کتاب دانش ارتباطی

کتاب دانش ارتباطی نوشته صدرا فیروزمند، حسین غفاری و حسین حق‌پناه که توسط انتشارات مؤسسه‌ی تربیت رسانه ای باران (باران‌نگار) منتشر شده، به بررسی ابعاد ارتباطی و اخلاقی حضور در فضای مجازی پرداخته است. این جلد از مجموعه‌ی دانشنامه، به موضوعاتی مانند اخلاق ارتباط مجازی، دوستی و حریم خصوصی، هویت و گروه‌های مرجع در فضای مجازی می‌پردازد و برای معلمان و مربیان سواد رسانه‌ای طراحی شده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دانش ارتباطی

کتاب دانش ارتباطی (دانشنامه‌ی سواد فضای مجازی جلد چهارم) به بررسی مسائل تربیتی، اخلاقی و هویتی کاربران فضای مجازی می‌پردازد. این کتاب بخشی از پروژه‌ی ابری‌شهر است که با هدف آموزش سواد فضای مجازی به معلمان و دانش‌آموزان تدوین شده و در قالب دانشنامه‌ای با مقالات مستقل و موضوعی ارائه می‌شود. ساختار کتاب بر اساس سه فصل اصلی شکل گرفته است؛ اخلاق ارتباط مجازی، دوستی و حریم خصوصی و هویت و گروه‌های مرجع. هر فصل به موضوعات کلیدی و چالش‌های روزمره‌ی کاربران در فضای مجازی می‌پردازد و تلاش می‌کند با رویکردی بومی و متناسب با فرهنگ ایرانی، راهنمایی‌هایی برای حضور مسئولانه و آگاهانه در محیط‌های دیجیتال ارائه دهد. این اثر به‌جای تمرکز صرف بر مهارت‌های فنی، بر جنبه‌های انسانی و اجتماعی فضای مجازی تأکید دارد و به معلمان کمک می‌کند تا دانش‌آموزان را برای مواجهه با مسائل اخلاقی و هویتی در فضای مجازی آماده کنند.

خلاصه کتاب دانش ارتباطی

این جلد از دانشنامه به بررسی ابعاد مختلف ارتباطات انسانی در فضای مجازی می‌پردازد و تلاش می‌کند تا مخاطب را با چالش‌ها و ظرافت‌های اخلاقی، تربیتی و هویتی این فضا آشنا کند. فصل نخست به اخلاق ارتباط مجازی اختصاص دارد و موضوعاتی مانند نسبت اخلاق با فناوری، اخلاق فناوری اطلاعات و ارتباطات، راهبردهای حل مسائل اخلاقی در فضای مجازی و آموزش و ترویج اخلاق فاوا را بررسی می‌کند. در این بخش، اهمیت رعایت آداب و احترام در ارتباطات مجازی، جایگاه زبان بدن و شکلک‌ها و ضرورت توجه به زمان و زبان در پیام‌رسانی مجازی مورد تأکید قرار می‌گیرد. 

فصل دوم دانش ارتباطی به دوستی مجازی و حریم خصوصی می‌پردازد و مسائلی مانند ردپای دیجیتال، چالش‌های تربیتی و امنیتی ناشی از نافراموشی فضای مجازی، مدیریت ردپای دیجیتال و اهمیت حفظ حریم خصوصی در دنیای بی‌مکان را مطرح می‌کند. در این فصل، تفاوت‌های دوستی مجازی و حقیقی، چالش‌های خودافشایی، مهندسی اجتماعی و پیام‌های غیراخلاقی نیز بررسی می‌شود. فصل سوم به هویت مجازی و گروه‌های مرجع اختصاص دارد و به موضوعاتی مانند فرایند هویت‌یابی، منابع هویت‌ساز (خانواده، هم‌سالان، مدرسه، رسانه و گروه‌های مرجع)، تأثیر فرهنگ شهرت و سلبریتی‌ها و فرصت‌ها و آسیب‌های دوجهانی شدن هویت در فضای مجازی می‌پردازد. کتاب همچنین به آفت‌هایی مانند توهم دانایی، اظهار فضل، شایعه‌سازی و بیهوده‌گویی در فضای مجازی اشاره می‌کند و راهکارهایی برای مواجهه‌ی اخلاقی با این پدیده‌ها ارائه می‌دهد.

چرا باید کتاب دانش ارتباطی را خواند؟

کتاب دانش ارتباطی با تمرکز بر مسائل اخلاقی، تربیتی و هویتی فضای مجازی، به مخاطب کمک می‌کند تا با چالش‌های ارتباطی و اجتماعی این فضا آشنا شود و مهارت‌هایی برای حضور مسئولانه و آگاهانه در محیط‌های دیجیتال کسب کند. رویکرد بومی و فرهنگی کتاب، آن را به منبعی مناسب برای آموزش و تربیت نسل جدید در مواجهه با فضای مجازی تبدیل کرده است؛ همچنین ساختار دانشنامه‌ای و مقالات موضوعی، امکان مراجعه‌ی موردی و استفاده‌ی هدفمند از مطالب را برای معلمان و مربیان فراهم می‌کند.

خواندن کتاب دانش ارتباطی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای معلمان، مربیان سواد رسانه‌ای، والدین و دانش‌آموزانی که دغدغه‌ی تربیت رسانه‌ای و مواجهه با چالش‌های اخلاقی و هویتی فضای مجازی را دارند، مناسب است؛ همچنین برای کسانی که به‌دنبال راهنمایی برای مدیریت ارتباطات، حریم خصوصی و هویت خود یا فرزندانشان در فضای مجازی هستند، مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب دانش ارتباطی

«برای جبران این فقدان. یک راه‌حل, به‌کارگیری درست و دقیق «برچسب‌ها» یا بهتر از آن «شکلک‌ها» در مکالمات است که به انتقال احساسات واقعی کمک می‌کند. شکلک‌ها هر چند کوچک و بی‌حرکت هستند, اما اگر حرفه‌ای استفاده شوند می‌توانند از خشکی و سردی کلمات بکاهند و جلوی سوءتفاهم‌های احتمالی را بگیرند.البته باید توجه کرد که برخی شکلک‌ها ممکن است در موقعیت‌های مختلف توسط هر کاربر به گونه‌ای متفاوتی برداشت شوند. از اینرو آشنایی با معانی مختلفی که هر شکلک ممکن است داشته باشد ضروریست تا مانح از ایجاد سوعتفاهم شود.البته شکلک‌ها به غیر از پر کردن خلاء زبان بدن و انتقال احساسات. نوع جدیدی از بیان اختصاری را هم ایجاد کرده‌اند که مسلط بودن بر آن می‌تواند ارتباطات مجازی را آسان‌تر و جذاب‌تر کند.»