کتاب ایبسن و فلسفه؛ جستارهایی درباره هدا گابلر

کتاب ایبسن و فلسفه: جستارهایی درباره هدا گابلر نوشتۀ هنریک یوهان ایبسن با گردآوری نوشته‌هایی از صاحب‌نظران فلسفه و ادبیات است. هدف این کتاب این است که نشان دهد در دل این آثار ادبی برجسته چه ارتباطات پیچیده‌ای با دیدگاه‌ها و دغدغه‌های فلسفی نهفته است. به تعبیری، عناوین مجموعه حاضر فقط به دنبال این نیستند که به فیلسوفان و پژوهشگران ادبی حوزه‌های گوناگون کمک کنند تا شباهت‌ها و انگیزش‌هایی برای اندیشه و کار بیشتر بیابند؛ هدف پرکردن شکاف‌های متعدد میان دانش رشته‌های دانشگاهی و نیز میان آن رشته‌ها و تجربیات خوانندگان بیرون از نهادهای دانشگاهی است.

درباره کتاب ایبسن و فلسفه: جستارهایی درباره هدا گابلر

نمایشنامه هدا گابلر، در نوسان میان تحقیقی رئالیستی درباره سقوط جنس مؤنث است و تبحر مدرنیستی در بازنمایی نارضایتی بنیادی از هستی، همچنان یکی تفکر‌انگیزترین نمایشنامه‌های ایبسن به شمار می‌آید. این نمایشنامه و شخصیت اصلی‌اش، جان‌به‌لب رسیدگی انسان قرن نوزدهم را با مهار دقیق عناصر درام و با شعری برخوردار از دقتی دلسرد ثبت کرده و به همین جهت همواره فیلسوفان را از زمان خود ایبسن تا زمانۀ ما مجذوب خود کرده است.

بعد از شکسپیر، نمایشنامه‌های هیچ نمایشنامه‌نویسی در تاریخ به‌اندازه کارهای ایبسن روی صحنه نرفته است. دوازده نمایشنامۀ به‌اصطلاح معاصر او، بی‌محابا و با توان زوال‌ناپذیر برای تحریک افکارعمومی، به شرایط و مسائل و مشکلات درونی فرهنگ نروژی خودش می‌پردازند، اما این کار را به ترتیبی انجام می‌دهند که برای عموم مخاطبان، از هر فرهنگ و کشوری که باشند، جاذبه و فعلیت دارد. ایبسن خود هیچ تضادی میان سابقۀ نروژی خویش و هویت اروپایی‌اش در مقام نمایشنامه‌نویسی نمی‌دید. راستش ایبسن از همان جستارهای اولیه‌اش دربارۀ تئاتر؛ این حکم سیاسی اما درعین‌حال زیباشناختی را صادر می‌کند که اگر بکوشیم تئاتر نروژ را به‌زور با شاخصه‌ای مسلط بر تئاتر دانمارک هماهنگ کنیم، تئاتر اروپا تنوع خود را از دست خواهد داد.

خواندن کتاب ایبسن و فلسفه: جستارهایی درباره هدا گابلر را به چه کسی پیشنهاد می کنیم؟

کتاب ایبسن و فلسفه: جستارهایی درباره هدا گابلر برای کسانی مناسب و مفید خواهد بود که به رشته‌هایی مانند فلسفۀ هنر و یا نمایشنامه‌نویسی علاقه دارند.

درباره نویسندگان

کریستین بیس استادیار گروه فلسفه و از اعضای دانشکده شکولز ایرز دانشگاه ایالتی می‌سی‌سی‌پی است. او دکترای فلسفه را در سال ۲۰۱۰ از دانشگاه شیکاگو دریافت کرده است. از جوایز وی می‌توان به کمک‌هزینه تحصیلی دانشکده جدید ACLS، کمک‌هزینۀ دکترای حرفه‌ای از دانشگاه استنفورد و کمک‌هزینه رسالۀ دکترای جوزفین د. کارمان اشاره کرد. او در حوزه زیبایی‌شناسی، تاریخ فلسفه تحلیلی متقدم، و ویتگنشتاین تخصص دارد.

سوزان ال فیگن پژوهشگر مهمان فلسفه در دانشگاه تمپل است. او در حال حاضر مشغول کار روی کتابی است در باب فلسفه تئاتر، و مقالات متعدد و فصل های متعدد در کتاب های مختلف در باب موضوعاتی همچون هنر و احساس، تراژدی، همدلی، تفسير، هنر و دانش، و نقاشی و طراحی نگاشته است.

کریستین یسدال دانشیار فلسفه در دانشگاه تمپل و استاد پاره‌وقت فلسفه در دانشگاه أسلو است. او چندین مقاله در حوزه‌های زیبایی‌شناسی، فلسفه تئاتر، هرمنوتیک، و ایدئالیسم آلمانی نوشته است. وی ویراستار بخش فلسفۀ قرن نوزدهم برای دانشنامه فلسفی استنفورد، و یکی از ویراستاران کتاب راهنمای کمبریج هرمنوتیک است.

بخش‌هایی از کتاب ایبسن و فلسفه: جستارهایی درباره هدا گابلر

هدا روابط اجتماعی را روی صحنه می‌آورد و دوستان و خانواده را در بازی‌هایی ارتباطی که آشکارا بوی شرارت می‌دهند تماشاگر با شریک جرم خود می‌گرداند. مبلمان را چنان جابه‌جا می‌کند که انگار خانه‌اش صحنۀ تئاتر است. هدا زنی است که تئاتر ویژۀ خود را دارد، اما این تئاتر ارضایش نمی‌کند. توقعی را که او از زیبایی دارد برآورده نمی‌کند، نمی‌تواند هم بکند. می‌توان پرسید، آیا در اینجا صدای خود ایبسن را می‌شنویم؟ آیا طنین‌هایی زندگی‌نامه‌ای، تاریخی یا زیباشناختی در کارند؟ یک قرائت جالب از این نمایشنامه آن است که آن را واکنشی در قالب تئاتر به آگاهی از پایان هنر بشماریم، آن قسم آگاهی‌ای که در سال‌های اول قرن نوزدهم، خاصه در فرهنگ و فلسفه المان، می‌یابیم. البته نروژ، زادبوم ایبسن که در سال‌های حیات او اولین مراحل رسیدن به یک هویت مستقل فرهنگی را طی می‌کند و آگاهی‌اش از این هویت افزون می‌شود، در حقیقت شاهد آن نوع احیای ادبی است که در دنیای المان حدود هفت دهه پیش، ‌روی داده بود؛ اما درحالی‌که ایبسن در جوانی از ایدۀ هنری غیر دانمارکی و با طعم و بویی محلی‌تر دفاع کرده بود، خودش خواهی نخواهی بدل شده بود به یکی از مظاهر و راستش مظهر کامل تئاتر اروپای اواخر قرن نوزدهم.