کتاب درس گفتارهایی درباره‌ داستایفسکی

کتاب درس‌ گفتارهایی درباره داستایفسکی با عنوان اصلی Lectures on Dostoevsky نوشتهٔ جوزف فرانک و با ترجمهٔ مهران صفوی، توسط نشر ثالث منتشر شده است. این اثر مجموعه‌ای از درس‌گفتارهای یکی از برجسته‌ترین داستایفسکی‌پژوهان جهان است که به بررسی زندگی، آثار و زمینه‌های فکری و فرهنگی فیودور داستایفسکی می‌پردازد. نسخه‌ٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب درس گفتارهایی درباره‌ داستایفسکی

کتاب درس‌گفتارهایی دربارهٔ داستایفسکی مجموعه‌ای است که بر پایه سخنرانی‌ها و درس‌گفتارهای جوزف فرانک در دانشگاه استنفورد شکل گرفته و پس از درگذشت او با همکاری «مارینا برودسکایا» و «مارگوریت فرانک» گردآوری و منتشر شده است. این کتاب حاصل سال‌ها پژوهش و تدریس فرانک درباره زندگی و آثار فیودور میخایلوویچ داستایفسکی است و به‌نوعی چکیدهٔ نگاه تحلیلی و انتقادی او به این نویسندهٔ روسی به‌شمار می‌رود. در این اثر، پس از مقدمه‌هایی از مترجم و ویراستاران، به بررسی زمینه‌های تاریخی، اجتماعی و ادبی روسیهٔ قرن نوزدهم، زندگی شخصی داستایفسکی و تأثیر متقابل او با جریان‌های فکری و ادبی زمانه‌اش پرداخته شده است. ساختار کتاب درس‌گفتارهایی دربارهٔ داستایفسکی به گونه‌ای است که هر فصل به یکی از آثار مهم داستایفسکی یا یکی از جنبه‌های فکری و هنری او اختصاص دارد و با ارجاع به متون اصلی و تحلیل‌های تطبیقی تصویری چندلایه از نویسنده و دوران او ارائه می‌دهد. 

فیودور میخایلوویچ داستایفسکی یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان روسیه در قرن نوزدهم بود که آثارش با بررسی ژرف روان انسان و دغدغه‌های فلسفی، اخلاقی و دینی شناخته می‌شود. او از کودکی به ادبیات علاقه‌مند بود و پس از تحصیل در مدرسه نظامی و تجربهٔ کوتاه در مهندسی نظامی، به نویسندگی پرداخت. نخستین رمانش، «بیچارگان»، با استقبال منتقدان مواجه شد، اما به دلیل فعالیت‌های روشن‌فکری و عضویت در حلقهٔ پتراشفسکی، دستگیر و به اعدام محکوم شد که در لحظهٔ آخر به تبعید و کار اجباری در سیبری کاهش یافت. سال‌های سخت تبعید تأثیری عمیق بر نگرش دینی و فلسفی او داشت و پس از بازگشت، موضوعاتی مانند آزادی، ایمان، مسئولیت، رنج و اراده انسانی محور آثارش شد. رمان‌هایی چون «یادداشت‌های زیرزمینی»، «جنایت و مکافات»، «ابله»، «جن‌زدگان» و «برادران کارامازوف» نماد تحول فکری او در مواجهه با بحران‌های معنوی و انسانی زمانه‌اش هستند. شخصیت‌های این آثار اغلب تجسم ایده‌های متضاد بوده و دیالوگ‌هایشان صحنه‌ای برای تقابل فلسفی و اخلاقی است. داستایفسکی معتقد بود که بحران‌های اخلاقی و اجتماعی ریشه در جدایی انسان از ایمان دینی و نادیده گرفتن مسئولیت فردی دارد.

جوزف فرانک در دهه ٔ۱۹۷۰ نگارش مجموعه پنج‌جلدی زندگی‌نامه داستایفسکی را آغاز کرد؛ پروژه‌ای که ابتدا قرار بود یک جلد باشد اما به بیش از ۲۴۰۰ صفحه و پنج جلد گسترش یافت. این مجموعه که شامل «داستایفسکی: بذرهای شورش»، «داستایفسکی: سال‌های محنت»، «داستایفسکی: جنبش رهایی»، «داستایفسکی: سال‌های معجزه‌آسا» و «داستایفسکی: ردای پیامبر» است، به‌عنوان یکی از جامع‌ترین و معتبرترین زندگی‌نامه‌های داستایفسکی شناخته می‌شود. نسخه‌ای خلاصه‌شده از این پنج جلد در سال ۲۰۰۹ با عنوان «داستایفسکی: نویسنده‌ای در زمان خود» منتشر شد. 

خلاصه کتاب درس گفتارهایی درباره‌ داستایفسکی

کتاب درس‌گفتارهایی دربارهٔ داستایفسکی مجموعه‌ای از تحلیل‌ها و تفسیرهای جوزف فرانک دربارهٔ زندگی و آثار فیودور داستایفسکی است. فرانک در این درس‌گفتارها، با رویکردی تحلیلی و تاریخی، به بررسی زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و ادبی روسیهٔ قرن نوزدهم می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این زمینه‌ها بر شکل‌گیری شخصیت و آثار داستایفسکی تأثیر گذاشته‌اند. او ابتدا به زندگی شخصی داستایفسکی، خانواده، تحصیلات، تجربهٔ زندان و تبعید و تأثیر این رویدادها بر جهان‌بینی و آثارش می‌پردازد. 

سپس، با بررسی آثار مهمی چون «بیچارگان»، «همزاد»، «یادداشت‌های زیرزمینی»، «جنایت و مکافات»، «ابله» و «برادران کارامازوف»، به تحلیل ساختار روایی، شخصیت‌پردازی و دغدغه‌های فلسفی و اخلاقی داستایفسکی می‌پردازد. فرانک تأکید دارد که داستایفسکی نه‌تنها نویسنده‌ای بزرگ، بلکه متفکری است که آثارش بازتاب‌دهندهٔ بحران‌های اخلاقی، دینی و اجتماعی زمانهٔ خود و حتی دوران معاصر است.

او با بررسی تأثیرپذیری داستایفسکی از نویسندگان و متفکران روس و اروپایی، به نقش او در شکل‌گیری ادبیات مدرن و اندیشه‌های فلسفی قرن بیستم اشاره می‌کند. کتاب همچنین به موضوعاتی چون رابطهٔ فرد و جامعه، عدالت، ایمان، آزادی و مسئولیت فردی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه داستایفسکی این مفاهیم را در قالب داستان و شخصیت‌های پیچیده به تصویر کشیده است. فرانک در این اثر تلاش کرده است تا خواننده را به فهمی چندلایه و انتقادی از آثار داستایفسکی برساند و اهمیت او را در ادبیات و فرهنگ جهانی برجسته کند.

چرا باید کتاب درس گفتارهایی درباره‌ داستایفسکی را بخوانیم؟

این کتاب فرصتی است برای آشنایی عمیق با یکی از مهم‌ترین نویسندگان جهان از زاویهٔ دید پژوهشگری که سال‌ها زندگی خود را صرف مطالعه و تحلیل آثار او کرده است. «درس‌گفتارهایی دربارهٔ داستایفسکی» نه‌تنها به بررسی آثار و زندگی داستایفسکی می‌پردازد، بلکه زمینه‌های تاریخی، اجتماعی و فکری روسیهٔ قرن نوزدهم را نیز روشن می‌کند. خواندن این کتاب به مخاطب کمک می‌کند تا با لایه‌های پنهان آثار داستایفسکی، پیچیدگی شخصیت‌ها و دغدغه‌های فلسفی و اخلاقی او آشنا شود و پیوند میان ادبیات، تاریخ و فرهنگ را بهتر درک کند. همچنین، این اثر نمونه‌ای از پژوهش ادبی عمیق و بینارشته‌ای است که می‌تواند الهام‌بخش علاقه‌مندان به نقد ادبی و مطالعات فرهنگی باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به علاقه‌مندان ادبیات روسیه، دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های ادبیات، مطالعات فرهنگی و فلسفه و کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر آثار داستایفسکی و زمینه‌های فکری و اجتماعی او هستند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغهٔ شناخت پیوند میان ادبیات و تاریخ را دارند، این کتاب منبعی ارزشمند است.

نظر افراد و مجله‌های مشهور درباره کتاب یا نویسنده

«دیوید فاستر والاس» جوزف فرانک را «زندگی‌نامه‌نویس قطعی یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان داستانی تاریخ» نامیده است. بسیاری از منتقدان این اثر را بهترین زندگی‌نامه داستایفسکی در هر زبانی، از جمله روسی، می‌دانند. 

کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

جوزف فرانک، استاد ادبیات تطبیقی، جوایز مهمی همچون جایزهٔ «جیمز راسل لوول» و جایزهٔ «خدمات برجستهٔ انجمن مطالعات اسلاوی» را دریافت کرد. پس از مرگ او در سال ۲۰۱۳، مجموعه درس‌گفتارهایش در سال ۲۰۱۹ توسط دانشگاه پرینستون به صورت کتاب منتشر شد و به عنوان منبعی مهم برای درک عمیق‌تر داستایفسکی و آثارش شناخته می‌شود.

درباره جوزف فرانک

جوزف فرانک (Joseph Frank) با نام اصلی جوزف ناتانیل گلسمن متولد ۶ اکتبر ۱۹۱۸ در بخش پایینِ شرقی منهتن به دنیا آمد.  اوپژوهشگر آمریکایی ادبیات و از برجسته‌ترین متخصصان در زندگی و آثار نویسنده بزرگ روس، فیودور داستایفسکی بود. زندگی‌نامه‌ٔ پنج‌جلدی او درباره داستایفسکی یکی از مهم‌ترین زندگینامه‌های ادبی قرن بیستم به شمار می‌رود. 

جوزف فرانک پس از مرگ پدرش، مادرش با «ویلیام فرانک» ازدواج کرد و با خانواده به بروکلین نقل مکان کرد. او در دههٔ ۱۹۳۰ در دانشگاه نیویورک و در اوایل دههٔ ۱۹۴۰ در دانشگاه ویسکانسین - مدیسون تحصیل کرد، اما هرگز مدرک کارشناسی نگرفت. در سال ۱۹۵۰ با دریافت بورسیهٔ فولبرایت به پاریس رفت و در سال ۱۹۵۲ به کمیتهٔ اندیشهٔ اجتماعی در دانشگاه شیکاگو پیوست و درنهایت دکترای خود را در آنجا گرفت. در سال ۱۹۵۳ با «مارگریت فرانک»، ریاضیدان، ازدواج کرد. او در دانشگاه‌های مینه‌سوتا، راتگرز و پرینستون (در رشتهٔ ادبیات تطبیقی بین سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۵) تدریس کرد و دوران تدریس خود را در دانشگاه استنفورد به پایان رساند. جوزف فرانک در سال ۲۰۱۳ بر اثر نارسایی ریوی درگذشت و همسر و دو دخترش از او بازماندند.

بخشی از کتاب درس گفتارهایی درباره‌ داستایفسکی

«هدف این دورهٔ درسی خوانش شناخته‌شده‌ترین آثار داستایفسکی در کنار ارائهٔ اصلی‌ترین عناصر ادبی و ایدئولوژیک آن‌هاست، نویسنده‌ای که خودش را برای هر مقصد و مقصودی به آب‌وآتش نمی‌زند و در عوض، سعی می‌کند تا کار خود را به جذاب‌ترین، هیجان‌انگیزترین و خواندنی‌ترین شکل ممکن عرضه کند. آثار او برخی از عمیق‌ترین مسائل اخلاقی و فلسفی فرهنگ غرب را مطرح می‌کند، اما خودش حفظ اشتیاق و علاقهٔ خوانندگانش را نیز مد نظر داشت. البته باید هم این کار را انجام می‌داد. او تنها نویسندهٔ مهم روس زمانهٔ خودش به حساب می‌آمد که زندگی خود را از راه نوشتن می‌گذراند و درآمدش متکی به شهرت و محبوبیتش بود. بنابراین، برای طرح مضامین جدی‌ای که با مضامین تراژدی شاعرانه پهلو می‌زد، از ترفندهایی مثل داستان جنایی و تعلیق و همچنین تکنیک‌هایی استفاده می‌کرد که عموماً با گونه‌های نوشتار روایی برای مخاطب انبوه مرتبط بودند؛ و در این راه، عملاً پا جای پای نویسندگان غیرروسی مثل هوگو، بالزاک و دیکنز گذاشت که هم به مسائل جدی اخلاقی و اجتماعی می‌پرداختند و هم از تکنیک‌های داستان جنایی یا داستان ماجراجویانه استفاده می‌کردند. شکاف میان این دو نوع ادبیات در روسیه بسیار گسترده‌تر از اروپا بود، شاید به این خاطر که در روسیه خبری از مخاطب انبوه واقعی نبود (اکثر جمعیت بی‌سواد بودند) و کتاب‌ها عمدتاً برای بالانشینان جامعه منتشر و در میانشان پخش می‌شد. البته این وضع با گذشت زمان تغییر کرد؛ اما در هر حال، یکی از دلایلی که داستایفسکی همچنان در ردیف پرخواننده‌ترین نویسندگان کلاسیک روس در سراسر جهان باقی مانده است و سال‌به‌سال بر تعداد اقتباس‌های سینمایی، تلویزیونی و تئاتری از آثار او اضافه می‌شود، همین است؛ همچنین به نظر می‌رسد که نویسندهٔ روس در میان نویسندگان بزرگ قرن نوزدهم معاصرترین فرد برای خوانندگان امروزی باشد، تا حدی که انگار آثارش به مسائل گذشته نمی‌پردازد، بلکه نسبت مستقیمی با مسائل امروزی دارد.»