کتاب دانش اطلاعاتی

معرفی کتاب دانش اطلاعاتی

کتاب الکترونیکی «دانشنامه سواد فضای مجازی (جلد سوم: دانش اطلاعاتی)» نوشتهٔ صدرا فیروزمند، حسین غفاری و حسین حق‌پناه و با همکاری انتشارات باران‌نگار، به بررسی مفاهیم بنیادین و کاربردی دانش اطلاعاتی در فضای مجازی می‌پردازد. این جلد سوم از مجموعه چهارجلدی دانشنامه است که با هدف آموزش سواد فضای مجازی برای معلمان و دانش‌آموزان تدوین شده است. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دانش اطلاعاتی

این جلد از دانشنامه سواد فضای مجازی به موضوعات مرتبط با لایهٔ محتوایی فضای مجازی می‌پردازد و در سه فصل اصلی «داده‌شناسی»، «هوش مصنوعی» و «داده‌سنجی» سامان یافته است. کتاب در سال ۱۴۰۳ و در قالب پروژهٔ «ابری‌شهر» توسط موسسه تربیت رسانه‌ای باران و با حمایت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات منتشر شده است. هدف اصلی این مجموعه، آموزش سواد فضای مجازی با رویکردی بومی و تربیتی برای معلمان و دانش‌آموزان ایرانی است. در این جلد، تمرکز بر مفاهیم فنی و کاربردی مانند داده، کلان‌داده، داده‌کاوی، هوش مصنوعی و اقتصاد داده است و تلاش شده تا مخاطب با چالش‌ها و فرصت‌های عصر دیجیتال آشنا شود. ساختار دانشنامه‌ای کتاب، امکان مراجعهٔ موضوعی و استفادهٔ موردی را برای معلمان و علاقه‌مندان فراهم می‌کند و به‌گونه‌ای طراحی شده که بتواند به‌روز شود و با تحولات فناوری همگام بماند.

خلاصه کتاب دانش اطلاعاتی

این جلد از دانشنامه، با ورود به دنیای داده‌ها و اطلاعات، ابتدا تفاوت میان داده و اطلاعات را شرح می‌دهد و سپس به بررسی انقلاب دیجیتال و پیامدهای آن می‌پردازد. کتاب نشان می‌دهد که چگونه دیجیتالی‌شدن، ذخیره‌سازی و انتقال اطلاعات را متحول کرده و مفاهیمی مانند کلان‌داده و ردپای دیجیتال را به زندگی روزمره وارد ساخته است. در ادامه، به موضوع داده‌کاوی پرداخته می‌شود و مثال‌هایی از کاربرد آن در بازاریابی، سیاست، بهداشت و حمل‌ونقل ارائه می‌گردد. کتاب همچنین به اقتصاد داده و نقش شرکت‌هایی مانند گوگل در جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها اشاره می‌کند. بخش دیگری از کتاب به معرفی فناوری‌های همگرا مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات و علوم شناختی اختصاص یافته و نقش آن‌ها در آیندهٔ فناوری و جامعه بررسی می‌شود. در مجموع، کتاب تلاش می‌کند تصویری جامع از اهمیت داده و اطلاعات در عصر دیجیتال و تأثیر آن بر جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی ارائه دهد.

چرا باید کتاب دانش اطلاعاتی را خواند؟

این کتاب با زبانی روشن و ساختاری دانشنامه‌ای، مفاهیم کلیدی و کاربردی دانش اطلاعاتی را برای معلمان، دانش‌آموزان و علاقه‌مندان به سواد فضای مجازی قابل دسترس می‌کند. آشنایی با داده، کلان‌داده، داده‌کاوی و هوش مصنوعی، مخاطب را برای حضور آگاهانه و مسئولانه در فضای مجازی آماده می‌سازد. همچنین مثال‌های متنوع از کاربرد داده در حوزه‌های مختلف، درک عمیق‌تری از فرصت‌ها و چالش‌های عصر دیجیتال به دست می‌دهد.

خواندن کتاب دانش اطلاعاتی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای معلمان، دانش‌آموزان، مربیان سواد رسانه‌ای، پژوهشگران حوزه فناوری اطلاعات و هر کسی که دغدغهٔ آموزش، تربیت و حضور مسئولانه در فضای مجازی را دارد، مناسب است. همچنین برای کسانی که به دنبال درک بهتر مفاهیم داده، اطلاعات و هوش مصنوعی هستند، منبعی مفید به شمار می‌آید.

فهرست کتاب دانش اطلاعاتی

- فصل داده‌شناسی: به بررسی مفاهیم آنالوگ و دیجیتال، واحدهای حافظه دیجیتال، انقلاب دیجیتال و نتایج آن، انفجار اطلاعات، تفاوت داده و اطلاعات، کلان‌داده و کاربردهای آن می‌پردازد.- فصل داده‌کاوی: چیستی داده‌کاوی، کاربردهای آن در بازاریابی، سیاست، بهداشت و درمان، حمل‌ونقل و اقتصاد داده را شرح می‌دهد و مثال‌هایی از شرکت‌های بزرگ و پروژه‌های داده‌محور ارائه می‌کند.- فصل هوش مصنوعی و فناوری‌های همگرا: به معرفی فناوری‌های نوین مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات و علوم شناختی می‌پردازد و نقش آن‌ها را در آیندهٔ فناوری و جامعه بررسی می‌کند.- فصل داده‌سنجی: به لایه‌های اطلاعاتی وب (وب سطحی، وب عمیق، وب تاریک)، جویشگرهای اینترنتی، اطلاعات جعلی و غلط، جستجوی پیشرفته و حقوق محتوا می‌پردازد.هر فصل با مثال‌ها و نمودارهای کاربردی همراه است تا مفاهیم را ملموس‌تر کند.

بخشی از کتاب دانش اطلاعاتی

«همه چیز در جهان طبیعی به صورت پیش‌فرض «آنالوگ» است؛ یعنی پیوستگی دارد. قطع و وصل نمی‌شود. جاری و ادامه‌دار است. مثل رفت‌وآمد شب‌وروز یا تغییر فصل‌ها که کاملاً تدریجی است یا کمیت‌های فیزیکی زمان، مختصات مکانی، مساحت و وزن یا پدیده‌های طبیعی مثل امواج صوتی و نور که همگی پیوستگی دارند و همیشه قابل تقسیم به اجزای کوچک و کوچک‌تراند؛ یعنی مقدار وزن دقیق یک شیء (مثلاً ۱۰,۲ گرم) یا اندازه دقیق آن (مثلاً ۶/۲ سانتی‌متر) انتها ندارد و بسته به دقت ترازو یا خط کش تا بی‌نهایت رقم اعشار می‌تواند پیش برود. (مثلاً اگر دقیق‌تر اندازه بگیریم می‌شود ۱۰/۲۴۵ گرم و ۶۸۳۱۸۹۲ سانتی‌متر)در مقابل آنالوگ، دیجیتال - که یک مصنوع بشری است - قرار دارد. واژه «دیجیتال» در انگلیسی از ریشه یونانی به معنی انگشت - عضوی که در شمارش اعداد گسسته کاربرد ابتدایی و اساسی دارد - گرفته شده است. در معنی دیجیتال هم دقیقاً همین مفهوم «گسستگی» وجود دارد: «ویژگی سیگنال یا دستگاهی که تغییرات ناپیوسته دارد و فقط می‌تواند دو مقدار داشته باشد. به صورت عدد یا رقم». از همین رو در فارسی هم برای دیجیتال معادل «رقومی» به‌کار گرفته می‌شود. چراکه الفبای رایج دنیای «دیجیتال» - که به آن «باینری» می‌گویند - صرفاً از دو رقم «صفر» یا «یک» تشکیل شده است.»