کتاب اثر دومینو

کتاب اثر دومینو؛ تحلیل رسانه‌های اجتماعی از دیدگاه پایه‌های کلاسیک قدرت نوشتهٔ امیر مختاری است و انتشارات اندیشه احسان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب اثر دومینو

رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در ایجاد و گسترش روندهای مهم جامعه ایفا می‌کنند. اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی، به دلیل ویژگی‌هایی چون سرعت، فرامرزی بودن، خاصیت شبکه‌ای، آسان بودن استفاده و توانمندی ایجاد محتواهای گوناگون (متن، صوت، تصویر و چندرسانه‌ای)، سبب شده‌اند تا دامنهٔ نفوذ و اثرگذاری این رسانه‌ها، گستره‌ای جهانی داشته باشد. با نگاهی به نقش خبرها در کنش‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مردم و توجه به پتانسیل فزایندهٔ این رسانه‌ها برای گسترش سریع خبر و دستیابی به مخاطب‌های فرا توده‌ای، در می‌یابیم که امروزه رسانه‌های اجتماعی مانند اهرم و پیشرانی هستند که به کنش‌های گوناگون جامعه جهت می‌دهند و همین سبب اهمیت یافتن پرداختن به رسانه‌های اجتماعی و تحلیل آسیب‌ها و فرصت‌های برخاسته از این رسانه‌های نوپدید می‌شود.

در عصر امروز، فناوری‌اطلاعات و اینترنت به گونه‌ای جهان را دگرگون ساخته‌اند که استفاده از واژهٔ انقلاب برای آن بی‌راه نیست. به بیان مانوئل کاستلز، فناوری‌های نوین اطلاعاتی، نقطه‌های دور شبکه‌های جهانی را به هم پیوند می‌دهند، مجموعه‌ای از جامعه‌های مجازی را ایجاد می‌کنند و در نهایت، همهٔ ساختارها و فرایندهای مادی و معنوی بشر را دگرگون می‌سازند. جان فیدر این انقلاب را در جهان و در زندگی انسان‌ها مؤثر و مبتنی بر رایانه و دارای پیامدهای گستردهٔ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می‌داند؛ و اطلاعات را کالایی تجاری و سودآور لقب می‌دهد که تملک آن سبب ایجاد قدرت خواهد شد و پیامدهای ماندگاری بر هویت و شخصیت انسان خواهد داشت.

کتاب اثر دومینو، با هدف شناسایی و تحلیل فرصت‌ها و آسیب‌های ناشی از مصرف رسانه‌ای، رسانه‌های اجتماعی در ایران، نگاشته شده است. چهار رسانهٔ اجتماعی اینستاگرام، تلگرام، توییتر و فیس‌بوک، از موردهایی هستند که در این کتاب تحلیل و بررسی می‌شوند. همچنین آسیب‌ها و فرصت‌ها با تمرکز بر چهار عرصهٔ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تحلیل شده‌اند.

این رسانه‌ها امروز در ایران و میان کاربرهای ایرانی هم محبوبیت زیادی یافته و توجه انبوه مردم را به خود جلب کرده‌اند. شاید در گذشته نه چندان دور افراد شناخت کمی نسبت به ماهیت و چگونگی استفاده از این رسانه‌ها داشتند، اما این روزها در زندگی روزمره شاهد آن هستیم که طیف متفاوت مردم راجع به این پدیده با هم صحبت و تبادل دیدگاه می‌کنند. طبقه‌های مختلف جامعه از زن و مرد، جوان و پیر، باسواد و بی‌سواد، از آن حرف می‌زنند. عده‌ای بسیار مخالف این پدیده هستند و آن را عامل ایجاد ضررهای اجتماعی و فساد اخلاقی برای جامعه می‌دانند و از بستن و فیلتر کردن آن سخن می‌گویند. عده‌ای دیگر در مقابل، این رسانه‌ها را نمودهایی از تمدن جدید می‌دانند و وجود آن‌ها را برای پیوستگی‌های اجتماعی نه مفید، که لازم قلمداد می‌کنند.

با توجه به آن چه یاد شد در می‌یابیم که داشتن برآوردی از میزان نفوذ این رسانه‌ها در میان شهروندها، بررسی میزان فعالیت آن‌ها و همچنین بررسی فضای اخلاقی و هویتی این رسانه‌ها به منظور ارزیابی شرایط و تلاش در جهت ارائه راهکار برای به حداقل رساندن مشکلات ناشی از مصرف آن‌ها، از جنبه‌های مختلف ضروری به نظر می‌رسد. به همین دلیل، کتاب اثر دومینو می‌کوشد تا با شناختن چیستی و تحلیل کارکردها و کژکارکردهای این رسانه‌های نوپدید، به تحلیل و برآوردی نسبی از آسیب‌ها و فرصت‌های نهفته در آن‌ها، دست یابد.

داده و اطلاعات کتاب حاضر، برآمده از گفت‌وگوهای متعدد و مفصلی‌ست که نگارنده با صاحب‌نظرهای عرصهٔ رسانه، علوم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشته است. مصاحبه‌شونده‌ها (مشارکت کننده‌ها) دامنهٔ گسترده‌ای از سردبیر، مدیرمسئول، ژورنالیست، دبیر سرویس‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی از خبرگزاری‌های مختلف و استاد و دانشجوهای عرصهٔ رسانه و ارتباطات را در بر می‌گیرد که همگی پیشینه و تجربهٔ اجرایی و نظری غنی و جامعی دربارهٔ موضوع پژوهش داشته‌اند و این موضوع، نه تنها از تنوع و گستردگی در دیدگاه‌های مطرح شده خبر می‌دهد، که ضریب نفوذ داشته‌های کتاب را بالا می‌برد و موجب اثرگذاری هرچه بیشتر آن در جامعهٔ مخاطب‌ها می‌شود.

خواندن کتاب اثر دومینو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به فعالان و متخصصان حوزهٔ رسانه و ارتباطات پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اثر دومینو

«اینستاگرام، تلگرام، توییتر و فیس‌بوک، چهار رسانهٔ اجتماعی هستند که محور مطلب‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند. در این فصل به پیدایش، رشد، گسترش و تکامل هر یک از چهار شبکهٔ اجتماعی مجازی می‌پردازیم. نکتهٔ مهم دربارهٔ این چهار شبکه، کارکرد، ماهیت و البته گروه‌های مخاطب آن‌ها است. برای نمونه، رسانهٔ اجتماعی تلگرام که البته در آغاز به عنوان یک پیام‌رسان معرفی شد، از جمله رسانه‌هایی است که عموم مردم در آن فعالیت دارند و حال آنکه رسانه‌ای هم‌چون توییتر به جولانگاه قشر اندک و البته اثرگذار جامعه، هم‌چون نخبه‌ها، سیاست‌مدارها و فعال‌های اجتماعی تبدیل شده است.

***

رسانه‌های اجتماعی از مهم‌ترین صنعت‌های تجاری و البته ابزارهای قدرت در عصر حاضر هستند که با انتقال اطلاعات و مبادلهٔ افکار و عقیده‌ها عمومی، نقش بزرگی را در فرهنگ سازی و هنجار آفرینی جوامع به عهده دارند و برخلاف دورهٔ پیش، امروزه به شخصی‌ترین جنبه‌های زندگی بشر نیز راه یافته‌اند. این رسانه‌ها بعد از رسانه‌های جمعی پدید آمدند و امکان تعامل میان تولیدکننده و دریافت‌کنندهٔ محتوا را ممکن ساختند. به این معنا که در این مدیوم مخاطب و یا گیرندهٔ پیام، منفعل نیست و به تعامل پویا و کنشگرانه با پیام، فرستنده، فرایند ارسال و دریافت و بستر ارائهٔ پیام می‌پردازد که به دیگر مردم هم امکان می دهد تا پیام را با اندیشه، انگاره و آموزه های ذهنی خود ترکیب و بازنشر کنند.»