بندی نمایم.

به علاوه، همان طور که بی‌تردید خود مدافعان این نظریه عمومآ تصدیق خواهند کرد، باید مفروض بگیریم که احتمال نمی‌رود فیلسوفی برجسته دائمآ آرای خود را نقض کند، و بنابر این، هرجا با دو تفسیر روبه‌رو شویم، که یکی آراء کانت را منسجم و دیگری نامنجسم نشان می‌دهد، اگر عقلا امکانپذیر باشد، اولی را بر دومی ترجیح می‌دهیم. باری، تصور می‌کنم با اتخاذ این روشها متوجه تناقضات لفظی فراوانی بشویم، و این امر بی‌تردید تا حدودی ناشی از عجله در تألیف کتاب است؛ ولی من تصور می‌کنم، اگر کلمات را از روی همفکری و با توجه به سیاق عبارت آنها بفهمیم، معمولا می‌توانیم به آموزه منسجمی دست یابیم که تضاد ظاهری عبارات را برطرف خواهد کرد. اینکه آیا در این مورد حق با من است یا نه، مسئله‌ای است که تنها با توجه به تفسیر مشروح من می‌توان درباره‌اش حکم کرد. اگر حق با من باشد، تنها مبنای تمایزگذاری میان مراحل مختلف تألیف نقد عقل محض از میان می‌رود. ولی در هر حال، گذشته از هر نظر شخصی‌ای که مفسران اتخاذ می‌کنند، یقینآ بهتر است در یک تفسیر اجمالی ذهن دانشجو را با بحثهای همیشگی درباره هیأت تألیفیه متن آشفته نسازیم بلکه بیشتر به توضیح آموزه‌های مورد بحث بپردازیم. من این کار را تنها با اشاره‌ای کوتاه به، به اصطلاح، نظریه چندسویه در ارتباط با استنتاج استعلایی مقولات، که در آنجا این امر به نهایت افراط رسیده است، و با نقل قولی از کانت انجام می‌دهم.