کتاب زمامداری توحش

کتاب «زمامداری توحش» نوشته مکس بلومنتال منتقد آمریکایی با ترجمه محمد مظفرپور از سوی انتشارات سروش به بازار نشر عرضه شده است. مکس بلومنتال، ماجرای واقعی پشت پرده ارتباط آمریکا با جهان را واکاوی کرده و نشان می دهد که چگونه نیروهای افراطی نظیر داعش و القاعده که امروز صلح را در جهان به مخاطره انداخته اند، محصول طرح های استعماری ایالات متحده آمریکا هستند. کتاب زمامداری توحش تلاش می‌کند به این سؤال پاسخ دهد: چگونه شبه‌دولت ‬امنیت ‬ملی ‬آمریکا به ‬روی‬ کار آمدن القاعده، داعش‬ و دونالد ‬ترامپ‬ کمک‬ کرد.

نگاه روندی به تحولات خاورمیانه در دهه‌های اخیر با تمرکز بر تکفیری‌ها و ارتباط آنان با بزرگان امنیت ملی آمریکا جوهره این کتاب را شکل داده و مزیت آن نسبت به بسیاری آثار دیگر در این حوزه شمار می‌رود. نویسنده که یک منتقد سرشناس آمریکایی و صاحب چند تالیف دیگر در انتقاد از سیاست‌های ایالات متحده است به خوبی توانسته بین اتفاقات، افراد و نهادهای مختلف یک روند نسبتا هماهنگ را شناسایی کند. انبوه اسناد ارایه شده و ارجاعات صورت گرفته به منابع مختلف در کنار سبک خاص نویسنده در استفاده از تعابیر ادبی عالم سیاست، بر قدرت علمی و جذابیت کتاب افزوده است.

درباره کتاب زمامداری توحش

ماجرای کتاب از زمانی شروع می‌شود که برژینسکی در انتقام شکست آمریکا در ویتنام، پیشنهاد کرد به نیروهای مخالف دولت مرکزی افغانستان آن قدر کمک مالی و تسلیحاتی انجام شود که آن‌ها بتوانند دولت مرکزی کابل را که طرفدار شوروی بود، ساقط کنند. این باعث می‌شد شوروی به افغانستان حمله کرده و در آن به دام بیفتد.

فریب برژینسکی کارگر افتاد و شوروی چند ماه پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران به افغانستان حمله کرد. این جنگ، سرآغاز سلسه‌ای از حوادث بود که تا چند دهه بعدی جهان را تحت تاثیر قرار داد. گروه‌های تکفیری در افغانستان، شکل گرفته و پس از پایان اشغال کشورشان به نقاط دیگر جهان گسیل شدند تا آن چه را جهاد تلقی می‌کردند، ادامه دهند.

این روند به حوادث ۱۱ سپتامبر منجر و باعث شد سازواره امنیت ملی آمریکا که در این کتاب از آن به عنوان شبه‌دولت امنیت ملی یاد می‌شود، ابتدا به افغانستان و سپس به عراق حمله کرده و موجی از آشوب و بی‌ثباتی را در این دو کشور به وجود آورد. بزرگان امنیت ملی آمریکا همان کسانی بودند که زمانی سیل تجهیزات نظامی گوناگون را روانه افغانستان می‌کردند تا به این تکفیری‌ها در جنگ با شوروی کمک کنند. آن‌ها در ادامه به سراغ لیبی و سپس سوریه رفتند و چنان آشوبی را به بار آوردند که تبعات آن تا مدت‌ها دامنگیر منطقه و کل جهان خواهد بود.

تامین مالی مخفیانه مجاهدین توسط واشنگتن منجر به حمله شوروی به افغانستان در 1979 شد. آمریکا از آن زمان، افراطیونی نظیر اسامه بن لادن را که بعد مخالفش شدند، حمایت کرده بود. پنتاگون، آموزش و تسلیح عناصر جهادی در افغانستان، سوریه و لیبی را به عهده گرفته و دست به دخالت نظامی برای تغییر حکومت های خاورمیانه زده بود. در نتیجه، محیط مناسبی برای رشد داعش پدید آمد که باعث شد درگیری های خارج از مرزهای آمریکا به خاک این کشور کشیده شود. این جنگ های شکست خورده در بیرون از مرزها، آمریکا را هم در برابر تروریسم و هم در برابر فراملی گرایی داخلی آسیب پذیرتر کرده است. ریاست جمهوری ترامپ، نتیجه اجتناب ناپذیر سلطه نومحافظه کاران در دوره پس از جنگ سرد بود. دخالت های ترامپ در خاورمیانه فقط اوضاع را بدتر کرد.

نویسنده در فصل اول، ماجرای تله خرس برژینسکی و در ادامه آن، حمله شوروی به افغانستان و نحوه ارتباط یافتن عربستان با مجاهدین افغان را توضیح می‌دهد. در فصل دوم، رفتار غربی‌ها به سردمداری آمریکا در قبال صدام حسین پس از اشغال کویت و به موازات آن، نحوه شکل‌گیری القاعده بررسی می‌شود. نویسنده، فصل سوم را به ماجرای یازده سپتامبر و متعاقب آن، حمله آمریکا به افغانستان اختصاص داده است. فصل چهارم نیز به واکاوی ابعاد اشغال عراق توسط آمریکا از دلیل‌تراشی برای سقوط صدام تا رها شدن نیروهای وابسته به حزب بعث در کشورهای منطقه پرداخته است. موضوع فصل پنجم کتاب، شکل‌گیری نیروهای تکفیری در غرب و مقابله ملی‌گراهای غربی با آن‌ها و نیز جریان حمله ناتو به لیبی است. از فصل ششم، ماجرای اعتراضات مردم در سوریه و در نتیجه آن ورود داعش به سوریه و عراق شروع می شود. فصل‌های هفتم و هشتم، جنگ سوریه را به تصویر می‌کشند و در فصل نهم، داستان غم‌انگیز پناهندگان سوری و اثر آن روی تقویت راست افراطی در غرب تبیین می شود. فصل دهم، ماجرای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا و انتخاب دونالد ترامپ را روایت می کند. در فصل یازدهم نیز نویسنده با رجوع به کشورهای غربی، به بررسی اقدامات نژادپرستان غربی خصوصا ملی‌گراها علیه مسلمانان در این کشورها می‌پردازد. نویسنده در گفتار پایانی، نگاهی نیز به پشت پرده ماجرای دخالت روسیه در انتخابات سال ۲۰۱۶ آمریکا موسوم به راشاگیت انداخته است. در همه این فصل‌ها، نویسنده دائما به ساختار سیاسی ایالات متحده رجوع می‌کند و ریشه مشکلات موجود در نقاط مختلف جهان از جمله جهان اسلام را در دست‌های پیدا و پنهان دخیل در امنیت ملی آمریکا جستجو می‌کند.

نگاه روندی به تحولات خاورمیانه در دهه‌های اخیر با تمرکز بر تکفیری‌ها و ارتباط آنان با بزرگان امنیت ملی آمریکا جوهره این کتاب را شکل داده و مزیت آن نسبت به بسیاری آثار دیگر در این حوزه شمار می‌رود. نویسنده که یک منتقد سرشناس آمریکایی و صاحب چند تالیف دیگر در انتقاد از سیاست‌های ایالات متحده است به خوبی توانسته بین اتفاقات، افراد و نهادهای مختلف یک روند نسبتا هماهنگ را شناسایی کند. انبوه اسناد ارایه شده و ارجاعات صورت گرفته به منابع مختلف در کنار سبک خاص نویسنده در استفاده از تعابیر ادبی عالم سیاست، بر قدرت علمی و جذابیت کتاب افزوده است.

دلایل انتخاب نام و اصطلاحات کتاب

ماجرای نام کتاب نیز روایت خاص خود را دارد. در سال ۲۰۰۴ جزوه‌ای از یک استراتژیست تکفیری به نام ابوبکر ناجی به زبان عربی و با عنوان «اداره التوحش» در اینترنت منتشر شد. مدتی بعد این جزوه به انگلیسی ترجمه گردید و عنوان Management of Savagery برای آن انتخاب شد. ابوبکر ناجی به تفصیل، راهبرد ایجاد دولتی اسلامی با استفاده از آشوب و ناآرامی به وجود آمده در پرتو جنگ‌های آمریکا برای تغییر رژیم‌های سیاسی منطقه را بررسی کرده و از نیروهای جهادی خواسته بود خلا امنیتی به وجود آمده در اثر دخالت‌های غرب را با تاسیس «خرده‌دولت‌های توحش» در محیط پیرامونی دولت‌های سرنگون‌شده و انجام عملیات‌های اعتراضی وحشیانه ضد نهادهای مرکزی آن‌ها پر کنند و در این راستا به مدیریت توحش دست بزنند.

مکس بلومنتال منتقد آمریکایی، عنوان انگلیسی کتاب را برای کتاب خود برگزید با این تفاوت که منظور او از مدیریت توحش، این است که این مدیریت را عملا سازواره امنیت ملی آمریکا اداره می‌کند.با توجه به این که کلمه «مدیریت» در زبان فارسی تا حدی معنای مثبت دارد از کلمه «زمام‌داری» به جای این کلمه استفاده شد. مدیریت معمولا در فارسی وقتی به کار می رود که فردی در مواجهه با شرایطی که در محیط بیرونی برای او پیش آمده طوری رفتار کند که بیشترین سود و کمترین آسیب را برایش به همراه داشته باشد. منظور مکس بلومنتال اما این نیست. او معتقد است که گروه‌های تکفیری، ساخته و پرداخته سازواره امنیت ملی آمریکا هستند و این سازواره هر گاه بخواهد آن‌ها را رها می‌سازد و هر وقت هم اراده نماید مهارشان می‌کند. در این راستا کلمه زمام‌داری انتخاب شد تا نشان دهد که زمام این گروه‌ها در دستان سازواره امنیت ملی آمریکاست. بلومنتال در این کتاب، برای اشاره به این سازواره از تعبیر National Security State بهره می‌گیرد. این تعبیر که در ادبیات سیاسی ما تا حد زیادی ناشناخته است در ادبیات سیاسی آمریکا به برآیند افراد و نهادهای دخیل در امنیت ملی آمریکا اشاره دارد که به صورتی همیشگی در پیدا و پنهانِ امنیت ملی این کشور نقش ایفا می‌کنند.

مترجم کتاب، محمد مظفرپور، تعبیر «شبه‌دولت امنیت ملی» را برای این عبارت انتخاب کرده تا منظور خود را از مفاهیمی همچون دولت پنهان جدا کند. علاوه بر این، لفظ State در ادبیات سیاسی جهان، لزوما بر لفظ دولت در ادبیات سیاسی ما که عمدتا اشاره به قوه مجریه دارد منطبق نیست. تفاوت برداشت ناجی و بلومنتال باعث شده در ترجمه تعبیر «Management of Savagery» در این کتاب، وقتی اشاره به مفهوم مدنظر خود بلومنتال است از تعبیر «زمام‌داری توحش» و هنگامی که اشاره به مفهوم مدنظر ناجی بوده از تعبیر «اشاعه هدفمند توحش» استفاده شود. تعبیر اشاعه هدفمند ریشه در این واقعیت دارد که ماهیت گروه‌هایی مانند داعش امری فراتر از یک گروه چریکی و پایین‌تر از یک دولت تمام عیار است.

تامین مالی مخفیانه مجاهدین توسط واشنگتن منجر به حمله شوروی به افغانستان در 1979 شد. آمریکا از آن زمان، افراطیونی نظیر اسامه بن لادن را که بعد مخالفش شدند، حمایت کرده بود. پنتاگون، آموزش و تسلیح عناصر جهادی در افغانستان، سوریه و لیبی را به عهده گرفته و دست به دخالت نظامی برای تغییر حکومت های خاورمیانه زده بود. در نتیجه، محیط مناسبی برای رشد داعش پدید آمد که باعث شد درگیری های خارج از مرزهای آمریکا به خاک این کشور کشیده شود. این جنگ های شکست خورده در بیرون از مرزها، آمریکا را هم در برابر تروریسم و هم در برابر فراملی گرایی داخلی آسیب پذیرتر کرده است. ریاست جمهوری ترامپ، نتیجه اجتناب ناپذیر سلطه نومحافظه کاران در دوره پس از جنگ سرد بود. دخالت های ترامپ در خاورمیانه فقط اوضاع را بدتر کرد.

درباره مکس بلومنتال

مکس بلومنتال (زاده 18 دسامبر 1977) روزنامه نگار، نویسنده ، وبلاگ نویس و فیلم ساز آمریکایی است. بلومنتال The Grayzone را در دسامبر 2015 تاسیس کرد. او ویرایشگر وب سایت و یکی از مشارکت کنندگان آن است.بلومنتال به طور منظم در Sputnik و RT همکاری می کند. او قبلاً نویسنده روزنامه های The Nation ، AlterNet ، Daily Beast ، Al Akhbar و Media Matters for America بود و در الجزیره انگلیسی، نیویورک تایمز و لس آنجلس تایمز همکاری داشته است. او نویسنده موسسه ملت بوده است.

کتاب زمامداری توحش را به چه کسانی پیشنهاد می کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان علوم سیاسی و روابط بین الملل توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب زمامداری توحش

بایـد ایـن نکته را یادآوری کنم: ما امروز با کسـانی میجنگیم که بیسـت سـال قبـل، خودمـان آنهـا را تأمیـن مالـی‌ میکردیـم. ایـن کار را انجـام میدادیـم؛ چراکـه در نبـرد بـا شـوروی بـه بن‌بسـت رسـیده بودیـم... دلیـل بسیار محکمی برای این کار وجودداشت. گرچه این اقدام برای کمک به نابودی شوروی، اقدام بدی نبود؛ اما باید توجه کنیم که هرچه بکاریم همان رادرو میکنیم!

هیلاری کلینتون خطاب به کمیته تطابق قانون کنگره 23 آوریل 2009

القاعده در سوریه در طرف ما است.

جیک سولیوان، ایمیل به هیالری کلینتون 12 فوریه 2012

ما تأ کید میکنیم که این خطر وجوددارد که دولتهایی که از تروریسم حمایت می‌کنند، خودقربانی آن ‌شوند.

دونالد ترامپ ششم ژوئن 2