کتاب مرد مرد

کتاب مرد مرد با عنوان اصلی Iron John: A Book About Men نوشته‌ی رابرت بلای، با ترجمه‌ی فریدون معتمدی از انتشارات مروارید، درباره‌ی دگرگونی مردان در دنیای مدرن است؛ اینکه چرا بسیاری از آن‌ها احساس سردرگمی، بی‌هویتی یا دوری از خودِ واقعی‌شان دارند. رابرت بلای، نویسنده و شاعر آمریکایی، در این کتاب سراغ یک افسانه‌ی کهن می‌رود و با تفسیر نمادها، روند رشد روانی پسران تا رسیدن به مردانگی را بررسی می‌کند. این کتاب را می‌توان در دسته‌ی روان‌شناسی و مطالعات هویت مردانه قرار داد؛ اثری متفاوت که هم از افسانه حرف می‌زند و هم از بحران‌های امروزی. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مرد مرد اثر رابرت بلای

کتاب مرد مرد روند تحول درونی مردان را بازنمایی می‌کند؛ سفری که از دل یک افسانه‌ی کهن آغاز می‌شود و به عمق بحران هویت مردان امروزی راه می‌برد. این کتاب که نخستین‌بار در سال ۱۹۹۰ در ایالات متحده منتشر شد، یکی از آثار مهم جنبش مردان اسطوره‌گرا (Mythopoetic Men’s Movement) است که با الهام از روان‌شناسی تحلیلی و اسطوره‌شناسی، بازگشتی به قصه‌ها و نمادهای کهن برای بازیابی هویت مردانه‌ی مدرن را مطرح می‌کند. بلای با بازخوانی قصه‌ی آیرون جان (یا هانس آهنی) از افسانه‌های برادران گریم، مراحل بلوغ روانی پسران را به‌گونه‌ای تمثیلی و قابل‌فهم برای مردان امروزی روایت می‌کند.

او از مفهومی به‌نام شیرمرد (ترجمه‌ی فارسیِ wild man) سخن می‌گوید؛ نیرویی خام، غریزی و زنده که به‌جای خشونت، نمادِ پیوند با طبیعت، فردیت و شور زندگی‌ است؛ و مرد برای رسیدن به خود حقیقی‌اش ناگزیر از مواجهه با آن است. بلای تأکید می‌کند که این فرایند، مسیری نمادین اما بسیار واقعی‌ است که مرد باید در آن از مرحله‌ی امن پسربچه بودن جدا شود و وارد دنیایی از سوگ، خلأ، تاریکی و تنهایی شود؛ تجربه‌ای که آسان نیست اما برای احیای نیروی مردانه‌ی درونی، امری ضروری‌ است. بلای با تمایز میان شیرمرد و مرد درنده نشان می‌دهد که مردانگی واقعی در گرو بازگشت به بخش‌هایی از وجود مردان است؛ بخش‌هایی که در اثر صنعتی‌شدن، تربیت رسمی، نبودِ پدران و فشارهای اجتماعی، سرکوب شده یا از یاد رفته‌اند.

خوانش رابرت بلای از داستان آیرون جان، مانند تفسیرهای جوزف کمبل بر داستان‌های کودکان، نشان می‌دهد که این قصه‌های ظاهراً ساده، حامل لایه‌های عمیق فرهنگی و روانی هستند. این دیدگاه ارزش داستان‌های کودکانه را فراتر از سرگرمی صرف بالا می‌برد و آن‌ها را به آینه‌ای از فرهنگ و جامعه تبدیل می‌کند.

بلای در این کتاب می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که در دنیایی که به سرکوب و انکار بخش‌های سرکش روح انسان می‌پردازد، مردان چگونه می‌توانند با پذیرش بخش‌های تاریک و رام‌ناپذیر درون خود، به نیرویی واقعی و متعادل دست یابند و آن را در زندگی روزمره به کار گیرند؟

خلاصه‌ی کتاب مرد مرد

مردِ مرد مسیری است برای کشف لایه‌های پنهان هویت مردان که از دل افسانه‌ی فولکلور آیرون جان الهام گرفته شده است. این اثر روایت پسربچه‌ای است که باید از دنیای امن کودکی بیرون بیاید و با بخش‌های تاریک، غریزی و ناشناخته‌ی درون خود مواجه شود تا بتواند مرد شود. مرد مرد نشان می‌دهد که مردشدن تنها یک مرحله‌ی زیستی نیست، بلکه سفری روحی و روانی است که هر مرد باید با تمام پیچیدگی‌هایش بپیماید. کتاب در هشت فصل نوشته شده که هر کدام بخش خاصی از این سفر درونی را روایت می‌کند:

• فصل اول: بالش و کلید، دروازه‌ی ورود به دنیای اسرارآمیز آیرون جان گشوده می‌شود.
• فصل دوم: وقتی که یک مو طلا می‌شود، نماد قدرت و رمز و رازهای نهفته کشف می‌شود.
• فصل سوم: جاده‌ی سقوط، خاکستر، اندوه، مرحله روبه‌رو شدن با درد و سوگ در مسیر بلوغ است.
• فصل چهارم: عطش برای پادشاه در نبود پدر، فقدان راهنمایی و نیاز به الگو پررنگ می‌شود.
• فصل پنجم: ملاقات با زن-خدا در باغ، رویارویی با جنبه‌های معنوی و لطیفِ درون شکل می‌گیرد.
• فصل ششم: به زندگی بازگرداندن پهلوانان درون، بازیابی نیرو و شجاعت درونی است.
• در فصل هفتم: سوار بر اسب‌های قرمز، سفید، سیاه، بلای تصویری نمادین از سه مرحله‌ی روانی را نشان می‌دهد: انرژی حیوانی، شفافیت ذهن، و تاریکی وجود؛ مرد برای کامل‌شدن باید بر هر سه اسب سوار شود تا سفرش کامل شود.
• و نهایتاً در فصل هشتم: زخم‌خوردن از مردان پادشاه، مواجهه با آسیب‌هایی که از مردان دیگر بر پیکره‌ی مردانگی وارد شده‌اند، صورت می‌گیرد.‎

این فصل‌ها همچون مراحل یک سفر درونی‌اند که خواننده را قدم‌به‌قدم با پیچیدگی‌های مردانگی روبه‌رو می‌کنند و دعوتی‌اند برای مواجهه با بخش‌های سرکوب‌شده، فراموش‌شده‌ی درون. مسیری برای بازشناسی خویشتن، احیای نیروی ازدست‌رفته و رسیدن به مردی که قدرت را در کنار عمق، درد و معنا زندگی می‌کند.

چرا باید کتاب مرد مرد رابرت بلای را با ترجمه فریدون معتمدی بخوانیم؟

این کتاب سفری متفاوت و چالش‌برانگیز به دنیای درونی مردان است؛ کتابی که با نگاهی نو به اسطوره‌ها و روان‌شناسی، لایه‌های فراموش‌شده‌ی هویت مردانه را کشف می‌کند و خواننده را به تأملی عمیق درباره‌ی خود دعوت می‌کند. این اثر پلی است میان گذشته و حال، اسطوره و زندگی روزمره که مردان را ترغیب می‌کند تا با شجاعت به درون خود بنگرند و نیرویی نو برای زندگی بیابند. ترجمه‌ی فریدون معتمدی با دقت و زبانی روان پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های متن اصلی را به فارسی منتقل کرده است. یکی از نقاط قوت این ترجمه پانویس‌های مفصل و روشن آن است که به فهم بهتر مفاهیم عمیق کتاب کمک می‌کند و خواننده را در عبور از مفاهیم نمادین و اسطوره‌ای یاری می‌دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

کتاب مرد مرد در میان کتاب‌های روانشناسی تحلیلی، اسطوره‌گرا، خودیاری و نقد فرهنگی جای می‌گیرد و برای کسانی مناسب است که دغدغه‌ی رشد فردی، شناخت هویت مردانه و جست‌وجوی معنا در زندگی دارند. این کتاب به‌ویژه برای مردانی مفید است که با بحران‌های روانی، چالش‌های هویتی یا حس دوری از ریشه‌های درونی خود روبه‌رو هستند. مطالعه‌ی این اثر برای علاقه‌مندان به روان‌شناسی یونگ، اسطوره‌شناسی جوزف کمبل و آثاری چون نوشته‌های رابرت ای. جانسون، دریچه‌ای تازه می‌گشاید. همچنین اگر به بازشناسی بخش‌های سرکوب‌شده‌ی روان، تعادل میان قدرت و لطافت، یا احیای ارتباط با خویشتن علاقه‌مندید، مردِ مرد می‌تواند راهی درونی، تأمل‌برانگیز و غنی پیش رویتان بگذارد.

درباره رابرت بلای؛ نویسنده کتاب

رابرت بلای (Robert Bly) شاعر، نویسنده و مترجم آمریکایی بود که در سال ۱۹۲۶ به دنیا آمد و در ۲۰۲۱ درگذشت. او از چهره‌های شاخص ادبیات مدرن آمریکا بود که آثارش در تقاطع شعر، اسطوره، روان‌شناسی و فرهنگ حرکت می‌کنند. بلای در آثارش نگاهی عمیق به جهان درونی انسان، به‌ویژه تجربه‌ی مردان در دنیای معاصر، داشت و با زبانی شاعرانه و نمادین، به واکاوی بحران‌های هویتی می‌پرداخت.

او یکی از چهره‌های اثرگذار در شکل‌گیری جنبش مردان اسطوره‌گرا بود و کتاب مرد مرد را می‌توان برجسته‌ترین نمود این نگاه دانست؛ اثری که با بازگشت به اسطوره‌ها و افسانه‌ها، معنای تازه‌ای از مردانگی پیش روی مخاطب می‌گذارد.

از دیگر آثار مهم او می‌توان به اسرار سایه: رمزگشایی از نیمه‌ی تاریک وجود اشاره کرد که به بررسی ابعاد پنهان روان انسان و مواجهه با بخش‌های تاریک شخصیت می‌پردازد. مضامینی چون انزوا، گسست انسان مدرن از طبیعت و چالش‌های فرهنگی، از دغدغه‌های مکرر او در نوشته‌های مختلف‌اند.

بلای همچنین علاقه‌ای جدی به ادبیات عرفانی مشرق‌زمین داشت و در ترجمه‌ی اشعار مولانا و حافظ به زبان انگلیسی نقش پررنگی ایفا کرد. کتاب دوش دیدم که ملائک درِ میخانه زدند، منتخبی از سی غزل حافظ است که توسط بلای از فارسی به انگلیسی برگردانده شده و نشانی از پیوند شاعرانه‌ی او با ادبیات فارسی‌ است.

بخشی از متن کتاب مرد مرد

یک روز شکارچی غریبه‌ای به قصر پادشاه می‌آید. می‌پرسد «آیا کاری از دست من ساخته است؟ کارهای خطرناکی این اطراف نیست که من انجام دهم؟» پادشاه در جواب می‌گوید «البته می‌توانم راجع‌به جنگل به تو بگویم اما، منطقهٔ خطرناکی است. مردم به آنجا می‌روند دیگر باز نمی‌گردند. متوجه هستی! شانس برگشت بسیار کم است».

مرد جوان در پاسخ می‌گوید: «این درست از قماش کارهایی است که من دوست دارم». به هر حال، مرد جوان راهی جنگل می‌شود و نکته جالب این‌که، او تنها فقط همراه سگش می‌رود. آن‌ها مدت‌ها در جنگل پرسه می‌زنند تا این‌که به برکه‌ای می‌رسند. ناگهان دستی از آب بیرون می‌آید و سگ را می‌قاپد و به داخل آب می‌برد.

مرد جوان، بی‌آن‌که خود را ببازد، به آرامی می‌گوید: «پس این خودش است!».

او گرچه سگ را بسیار دوست می‌داشت و اصلا مایل نبود که او را رها کند، اما باید به قصر بازمی‌گشت. پس از بازگشت، سه شکارچی دیگر اجیر می‌کند و به برکه بازمی‌گردند و سطل به سطل شروع به خالی کردن آب برکه می‌کنند. هر کس تا به حال آب حوضی را با سطل خالی کرده باشد می‌داند که چه کار طولانی و طاقت‌فرسایی است.

بالاخره، آب برکه را خالی می‌کنند، در کف برکه مردی خوابیده که سر تا پایش را موهای بلند پوشانده است ـ موهایی اخرایی مثل آهن زنگ‌زده ـ شکارچیان او را به قصر پادشاه می‌برند و زندانی می‌کنند. پادشاه او را در قفسی آهنی حبس و در حیاط قصر آویزان می‌کند و اسمش را «آیرون‌جان» می‌گذارد و کلید قفل قفس را به ملکه می‌دهد... اجازه بدهید در اینجا داستان را برای چند لحظه متوقف کنیم.

مرد امروزی، وقتی به عمق روان خود نگاه کند، اگر تمام شرایط درست باشد، ممکن است، در عمق «آب» روحش، در منطقه‌ای که مدت‌هاست کسی به آنجا نرفته، مرد باستانی پرمویی را پیدا کند.