کتاب شهر از نو: شهرها با کدام روایت از پس فاجعه برمی‌آیند

کتاب شهر از نو نوشته لارنس جی ویل و توماس جی کامپانلا است که نوید پورمحمدرضا ترجمه کرده است. این کتاب نگاهی تازه دارد به شهرهایی که پس از فاجعه دوباره خود را بازسازی کرده‌اند و زندگی در آن‌ها با قدرت گذشته جریان پیدا کرده است.

درباره کتاب شهر از نو

بسیاری از شهرها در طول تاریخ ویران شده‌اند، چپاول شده یا به لرزه درآمده‌اند، گاه سوخته گاه بمباران شده‌اند، زمانی زیر آب رفته و زمانی قحطی کشیده‌اند، فصلی ردّ تشعشعات رادیواکتیو را به خود دیده‌اند و فصلی هجوم فساد و آلودگی را  اما هر طور شده همچون ققنوس افسانه‌ای، از نو برخاسته‌اند. بنا به یک مطالعه جامع و دقیق آماری، در خلال سال‌های ۱۱۰۰ تا ۱۸۰۰ میلادی، تنها ۴۲ شهر در سرتاسر جهان بعد از ویرانی برای همیشه به حال خود رها شدند. در مقابل، شهرهایی همچون بغداد، مسکو، حلب، مکزیکوسیتی و بوداپست در فاصله این سال‌ها بین شصت تا نود درصد جمعیت‌شان را بر اثر جنگ از دست دادند اما دوباره ساخته شدند و رونق یافتند. حدوداً از سال ‌۱۸۰۰ به بعد این جنس تاب‌آوری بدل به یک امر مسلمِ بیش‌وکم همگانی در میان سکونت‌گاه‌های شهری اقصی نقاط جهان شد. در این کتاب سعی شده است با نگاهی تازه و نو به داستان شهرهایی پرداخت که پس از حادثه دوباره ساخته شده‌اند.

خواندن کتاب شهر از نو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به تاریخ و شهرسازی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب شهر از نو

پرماجراتر از همهٔ این‌ها شاید داستانِ تانگشان چین باشد. سال ۱۹۷۶ در این شهر که در شمال‌شرقی پکن قرار گرفته زمین‌لرزه‌ای مهیب، جان حداقل دویست و چهل هزار نفر ـ و شاید بیش از دو برابر این عدد ــــ از جمعیت یک میلیونی را گرفت. در طول یک دهه، مقامات چینیْ شهر را در قالب یک شبکهٔ پیچ‌درپیچ از پروژه‌های مسکونی بتنی شش‌طبقه بازسازی کردند. ژانویه سال ۲۰۰۲ در حالی که جهان نظاره‌گر درگیری‌ها و نبردهای افغانستان بود، نیمی از شهر گوما در کنگو (با جمعیت چهارصد هزار نفر) زیر گدازه‌های آتش‌فشان ناپدید شد. با این حال، عده‌ای معتقدند که شهر گوما در آینده تغییر مکان می‌دهد و به حیاتش ادامه خواهد داد. آیا کسی شک دارد که کابل و قندهار ــــ یا بغداد و بصره ــــ پس از پایان جنگ‌های طولانی، دوباره سر برمی‌آورند؟

پدیدهٔ تاب‌آوری جنبه‌های دیگری هم دارد. درست همان‌طور که مکان‌های معاصر پس از ویرانی دوباره‌سازی می‌شوند، خیلی از مکان‌های تخریب‌شده در اعصار دورتر ـــ شهرهای رومی نظیر پمپئی یا تیمگاد در الجزایر کنونی یا سکونت‌گاه‌های آمریکایی پیش از کریستف کلمب ـــ به اشکال مختلف ادامهٔ حیات داده‌اند. مثلاً بعضی از این «شهرهای گمشده» به عنوان مکان‌هایی برای گردشگری، آموزش، یادمان و حتی اسطوره بازیابی شده‌اند. حتی سنت‌پیر امروزه در قالب شهری پنج‌هزارنفری و به منزلهٔ مجموعه‌ای سیاحتی متشکل از خرابه‌ها و یک موزهٔ آتش‌فشان هنوز نفس می‌کشد.

ساختن و دوباره ساختن اغلب با تلاش‌های نه‌چندان بی‌غرضی پیوند می‌خورد که سعی در کنترل و دستکاری معانی دارند. موسولینی با حفاری یادمان‌های باستانی و شکافتن قلب روم برای کشیدن محورهای جدید، آشکارا می‌کوشید تا با شکوه و عظمت باستانی رقابت کند. هیتلر و اشپیر نقشه کشیده بودند تا به جای برلین، ژرمانیایی به پا کنند که عظمت و قامتش امپراتوری‌های گذشته را تحت‌الشعاع قرار دهد. حتی صدام حسین بی‌اعتنا به اندک بازمانده‌های باستان‌شناختی، دست به خلق دوبارهٔ بابل زد.

شهرها جزو بادوام‌ترین ساخته‌های بشر هستند که هر بلایی، از زمین‌لرزه‌ها تا بمب‌های هوشمند، ممکن است بر سر آن‌ها نازل شود. شهرها چه زمانی که به منظور احیا و رونق زندگی جاریِ شهری بازسازی می‌شوند و چه زمانی که به منظور یادبود و بازدیدهای ادواری دوباره‌سازی می‌شوند، یک نکته را یادآوری می‌کنند: به‌ندرت ممکن است شهر مهمی کاملاً و برای همیشه محو شود.