کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ عاملیت مشترک

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ عاملیت مشترک نوشتهٔ ایبراهام سشورات و ترجمهٔ مریم خدادادی است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۹۵ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ عاملیت مشترک

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ عاملیت مشترک (The Stanford Encyclopedia of Philosophy) جلد ۹۵ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» است. این کتاب که پنج فصل را در بر گرفته، پرسیده است که عمل‌کردن به‌همراه یکدیگر چیست؟ از این پرسش در فلسفهٔ معاصر عمل، پیوسته بحث شده است. از جمله دغدغه‌های اصلی عبارت‌اند از تشخیص خصوصیات متفاوت پدیده و/یا بیان مفاهیم مرتبط، جست‌وجوی لوازم نتایج تجربی مرتبط و بررسی امکان و حیطهٔ تحویل. آیا عاملیت مشترک را می‌توان در چارچوب منابعی که از مطالعهٔ عاملیت فردی در دسترس داریم، فهمید؟ این کتاب بر برخی از موضوعاتی تمرکز کرده است که نزدیک‌ترین پیوند را با فلسفهٔ عمل دارند.

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ عاملیت مشترک را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ فلسفهٔ عمل پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ عاملیت مشترک

«اگر تصمیم‌گیری گروه بر اساس رأی اکثریت درباره این امر باشد که هر فرد شخصاً فکر می‌کند باید چه کند، آن‌گاه علیه سوار قطار شدن تصمیم خواهد گرفت (این همان «خیر» در مثلث بالایی خانه پایینی سمت چپ است). اما سازگار کردن این نتیجه‌گیری با احکام گروه درباره سه مقدمه استدلال دشوار خواهد بود. در حالی که اگر گروه روالی مقدمه‌محور را در پیش بگیرد، که در آن نتیجه نه با یک رأی بلکه با دیدگاه‌های گروه درباره مقدمه‌ها معین می‌شود، آن‌گاه نتیجه‌گیری گروه عقلانی است (این همان «بله» در مثلث پایینی خانه پایینی سمت چپ است).

با این حال، چنین نتیجه‌گیری‌ای آشکارا بر حسب نتیجه‌گیری‌های شخصی اعضا قابل توضیح نیست، اعضایی که هر کدام نتیجه‌ای مخالف می‌گیرد. بنابراین، (همانند پتیت) فرض کنیم گروه‌هایی وجود دارند که در واقع روال مقدمه‌محور را اتخاذ می‌کنند. در این صورت، عقلانیتِ نتیجه‌گیری گروه نشان می‌دهد که گروه ذهن دارد. به‌علاوه، گسست میان گرایش‌های در سطح فردی و گروهی درباره این نتیجه‌گیری به نحوی است که فرض ذهنمندی نقض نمی‌شود. این نکته به پتیت، دست‌کم در برخی موارد، نشان می‌دهد که گروه‌ها می‌توانند اذهان خاص خودشان را داشته باشند و فاعل‌های قصدی حقیقی باشند.

یک نگرانی در خصوص این استدلال مربوط است به این‌که چگونه روال تصمیم‌گیری مقدمه‌محور به اجرا درمی‌آید. اگر این روال صرفاً با قصدهای هر فرد مبنی بر تثبیت و حفظ عقلانیت در سطح گروه به اجرا درآید، آن‌گاه به نظر می‌رسد که جایگزینی برای فرضیه ذهن گروهی وجود دارد. از این قرار، این‌که گروه در مثال‌هایی از این دست ظاهراً ذهنی از آنِ خود دارد، ساخته و پرداخته تمرکز محدود این مثال‌ها خواهد بود که هیچ‌چیز درباره چگونگی حفظ خط مشی عقلانیت در سطح جمعی نمی‌گویند. به محض این‌که منظرمان را وسعت دهیم تا تشخیص دهیم که هر فردی حفظ عقلانیت در سطح جمعی را هدف قرار می‌دهد، دیگر روشن نیست که چنین شکاف یا گسستی میان عقلانیت در سطح افراد و گروه وجود داشته باشد. از این قرار، هیچ تضمینی برای سخن گفتن از اذهان گروهی وجود ندارد. (۴۸) البته این انتقاد مفروضاتی اکثری را درباره چگونگی تبیین هر عقلانیتی که ممکن است در سطح گروه بروز یابد مطرح می‌کند، مفروضاتی که می‌توان آن‌ها را به چالش خواند.»