کتاب قصه پژوهی ایرانی

کتاب قصه پژوهی ایرانی نوشتهٔ حسن عادلخانی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب قصه پژوهی ایرانی

حسن عادلخانی در کتاب قصه پژوهی ایرانی بیان کرده است که کاوش در جلوه‌های گوناگون فرهنگ عامه (فولکلور) (folklore) از قرن‌ها قبل، در غرب به‌عنوان یکی از شاخه‌های علم مورد توجه قرار گرفته و به شکل اصولی و روشمند به سرانجام می‌رسد. ثبت جلوه‌های فرهنگ عامیانه در ایران با تأسیس دانشگاه از طریق آشنایی با پژوهش‌های غربیان در فرهنگ عامهٔ کشور آغاز شد و اگرچه «اندیشمندان ایرانی از دیرباز دربارهٔ اهمیت شناخت و تحلیل نمونه‌های ادبیات عامیانه کوشش کرده‌اند، ولی به نظر می‌رسد هنوز جای فعالیت‌های دقیق علمی – تخصصی و منظم خالی است. اهمیت و دشواری پژوهش در فرهنگ عامه زمانی روشن‌تر می‌شود که موضوع آن، یکی از شاخه‌های ادبیات، به نام ادبیات شفاهی، به عنوان منبع و منشاءِ بسیاری از آثار بزرگ ادبیات رسمی کشور قرار می‌گیرد. حسن عادلخانی در این اثر قصه‌های آمره را گردآوری کرده است. روستای آمره از توابع شهرستان خلجستان استان قم، در منتهی‌الیه غرب این استان هم‌مرز با استان مرکزی و اهالی آن با گویش آمره‌ای که از گویش‌های مرکزی ایران است، سخن می‌گویند.

خواندن کتاب قصه پژوهی ایرانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ قصه‌های فرهنگ عامه (فولکلور) و علاقه‌مندان به پژوشه‌های ادبی  پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب قصه پژوهی ایرانی

«۲. بن‌مایه‌های اعتقادی:

۲-۱ تأثیر بخت: در این قصّه حضرت موسی یکبار انگشتری خود را به او می‌دهد تا با فروشش بی‌نیاز شود که خارکن آن را در دریا گم می‌کند، بار دیگر جامی به او می‌دهد که خارکن آن را «ثمن بخس» می‌فروشد؛ بار سوم چند مشت لیره و اشرفی به می‌دهد که کلاغی آن‌ها را می‌رباید. بدین‌وسیله قصّه می‌خواهد بگوید سرنوشت این مرد، خارکنی و دست و پنجه نرم با دشواری‌های آن بوده است و سرنوشت چنان مؤثر است که حتی امداد پیغمبر اولوالعزم هم (بدون خواست خدا) نمی‌تواند آن را تغییر دهد. امّا از آنجا که تقدیر به خارکن رو آورده، دوباره تمام مواردی که حضرت موسی به او داده بود و تا آن زمان آن‌ها را از دست داده بود؛ به نحوی اتفاقی به او بازمی‌گردد و این بار چون دختر تاجرباشی به عنوان گوهرشناس، در کنار اوست؛ قدر آن‌ها را می‌داند و با فروش و هزینهٔ به جای آن‌ها موجب تغییر صد درجه‌ای زندگی می‌شود.

۲-۲ بخت کارسازتر از امداد پیامبر: اکنون که کمک‌های پیامبر بر تقدیر غالب نیامده، تقدیر کمی تغییر می‌کند و بخت به خارکن رو می‌آورد. او برای فروش بار هیزم به مبلغی بیش از روزهای قبل، وارد خانهٔ تاجری می‌شود و با تقاضای کمک به برپایی میهمانی زندگی‌اش تغییر می‌کند. تغییری که شاید بسیاری از خارکنان در عمق خیال خود بارها آن را تجربه کرده‌اند.

۲-۳ خواست خدا: گفت‌وگوی پایان قصّه، میان خدا و حضرت موسی، نشان می‌دهد که به این دلیل بخشش‌های حضرت موسی مؤثر نبوده که بدون اذن خداوند صورت گرفته؛ جملهٔ «بار هیزمی برایش فروختم، کارش به اینجا رسید.» نشان می‌دهد که «فقط خدا باید بخواهد.»

۳. بن‌مایهٔ روان‌شناختی: ورود به منزل تاجر، فروش بار به قیمت مناسب گران‌تر از روزهای قبل، گرفتن دست‌مزد بابت چند کار متفرقه در منزل تاجر، حضور در میهمانی طبقهٔ متوسط و بالای جامعه حتی به عنوان نوکر، مورد توجه تاجران واقع شدن، ازدواج با دختر تاجر، مقبول دختر تاجر واقع شدن و مخالفت وی با جدایی از او و با تمام دل شیفتهٔ خارکن شدن دختر، ترک خانه و والدین به دلیل گزینش خارکن به عنوان شوهر و ... همه و همه بی‌شک از آرزوها و آمالی است که یک خارکن در بیابان بارها و بارها در خیالش آن را برای خود ساخته تا در عالم تخیل/ قصّه کمی از رنج‌های خود بکاهد.»