کتاب امام؛ ضابطه حرکت بر صراط مستقیم

امام؛ ضابطه حرکت بر صراط مستقیم (به انضمام بحثی دربارهٔ مفهوم ولایت فقیه) سخنرانی شهید دکتر عبدالحمید دیالمه با موضوع ولایت فقیه است که به همت مرکز نشر آثار و اندیشه‌های شهید دکتر دیالمه در نشر معارف به چاپ رسیده است. 

شهید دیالمه در این مباحث بر آن است تا به صراط مستقیم از زاویه‌ای نو بنگرد و ضرورت ضابطه‌مند بودن این مسیر را در نگاه مسلمانان که در نماز (اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیم) را بارها تکرار می‌کنند، روشن سازد. هدف شهید دیالمه، نشان‌دادن ظرافت این راه و ضرورت الگوبرداری دقیق از رفتار و منش پیامبر (ص) و معصومان (ع) بود و از همین روست که از ضوابط این راه سخن گفت تا تفاوت زهد اسلامی را با رهبانیت صوفی‌منشانه و تفاوت توکل را با سُستی و تنبلی و نیز صبر در بحبوحهٔ مبارزه را با انفعال و پذیرش وضع موجود نشان دهد و همچنین انتظار را که مذهب اعراض است و نه اعتراض، و این همه در کنار هم نقشهٔ راهی بود که هر جوان مسلمان باید فراروی خویش قرار می‌داد.

این مباحث که قبل از انقلاب، در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ در جمع‌های کوچک دانشجویی آغاز شده بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی با مساعدشدن فضای دانشگاه، در جلسات گسترده‌تر مطرح شد و جنبهٔ عمومی و رسمی یافت.

اکنون با گذر بیش از سه دهه از زمان طرح این مباحث، همچنان جامعهٔ اسلامی‌مان تشنهٔ کلام زلال شهید است در پاسخ این سؤال که صراط مستقیم چیست و چگونه می‌توان بر آن گام برداشت؟ چراکه اگر چنین نبود، رب منّان مسلمان را فرانمی‌خواند تا حقیقت این راه و ثبات بر آن را هر روز و در زیباترین لحظات بندگی‌اش، یعنی «نماز»، یادآور شود و طلب کند.

 خواندن کتاب امام؛ ضابطه حرکت بر صراط مستقیم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به مباحث عقیدتی، کلامی و فقهی مخاطبان این کتاب‌اند.

بخشی از کتاب امام؛ ضابطه حرکت بر صراط مستقیم

در زمان جاهلیت که هدایت نبود...!

درست است. فصل مشترک این دو زمان همین است؛ یعنی در زمان جاهلیت از ابزارهای آزمایش، عقل بود و اراده و اختیار هم بود و نیز توانایی و قدرت برای انجام کار؛ ولی راه هدایت، یعنی قرآن به‌علاوهٔ پیامبر (ص)، که بعد آمدند، موجود نبود. امروز هم اگر امام در کنار قرآن نباشد، باز راه هدایت وجود ندارد. پس شناخت امامِ هر زمان الزامی است؛ چون اگر او را بشناسیم و در کنار قرآن از راهنمایی‌هایش بهره‌مند شویم، راه هدایت و سه وسیلهٔ دیگر آزمایش را در اختیارمان قرار داده‌اند. مطلبی که در روایت گفته شده، مثال دقیقی است از زمان قبل از پیامبر (ص) و زمان جاهلیت: در زمان جاهلیت، مردم تمام امکانات و وسایل آزمایش را در اختیار داشتند، به‌جز مسیر هدایت که عبارت بود از قرآن همراه با پیامبر (ص). بعد، خداوند متعال آن را به مردم عطا می‌فرماید و لوازم آزمایش کامل می‌شود.

آیا در زمان جاهلیت که راه هدایت باز نبود، کائنات می‌بایست از بین می‌رفت؟

نه، کائنات از بین نرفت؛ چون در آن زمان هم راه هدایت بود: حضرت عیسی (ع) به‌همراه کتابشان. کائنات هم باقی مانده بود. حجت‌ها در هر زمان، امام یا پیامبرِ همان زمان هستند؛ اما آن‌ها فقط برای مردم زمان خودشان حجت هستند. درواقع، هر زمان حجت خودش را دارد. وقتی که امام معصوم نباشد، ممکن است فرد دیگری به‌عنوان حجت در روی زمین باشد.

آیا موضوع رجعت ازنظر شیعه دربارهٔ حجت است؟

خیر، رجعت در اسلام و مذهب شیعه موضوعی است که اصل آن به‌طور قطع و به‌یقین وجود دارد؛ اما چگونگی آن مشخص نیست. روایاتی که دربارهٔ آن وارد شده، متفاوت است. دربارهٔ اینکه چه کسی رجعت خواهد کرد، برخی روایات ناظر به این است که خود پیامبر (ص) رجعت می‌فرمایند. برخی می‌گویند امام‌حسین (ع) رجعت می‌فرمایند که شاید دربارهٔ عنوان «رجعت حسینی» مطالبی شنیده باشید. دربارهٔ مؤمنانِ محض و کفارِ محض هم بحث رجعت مطرح شده است. در برخی روایات، رجعت ائمهٔ دیگر مثل امام‌باقر (ع) را ذکر کرده‌اند. درمجموع، چگونگی رجعت مشخص نیست؛ ولی اصل اتفاقی با عنوان رجعت در بین روایات اسلامی قطعی و یقینی است که خودش به بحث مستقلی نیاز دارد.

اما چه تفاوتی بین زمان جاهلیت و زمان حضور امام وجود دارد؟ وقتی به زمان حضور امام بعد از بعثت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم تفاوتش با زمان جاهلیت این است که در زمان امام معصوم، هم کتاب وجود دارد و هم فردی که کتاب را برای افراد تشریح کند. اما در اوضاع فعلی اگر دقت کنیم، می‌بینیم به کتاب دسترسی داریم؛ اما فرد ویژه‌ای که همراه و در کنار کتاب باشد کجاست؟ باید در کنار کتاب، فرد ویژه‌ای باشد که هرجا مشکل پیدا کردیم، برویم و حل مشکل را از او بخواهیم. درغیر این‌صورت اگر او نباشد، کتاب به چه دردی می‌خورد؟

آیا در دورهٔ قبل از اسلام هم کسانی که دین عیسوی نداشتند، حتماً در جاهلیت مُرده‌اند؟

خیر، در روایت، جاهلیت به‌معنای ندانستن در مقابل دانستن نیست....