کتاب در برابر تخت

«در برابر تخت» نوشته نجیب محفوظ (۲۰۰۶-۱۹۱۲) نویسنده و نمایشنامه‌نویس مصری و برنده جایزه نوبل ادبیات است. او اولین نویسنده عربی است که این جایزه را دریافت کرد. جایگاه او در میان مردم مصر مانند جایگاه تولستوی در روسیه است.

کتاب «امام العرش» به طور کلی به‌عنوان «گفتگویی انتقادی بین حاکمان مصر از منس تا سادات» معرفی شده است. اما کتاب فراتر از یک گفتگوی معمولی و حتی یک گفتگوی انتقادی است. نویسنده در این کتاب حاکمان مصر را تک‌تک از گور درآورده و در برابر دادگاهی به استنطاق می‌کشد. تا بعد مورد داوری قرار گیرند.

این کتاب مروری دقیق و سریع بر تاریخ مصر از ابتدا تا دوران نویسنده است.برخی از منتقدان این کتاب را متفاوت با همه‌ی آثار نجیب محفوظ ارزیابی کرده و می‌گویند کتابی است که تقریباً نمی‌توان توضیح مشخصی از آن ارائه داد. زیرا نه رمان است، نه داستان کوتاه، نه نمایشنامه و نه حتی مجموعه مقالات. بلکه ترکیبی از همه‌ی این‌هاست به‌اضافه‌ی مروری دقیق و سریع بر تاریخ مصر از ابتدا تا دوران نویسنده.

در مرحله نخست این حاکمان دوران فراعنه هستند که یکی پس از دیگری وارد دادگاه می‌شوند. در دوره بعد حاکمانی که تحت امپراتوری‌های خارجی از جمله ایران و روم بر مصر حکومت می‌کردند مورد نقد قرار می‌گیرند و سپس در مرحله سوم حاکمان دوران اسلامی و در نهایت حاکمان دوره معاصر مصر تا سادات.

در این کتاب نویسنده دادگاهی خاص را ترتیب می‌دهد که دست‌اندرکارانش تعدادی از الهه‌های کهن مصر از جمله«ایزیس» و فرزندش «حورس» هستند. «تحوت»، الهه کاتب ابتدا نام فرماندهان مهم را می‌برد که تا حدودی گلچین شده‌اند. سپس معرفی مختصری از هر کدام ارائه داده و بعد اوزیریس از آنها می‌خواهد که از خود و اعمالشان دفاع کنند. بعد از توضیحات شخص مورد نظر، دیگرانی که در دادگاه حضور دارند شروع به نقد کارهای او می‌کنند. سؤال و جواب‌هایی که در دادگاه مطرح می‌شود قابل تأمل است...