کتاب مبانی زیباشناسی

کتاب مبانی زیباشناسی نوشته پیر سوانه است که با ترجمه روان محمدرضا ابوالقاسمی منتشر شده است، کتاب مبانی زیباشناسی که نشر ماهی منتشر کرده است به هنر و زیبایی شناسی می‌پردازد. 

درباره کتاب مبانی زیباشناسی

زیباشناسی رشته‌ای نسبتا جدید و درعین حال بسیار کهن است، تاریخ پیدایش اصطلاح زیباشناسی به میانهٔ قرن هجدهم بازمی‌گردد، اما نخستین فیلسوفان یونانی در قرن پنجم پیش از میلاد دربارهٔ زیبایی تأمل و تدبر کرده بودند. تولد زیباشناسی در مقام تفکر فلسفی به معنای وسیع کلمه با تولد کل فلسفهٔ غرب همزمان است.

زيباشناسی در قرن هجدهم رشته‌ای تازه‌ تأسيس بود و ظهور زيباشناسی رويداد بسيار مهمی در تاريخ تفكر غرب است بدين معنا كه از آن تاريخ به بعد نه‌تنها فيلسوفان بلكه هنرمندان، هنردوستان، داوران هنری ــ نامی كه در آن زمان به منتقدان هنر اطلاق می‌شد ــ و عامه‌ مردم كه به‌واسطه‌ برگزاری نخستين نمايشگاه‌های نقاشی و مجسمه‌سازی وارد ميدان شده بودند، همگی نظامی از بينش‌ها، مفاهيم و طبقه‌بندی‌های مختلف را در اختيار داشتند و می‌توانستند به آن‌ها ارجاع دهند و برمبنای آن‌ها عمل كنند. اين نظام، يک فضای نظری و يک پايگاه حقيقی معرفت‌شناختی را شكل می‌داد و كسانی كه می‌خواستند درباره‌ زيباشناسی بحث كنند می‌توانستند درون آن به گفت‌وگو بپردازند، حرف‌های يكديگر را بفهمند و البته با همديگر مخالفت بورزند.

در این کتاب ابتدا به مفاهیم اولیه یا به‌اصطلاح مقدمات زیباشناسی پرداخته می‌شود و ارزش این مقدمات در این است که به‌طور بالقوه می‌توانند زیربنای شناخت ما از زیباشناسی را شکل دهند. به بیان دیگر، هدف نویسنده آن بوده است که خواننده با شش عنصر اولیه، عناصر فرعی مرتبط با آن‌ها و روابط متعدد این عناصر با یکدیگر آشنا کند و زیربنای فکری و نظری خودش را به او منتقل کند. 

خواندن کتاب مبانی زیباشناسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان، پژوهشگران و دانشجویان هنر پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب مبانی زیباشناسی

نظریهٔ امر زیبا

در این‌جا قصد نداریم نقد قوهٔ حکم (۱۷۹۰) نوشتهٔ ایمانوئل کانت (۱۷۲۴ ـ ۱۸۰۴) را در چند سطر خلاصه کنیم زیرا در فصل ششم مفصل دربارهٔ قوهٔ حاکمهٔ زیباشناختی بحث خواهیم کرد. در عوض، وقت آن است مسائل مهمی را توضیح دهیم که عمومآ نادیده گرفته می‌شوند. اولا، کانت به معنای دقیق کلمه دربارهٔ هنر حرف نمی‌زند بلکه موضوع تفکرات او امر زیباست. به بیان دقیق‌تر، او دربارهٔ زیبایی طبیعی و زیبایی هنری یا، باز هم دقیق‌تر، دربارهٔ قوهٔ حاکمهٔ مرتبط با زیبای طبیعی و زیبای هنری می‌اندیشد. به بیان دیگر، کانت نمی‌خواهد قواعد و قراردادهای زیبایی را به شکل ابژکتیو تعیین کند بلکه حکم ذوقی سوبژکتیو در مورد زیبایی را به بحث می‌گذارد. ثانیآ، هدف کانت ــ یا آنچه از زمان انتشار نقد عقل محض به «انقلاب کوپرنیکی» معروف شد ــ این بود که کانون توجه فلسفه را از ابژه به سوژه منتقل کند، زیرا سوژه است که داوری و حکم می‌کند و از طریق همین حکم سوبژکتیو با اعتبار کلی است که زیبایی شناخته می‌شود. بنابراین، کانت کاری به این ندارد که چه چیزی زیباست یا چه چیزی زیبا نیست بلکه می‌خواهد بداند وقتی می‌گوییم «این چیزْ زیباست» چه اتفاقی می‌افتد؟ عوامل و عواقب چنین حکمی چیست؟ برای مشخص‌کردن حدود یک مفهوم بهتر است آن را از مفاهیم نزدیک و مرتبطش متمایز کنیم نه این‌که آن را با مفهوم متضادش روبه‌رو سازیم. بنابراین، رویاروکردن زیبا و زشت ما را به شناخت امر زیبا نمی‌رساند و تا زمانی که زیبا را از مطبوع و خیر متمایز نکنیم حقیقتآ آن را نخواهیم شناخت:

مطبوع، زیبا و خیر سه نسبت مختلف میان تصورات با احساس لذت و الم را نشان می‌دهند که در نسبت با آن، متعلق‌ها یا شیوه‌های تصور آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کنیم. همچنین تعابیر متناسب با هریک که توسط آن‌ها خوشنودی‌مان از آن‌ها را نشان می‌دهیم یکی نیستند. مطبوع به چیزی گفته می‌شود که به شخص التذاذ ببخشد. زیبا به چیزی گفته می‌شود که صرفآ برای او خوشایند باشد. خیر چیزی است که آن را تأیید و تمجید کند، یعنی چیزی که برایش یک ارزش عینی قائل باشد. (...) می‌توان گفت که در میان این سه نوع رضایت فقط رضایت حاصل از ذوق به زیبا رضایتی بی‌علاقه و آزاد است؛ زیرا هیچ علاقه‌ای، نه علاقهٔ حسی و نه علاقهٔ عقلی، ما را به تصدیق و تمجید این رضایت ملزم نمی‌کند