کتاب حکایت قصر از قاجار تا پهلوی

کتاب حکایت قصر از قاجار تا پهلوی نوشته محمدجواد مرادی‌نیا است. این کتاب را انتشارات نگاه منتشر کرده است. این کتاب تاریخ زندان قصر تهران است.

درباره کتاب حکایت قصر از قاجار تا پهلوی

این کتاب داستان زندان قصر است. اولین و بزرگ‌ترین زندان مدرن ایران که مارکوف، سازنده و معمار آن بوده است و در ۱۳۰۸ ش به دست رضاشاه افتتاح شد، زندانی که در خلال حدود هشت دهه عمر خود وقایع گوناگون و بااهمیتی را از سر گذرانده است.

از زندانی‌های مشهور این زندان می‌توان به گروه ۵۳ نفر، حزب توده، فرقه دمکرات، فدائیان اسلام، گروه‌های جبهه ملی، هیأت‌های مؤتلفه اسلامی، حزب ملل اسلامی، سازمان مجاهدین خلق و سازمان چریک‌های فدایی خلق اشاره کرد. 

در فهرست نام زندانیان سیاسی پر آوازه قصر نام‌های آشنایی همچون محمد فرخی (شاعر)، نواب صفوی، مهندس مهدی بازرگان، آیت‌الله سید محمود طالقانی، دکتر یدالله سحابی، آیت‌الله شهید حسین غفاری، بیژن جزنی، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، محمد حنیف‌نژاد، آیت‌الله منتظری، شهید حاج مهدی عراقی و سرانجام امام خمینی دیده می‌شود.

 زندان قصر، بی‌تردید، بخشی از تاریخ ایران است و برای فهم درست این تاریخ ضرورت دارد که رخدادهای این قلعه و بنای مخوف بازخوانی گردد. برای این کتاب صدها کتاب، سند و نشریه را ورق زده و با بیش از سی زندانی پیشین قصر گفت‌وگو شده است. این کتاب اثری جامع برای شناخت زندان قصر است. 

روشی که برای این تحقیق برگزیده شده، تلفیقی از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی، با رویکرد توصیفی، تاریخی بود، و تدوین آن نیز در سه بخش سازمان یافت: ۱- قصر از تأسیس تا پایان عصر قاجار؛ ۲- قصر از تبدیل به زندان تا پایان دوره پهلوی اول؛ ۳- دوره پهلوی دوم.

خواندن کتاب حکایت قصر از قاجار تا پهلوی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به تاریخ بناهای تهران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب حکایت قصر از قاجار تا پهلوی

«قصر قاجار» یادگار دوره فتحعلیشاه، دومین پادشاه سلسله قاجار است که از ۱۲۱۲ تا ۱۲۵۰ ه.ق بر ایران حکم راند. این همان سلطانی است که ایران بزرگ را از آقامحمدخان، بنیان‌گذار سلسله قاجار تحویل گرفت و ایرانی کوچک‌تر را به جانشین خود محمدشاه تحویل داد؛ ایرانی که داغدار جدایی سرزمین‌های ارزشمندش در قفقاز و حاشیه دریای خزر بود.

قصر قاجار در ۱۲۱۴ ه.ق (۱۱۷۲ ه.ش) در مزارع پیرامون روستای خرم‌آبا د از ییلاقات شمال تهران ساخته شد؛ محلی که تا پیش از آن و در دوره آقامحمدخان، اردوگاه لشکریان پادشاه بود؛۱ لشکریانی که همیشه در حالت آماده باش و حرکت به سوی میدان‌های نبرد به سر می‌بردند.

فتحعلیشاه قاجار در ۱۲۱۴ ق زمین قصر را که عبارت از «شش دانگ بستان خرم‌آبا د و قریه مربوطه» بود، از «محمد جعفر» نامی به قیمت ۲۰۸ تومان خریداری کرد۲ و سپس با تبدیل آن به باغ و عمارتی نیکو، تفریح‌گاه و عشرتکده‌ای بزرگ پدید آورد. نویسنده تاریخ صاحبقرانی در ذیل «وقایع سال هزار و دویست و چهارده که سال سیّم جلوس است» با اشاره به قرار یافتن «رأی بی‌قصور خسرو کسری غلام» بر ساختن «قصر و باغی که نمونه بهشت عدن و مثابه جنت باشد» نوشته است: «در طرف شمال طهران به مسافت نیم فرسنگ تل بزرگی را با سطح طولانی که در دامن تل بود به عرض قبله عالم، بنّایان سنّمار توان درآوردند. طرح باغی و عمارتی موسوم به قصر قاجار به ساعتی لایق و وقتی مبارک مقرر شد. از انواع گل‌ها و میوه‌ها و سروها و درخت‌های مُثَمَّر در آن باغ قصر غرس کردند. عمارتی در بالای تلِ مشهور، از برج و حصارِ مملو از گل و چنار و ایوان و حمام و خلوت و کوشک‌های رفیع، جمیع با درهای خاتم و امکنه‌های بدن‌نما که بدل آیینه جهان‌آراست به کار رفته، اغلب ایوان‌های آن منقوش و اکثر خانه‌های آن مفروش». محمود میرزا قاجار، در ادامه به توصیف بناهای موجود در محدوده قصر پرداخته و از عمارت مشهور به سردر در ابتدای باغ قصر، رواق و باغی دلگشا «که نمونه باغ نگارستان است و مشابه به عمارت جنان، موسوم به کلاه فرنگی» یاد کرده است. به نوشته او «باغ به جهت پستی و بلندی، مراتب به هم رسانده، در هر مرتبه افکنی و از برای اهل عیش مأمنی باشد. در انتهای باغ، سردری و سردمی موجود است»