کتاب غزالی فیلسوف

کتاب غزالی فیلسوف (نظریه معرفت الهامی و بنیاد سینوی آن در اندیشه اسلامی) نوشته‌ی الکساندر تریگر و با ترجمه‌ی سمانه فیضی و احمد ایزدی، اثری پژوهشی در حوزه‌ی فلسفه و الهیات اسلامی است که به بررسی جایگاه و نقش ابوحامد غزالی در سنت فلسفی و عرفانی اسلام می‌پردازد. این کتاب با رویکردی تحلیلی و انتقادی، تصویری تازه از غزالی ارائه می‌دهد و به‌ویژه بر پیوندهای اندیشه‌ی او با فلسفه‌ی ابن‌سینا و تأثیرات متقابل میان فلسفه و عرفان در آثارش تمرکز دارد. گروه انتشاراتی ققنوس آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب غزالی فیلسوف

کتاب غزالی فیلسوف به قلم الکساندر تریگر، پژوهشی عمیق درباره‌ی ابوحامد غزالی، متفکر برجسته‌ی اسلامی، است که در آن تلاش شده تصویری متفاوت از جایگاه غزالی در تاریخ اندیشه اسلامی ارائه شود. برخلاف برداشت رایج که غزالی را منتقد فلسفه و عامل افول آن در شرق اسلامی می‌داند، این کتاب نشان داده است که غزالی نه‌تنها با فلسفه بیگانه نبوده، بلکه در بسیاری از آثارش، به‌ویژه در نظریه معرفت عرفانی و آخرت‌شناسی، به‌شدت تحت تأثیر فلسفه ابن‌سینا و دیگر فیلسوفان مسلمان قرار داشته است. تریگر با بررسی دقیق متون کلیدی غزالی و مقایسه‌ی آن‌ها با آثار فلسفی، به این نتیجه رسیده که غزالی در لایه‌های پنهان آثارش، آموزه‌های فلسفی را جذب و بازتولید کرده است. ساختار کتاب شامل مقدمه‌ای مفصل درباره‌ی روش‌شناسی و جایگاه غزالی، پنج فصل تحلیلی درباره‌ی مفاهیم کلیدی مانند قلب، عقل، علم، علم مکاشفه، ذوق، مشاهده، الهام و وحی، و پیوست‌هایی درباره‌ی مفاهیم فلسفی و الهیاتی است. این اثر با رویکردی تطبیقی و متنی، تلاش کرده است تا پیچیدگی‌های اندیشه غزالی را در بستر تاریخی و فلسفی‌اش روشن کند و نشان دهد که او چگونه میان فلسفه، عرفان و الهیات پلی برقرار کرده است.

خلاصه کتاب غزالی فیلسوف

کتاب غزالی فیلسوف با تمرکز بر نظریه معرفت الهامی و ریشه‌های فلسفی آن در اندیشه اسلامی، به واکاوی دقیق آثار و آموزه‌های غزالی می‌پردازد. تریگر در این اثر، با کنار هم قرار دادن قطعات مختلف از آثار عربی و فارسی غزالی، نشان داده است که او نه‌تنها منتقد فلسفه نبوده، بلکه در بسیاری از مباحث کلیدی خود، به‌ویژه در حوزه معرفت عرفانی، از فلسفه ابن‌سینا و دیگر فیلسوفان مسلمان بهره برده است. کتاب با بررسی مفاهیمی چون قلب، عقل، علم، علم مکاشفه، ذوق و مشاهده، نشان داده است که غزالی این مفاهیم را با الهام از سنت فلسفی، به‌ویژه فلسفه سینوی، بازتعریف کرده و در نظام فکری خود جای داده است. تریگر تأکید کرده است که غزالی در آثارش، به‌ویژه احیاء علوم الدین، علم آخرت را به‌عنوان هسته معرفتی سلف صالح معرفی کرده و آن را در برابر علوم تقلیدی و دنیوی قرار داده است. همچنین، کتاب به بررسی نحوه مواجهه غزالی با فلسفه، تصوف و کلام پرداخته و نشان داده است که او با رویکردی تعلیمی و لایه‌مند، آموزه‌های فلسفی را در قالب اصطلاحات خاص خود به مخاطبان مختلف عرضه کرده است. در نهایت، تریگر با تحلیل انتقادی آثار غزالی، این فرضیه را مطرح کرده که غزالی در بسیاری از موارد، آموزه‌های فلسفی را نه به‌طور کامل رد، بلکه با احتیاط و در قالبی جدید پذیرفته و در نظام الهیاتی خود ادغام کرده است.

چرا باید کتاب غزالی فیلسوف را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی نو و مستند، تصویری پیچیده‌تر و چندلایه از غزالی ارائه کرده است که فراتر از کلیشه‌های رایج درباره‌ی اوست. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، با نحوه‌ی تعامل میان فلسفه و عرفان در سنت اسلامی و نقش غزالی در این میان آشنا می‌شود. همچنین، کتاب به‌واسطه‌ی تحلیل دقیق متون و مقایسه‌ی تطبیقی آن‌ها، امکان فهم عمیق‌تر مفاهیم کلیدی اندیشه اسلامی را فراهم آورده است. برای کسانی که به تاریخ فلسفه اسلامی، الهیات تطبیقی و تحولات فکری در جهان اسلام علاقه دارند، این کتاب فرصتی برای بازنگری در تلقی‌های پیشین و آشنایی با پژوهش‌های جدید در حوزه غزالی‌شناسی فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران فلسفه اسلامی، دانشجویان الهیات، علاقه‌مندان به عرفان و فلسفه تطبیقی، و کسانی که دغدغه فهم دقیق‌تر نسبت میان فلسفه و دین در سنت اسلامی دارند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب غزالی فیلسوف

«بی‌تردید غزالی یکی از بزرگ‌ترین متفکران مسلمان در تمام دوره‌هاست. اندیشه‌اش عمیق و پیچیده است؛ به باور من، اغلب چیزی بیشتر از آنچه به چشم می‌آید در کار است، مانند کوه یخی که فقط قله‌اش پدیدار باشد در حالی که باقی آن زیر آب پنهان شده است. آثار غزالی گاه «اشاری» است ــ به این معنا که مخاطبی را خطاب قرار می‌دهد که در تربیت فلسفی و بصیرت عرفانی به قدر کفایت پیش رفته، چنان‌که صرفا اشاره‌ای (بدون بسط و تفصیل) به اسرار عمیق‌تری که می‌خواهد فاش کند برای او کافی است. در مواردی از این دست، مراقب است زیاده‌گویی نکند ــ آن‌طور که در اواخر مشکاة الأنوار می‌نویسد، «از عهده این کتاب خارج است» تا از این سرّ پرده بردارد که چرا «مُطاع» را نباید با خداوند یکسان انگاشت. مشکل دیگر در تفسیر دقیق اندیشه غزالی این است که در آثار گوناگونش از سبک‌های مختلف و حتی رویکردهای عقلی متفاوتی بهره می‌گیرد، همان چیزی که قبل‌تر مورد توجه تندترین منتقدش، ابن‌رشد، قرار گرفت. او در عبارت مشهوری می‌گوید غزالی «با اشعریان اشعری است، با صوفیان صوفی، و با فیلسوفان فیلسوف». بدیهی است که دست و پنجه نرم کردن با آثار متفکری پیچیده مانند او آسان نیست. این امر من را به نکته‌ای دیگر سوق می‌دهد، نکته‌ای که در واقع موضوع اصلی این کتاب است. نگرش غزالی به فیلسوفان مسلمان، به‌ویژه ابوعلی سینا، چگونه است؟ شاید به نظر برسد پاسخ این پرسش آسان است. هر چه باشد، خود او کتابی به نام تهافت الفلاسفه نوشت که در آن فلاسفه را رد کرد و حتی آنان را بر مبنای برخی باورهایشان «کافر» نامید. با این حال، اگر با دقت به آثار دیگرش بنگریم، معلوم می‌شود موضوع آن‌قدرها هم ساده نیست.»