کتاب فاطمیان

کتاب فاطمیان (از خشونت تا رواداری) نوشتهٔ نگار ذیلابی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب فاطمیان

نگار ذیلابی در کتاب فاطمیان بیان کرده است که با درنظرگرفتن مختصات و مؤلفه‌های حکومت‌های مبتنی بر دعوت دینی، حکومت فاطمی را شاید بتوان مهم‌ترین نمونهٔ حکومت دینی در تاریخ اسلام تا پیش از ظهور صفویه در ایران قلمداد کرد. برای ارائهٔ تعریفی روشن از حکومت دینی، از مجموع تجربه‌های تاریخیِ سه حکومت شاخص که ادعای حکومت دینی داشتند، یعنی حکومت پیامبر اسلام (ص) در جزیرة‌العرب، حکومت عباسیان در عراق و حکومت فاطمیان در مغرب و مصر، ویژگی‌هایی را می‌توان به عنوان مختصات حکومت دینی استخراج کرد و این ویژگی‌ها را مؤلفه‌های اصلی تعریف حکومت دینی قلمدادکرد؛ هرچند همهٔ این ویژگی‌ها را در هر سه نمونه از حکومت‌های دینی محل بحث نمی‌توان یافت. نگار ذیلابی در کتاب حاضر این ویژگی‌ها در دو بخش دعاوی (شعارها) و روش‌ها بررسی کرده است. این کتاب در دو بخش نوشته شده است که عنوان آنها عیارت است از «فاطمیان در افریقیه» و «فاطمیان در مصر».

خواندن کتاب فاطمیان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ اسلام، به‌ویژه تاریخ فاطمیان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فاطمیان

«از زمان بدرالجمالی، وزیر از چنان قدرتی برخوردار شد که به تدریج امور قضا و دعوت فاطمی هم به شخص وزیر محول شد؛ چنان‌که مستنصر علاوه بر لقب «امیرالجیوش»، لقب «کافِل قضاة المسلمین و هادی دعاة المؤمنین» را به بدرالجمالی بخشید. این تحولات موجب شد که تقریباً سدهٔ پایانی خلافت فاطمی به عصر استبداد وزرا و عمدتاً وزرای نظامی تبدیل شود. از این زمان به بعد، بررسی سیاست فاطمیان در قبال پیروان ادیان و مذاهب دیگر، عملاً بیشتر به بررسی سیاست‌های این وزیران نظامی در این مقوله معطوف می‌شود؛ زیرا آنان مهم‌ترین عنصر تعیین‌کننده و مجری اصلی سیاست‌های دولت بودند.

سدهٔ پایانی خلافت فاطمـی از زمان وزارت بدرالجـمالی در ۴۶۶ تا سقـوط حکـومت در ۵۶۷، ازنظـر سیـاست‌های دولت و به ویژه وزیران در برابر اتبـاع غیـراسمـاعیـلی از اهل‌سنـت و اهل ذمه، خود به دو دورهٔ مجـزا تقـسیـم می‌شود: دورهٔ نخـست از ۴۶۶ تا ۵۳۱ یعـنی از زمان شروع وزارت بدرالجـمالی تا قتـل بهـرام ارمنـی و به‌وزارت‌رسیـدن رضوان‌بن‌ولخـشی و دورهٔ دوم از ۵۳۱ تا ۵۶۷، از آغاز وزارت رضوان تا فروپاشی حکـومت فاطمـی.

از ۶۵ سال نخست، فقط در دورهٔ کوتاه وزارت ابوعلی الافضل کتیفات (۵۲۴-۵۲۶)، او تلاش کرد آزادی‌های گروه‌های مختلفِ اسماعیلی و سنی و ذمی را محترم شمارد و به ویژه با تعیین قضاتی از میان مالکیان و شافعیان، تا حدی از حقوق مدنی اهل‌سنت دفاع کرد. دورهٔ ۶۳ سالهٔ دیگر دوره‌ای بود که اهل ذمه تحت حمایت وزیران عمدتاً ارمنی از آزادی‌های سیاسی و اقتصادی و مدنی به طور کامل برخوردار بودند و در مقابل، اهل‌سنت در کشوری که تحت سلطهٔ ذمیان بود، جایگاهی برای خود نمی‌دیدند. اما دورهٔ دوم دورهٔ وزیران عمدتاً سنی‌مذهب بود که با حمایت اتباع سنی به قدرت رسیدند و خواستار پایان‌دادن به سلطهٔ ذمیان و اعطای آزادی‌های سیاسی و مدنی به اهل‌سنت بودند.»