کتاب اتوپیانیسم

کتاب اتوپیانیسم نوشتهٔ لایمن تاور سارجنت و ترجمهٔ محمد نصراوی است و نشر افکار آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب اتوپیانیسم

اتوپیانیسم به معنای آرمانشهرباوری است. اتوپیا، ایده‌ای است که برای درک روح تغییر اجتماعی نه‌تنها باید آن را فهمید، بلکه بایست تجربه کرد. هرچند در باب اتوپیا در ایران آثاری چند نوشته و ترجمه شده‌اند، اما جای مجموعه‌ای مدون که از نظرگاه‌های گوناگون به این اندیشه بپردازد، بسیار خالی بود. در این شرایط، مجموعه‌ٔ «امید و اتوپیا» کوششی سترگ در نشر افکار است تا فضا و جریانی متفاوت را در راستای معرفی اندیشه‌ی اتوپیا به خوانندگان فارسی‌زبان ارائه کند. اتوپیانیسم کتابی مهم اما موجز در این حوزه، از لایمن تاور سارجنت است؛ یکی از کسانی که نگاهی متفاوت در فضای مطالعات اتوپیا در جهان داشته‌اند. در این اثر، او ایده‌ٔ اتوپیا را از جنبه‌های گوناگون بررسی و این مفهوم را در افق‌های گونه‌گون الهیات، فلسفه، ادبیات و... هم در مغرب‌زمین و هم در دیگر ملل و سنن معرفی کرده است.

در این اثر مختصر، سعی شده خواننده را با موضوع اتوپیا آشنا کنند که در گسترده‌ترین صورت، به‌عنوان رویای اجتماعی است بعضی از افراد رویاهای دلپذیر و دیگران کابوس می‌بینند. بعضی از مردم فقط خواب می‌بینند و دیگرانی سعی می‌کنند رویای خود را در جهان و در زندگی خود عملی کنند. برخی نسبتاً موفق هستند و بسیاری شکست می‌خورند. این کتاب موضوع به این مهمی را به مخاطبان عام معرفی می‌کند.

نویسنده از شش منظر به اتوپیا نگریسته‌است. نخستین و اساسی ترین موضوع، اتوپیا به‌مثابه‌ٔ ادبیات است؛ مکان‌های خوب و مکان‌های بدی که نویسندگان توصیف کرده‌اند، از پیش از اینکه توماس مور واژه‌ٔ اتوپیا را در سال ۱۵۱۶ اختراع کند، تاکنون. دوم، در مورد اتوپیاهای عملی با تأکید بر اجتماعات هدف‌مدار توضیح می‌دهد. سوم، اتوپیای بومی را به‌ویژه در استرالیا و آمریکای شمالی، همراه با نقش اتوپیایی در استعمار بررسی کرده‌است. چهارم، از آنجا که اتوپیا‌باوری غالباً به‌عنوان محصول غرب مسیحی شناخته شده است، این استدلال را رد کرده و به چین، هند، سنت اسلامی و ژاپن به اختصار اشاره داشته‌است. پنجم، اگرچه اتوپیا محدود به غرب مسیحی نیست، اما در الهیات مسیحی (باغ عدن، بهشت و هزاره) و عمل (رهبانیت) همیشه مهم بوده است. بنابراین، یک فصل را به اتوپیا در سنت مسیحی اختصاص داده‌است. ششم، اتوپیا اغلب با ایدئولوژی در تضاد قرار گرفته و با آن تنش داشته است. این فصل به همین موضوع می‌پردازد.

خواندن کتاب اتوپیانیسم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به پژوهشگران و علاقه‌مندان به نظریات و مکاتب فلسفی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اتوپیانیسم

جنبه‌های اتوپیا‌باوری در دهه‌ی شصت بخشی از دگرگونی‌های بلندمدت اجتماعی در جوامع مغرب‌زمین بود، اما عکس‌العملی علیه این تغییرات بود. با آنکه اتوپیا‌ها همچنان منتشر می‌شدند، قاطبه‌ی ادبیات اتوپیایی به دیستوپیا تغییر پیدا کرد. به‌جز اتوپیاهای لزبین، دیگر اتوپیاهای فمینیستی در دهه‌ی ۱۹۹۰ ناپدید شدند، اگرچه از سال ۲۰۰۰، تجدید حیاتی برای این گونه‌ی ادبی رخ داد. بزرگ‌ترین استثنا در بازگشت به دیستوپیا، اتوپیاهای زیست‌محیطی بودند. در واقع، بسیاری از اتوپیاها ترس و وحشت از آینده‌ای را به تصویر می‌کشیدند که در آن محیط زیست نابود خواهد شد. اما کیم استنلی رابینسون و دیگران اتوپیاهای مهمی در موضوع اتوپیاهای زیست‌محیطی منتشر کردند. رابینسون دو سه‌گانه با مضمون زیست‌محیطی منتشر کرد؛ سه‌گانه‌ی مریخ و سه‌گانه‌ای در باب تغییرات آب‌وهوایی و گرمایش زمین که جلد اول آن به نام چهل نشانه‌ی باران دیستوپیایی را به نمایش می‌گذارد که ناشی از عدم موفقیت سیاستمداران در مقابله با گرم شدن کره‌ی زمین است و دو جلد دیگر، با نام‌های پنجاه درجه در زیر و شصت روز و شمارش208، که درباره‌ی تغییر سیاست‌ها و نتایج مثبت آن‌ها در برابر معضل زیست‌محیطی است. تمامی زیرژانر‌های اکوتوپیا که پس از رمان ارنست کلنباخ به همین نام امروز قوی‌ترین جریان اتوپیایی است و بسیاری از اکوتوپیاها همچنین فمینیستی هستند، بنابراین، دو جریان قدرتمند اتوپیایی چهل سال گذشته با هم ترکیب شدند. برای مثال، سرزمین پرسه‌زدن: داستان‌های زنان تپه و جادوگر هر دو افق فمینیستی و زیست‌محیطی را با هم تلفیق کرده‌اند.

ادبیات اتوپیایی همواره در حال تغییر و افزودن قالب‌های جدید به خود است. امروزه، بیشتر اتوپیاها پیچیده و مبهم هستند، جامعه‌های بهتر اما ناقص، یا جامعه‌های افتضاح با عناصری مثبت را ارائه می‌دهند. تغییر اخیر، مهاجرت اتوپیا به اینترنت و فضای مجازی و چاپ ناشران چاپ به شرط درخواست است. آثاری که در فضای مجازی بار‌گذاری می‌شد، به احتمال زیاد همانند اتوپیاهای گذشته خوانده و با پاسخ‌های ساده و یکسان به سوالات پیچیده پاسخ داده می‌شد. اما برخی همانند اتوپیای اندیشناک214 اثر مریت ابراش به همان اندازه‌ی کارهای معاصر پیچیده بودند. همانند گونه‌های منتشر شده‌ای که منجر به رشد ادبیات اتوپیایی معاصر شد، اما چونان اتوپیاهای گذشته، بسیاری از این آثار هم خوانده نشد و این مسأله به ناامیدی نویسندگان این آثار انجامید.