کتاب جلال آل احمد و گذار از سنت به تجدد

کتاب جلال آل احمد و گذار از سنت به تجدد نوشته حسین قاضیان است. کتاب جلال آل احمد و گذار از سنت به تجدد به اندیشه و سیر تفکر جلال آل احمد می‌پردازد.

درباره کتاب جلال آل احمد و گذار از سنت به تجدد

این نوشته تلاشی است مقدماتی برای مطالعه جامعه‌شناختی اندیشه‌ها و آرای یکی از برجسته‌ترین روشنفکران تاریخ معاصر ایران، یعنی جلال آل احمد.  این رساله، محصول جستجویی است نظری در فضای اندیشه جلال آل احمد، نامدارترین و شاید بانفوذترین روشنفکر دوره اخیر حیات اجتماعی میهن ما. نظری‌بودن این کندوکاو دو وجه دارد: اولاً نویسنده در اکثر موارد بدون دخالت دادن عناصر اجتماعی مشخص‌کننده اندیشه و صرفاً ازجهت نظری به بحث از اصول، محتوا و لوازم اندیشه‌های آل احمد پرداخته‌ است و از ورود به قلمرو «تاریخ فکری» اجتناب کرده‌ است و صرفاً در حاشیه کار خود با «جامعه‌شناسی معرفت» تماس داشته‌ است. ثانیاً به تأثیر اجتماعی بالفعل آل احمد، به‌عنوان یک روشنفکر، بر جامعه نظر نداشته‌ بلکه کوشیده‌ صرفاً لوازم نظری افکار و آرای او را بنا به معیارهای جامعه‌شناختی مورد بررسی قرار دهد و نشان دهد که افکار او در مقابل مسأله توسعه چگونه آرایش یافته‌اند. برای این منظور، سه بحث عمده را انتخاب کرده‌ که بخش‌های دوم، سوم و چهارم این رساله راتشکیل می‌دهند.

خواندن کتاب جلال آل احمد و گذار از سنت به تجدد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندا به ادبیات معاصر مخصوصا آثار جلال آل احمد پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب جلال آل احمد و گذار از سنت به تجدد

زندگی آل احمد بر روی خطی افقی جریان نیافت، بلکه فراز و نشیب‌های متعدد را از سر گذراند. از ۱۳۲۲ که زندگی اجتماعیش آغاز شد تا ۱۳۴۸ که به ابدیت پیوست، پیوسته در جستجو بود. در عرصه فکر و زندگی بر امواجی متلاطم پارو می‌زد و با رنج و تلاش از «شب تاریک» و «بیم موج» می‌گریخت و پیش می‌رفت؛ گرچه ساحل امنی نمی‌جست. زندگی او در آثارش منعکس می‌شد و آثارش در زندگی او تأثیر می‌گذاشت. تجربه‌اش که سرریز می‌شد، به جویبار افکارش می‌ریخت و از آنجا به رود خروشان تجربه زندگیش می‌پیوست و این جریان مداوم، در سرزمین اندیشه‌های او پیوسته نهال‌هایی نورسته را آبیاری می‌کرد و به برگ و بر می‌نشاند. گرچه نه خاک این سرزمین آن رمق را داشت که میوه‌هایی خوش‌آب و رنگ به‌بار آورد نه آن میوه‌های رسیده را کسی چید و بهره گرفت. بهره‌ای اگر حاصل شد، نصیب میدان سیاست و مبارزه گردید. درواقع جریان اندیشه او، نه در عرصه تفکر که در میدان سیاست عملی تداوم یافت. درنتیجه اندیشه‌های او نتوانست از راه تحریک اندیشه‌های دیگران از آنها برای پالودن و پیراستن خود تغذیه کند و به رشدش ادامه دهد.

بخشی از بار مسئولیت عقیم‌شدن اندیشه‌های آل احمد را باید بر دوش اوضاع سیاسی ـ اجتماعی روزگاری گذاشت که او در آن قلم می‌زد. بی‌تردید این وضع مجال مجادلات فکری را از همگان بازمی‌ستاند و درنتیجه نمی‌گذاشت که اندیشه‌ها از راه گفتگوی با یکدیگر بر غنای سرمایه فکری جامعه بیفزایند. به‌علاوه فضای روانی حاصل از جامعه بسته، به هر چیز، هرچند هم به کلی غیرسیاسی باشد، رنگ سیاست می‌زند. زیرا همه عرصه‌های سیاست فقط به روی صاحبان قدرت باز است و همگان در آن راهی ندارند، پس همه عرصه‌های دیگر به میدانی برای تاخت و تاز سیاسی آن همگان تبدیل می‌شود. حاصل این وضع، مبتذل‌شدن سیاست و بی‌معناشدن قلمروهای غیرسیاسی است.

گذشته از این، چنان فضایی، مجالی برای صراحت باقی نمی‌گذاشت. پس همه سخنان با نوعی ابهام ناخواسته همراه می‌شد و این ابهام‌ها، گفتگوی فکری بی‌رمق جامعه را هم مبهم می‌کرد و درنتیجه، اندیشه مبهم و بسیط بار می‌آمد و نمی‌توانست بطن‌های خود را به نمایش گذارد و آشکار کند. ناگزیر، سوء تفاهم جای آن می‌نشست و آن هنگام که این سوء تفاهم‌ها رنگ و بوی شخصی و فرقه‌ای می‌گرفت، فضای اندیشه را عصبی و آکنده از خصومت می‌ساخت.

عصبی مزاجی اندیشه‌ها از راه قلم منتشر می‌شد و گسترش می‌یافت. پس باز هم بر عصبیت‌ها و عصبانیت‌ها می‌افزود. روشنفکران، از این فضا تغذیه می‌کردند و سپس خود از نو آن را می‌آفریدند و می‌پروراندند و می‌نوشیدند. آل احمد در میان این دسته از روشنفکران، چهره‌ای شاخص است. نوشته‌های او، به‌ویژه در دوره دوم و سوم زندگی اجتماعیش ــ که از آن بحث خواهیم کرد ــ از این خصیصه رنج می‌برد؛ رنج می‌برد زیرا پیشه‌کردن این روش فقط به نوشته منحصر نمی‌شود بلکه آرام آرام و به تدریج شریان‌های تفکررا متصلب می‌کند و نمی‌گذارد خون اندیشه در کالبد جامعه جریان یابد.