کتاب مطالعات اجتماعی در معدن طلا

کتاب مطالعات اجتماعی در معدن طلا نوشتۀ منیژه مقصودی در انتشارات اندیشه احسان به چاپ رسیده است. این کتاب، حاصل یک تحقیق میدانی در حوزۀ مطالعات اجتماعی در روستاهای پیرامون قروۀ کردستان است. وضعیت اجتماعی، آسیب‌ها، نیازمندی‌ها و اولویت‌های ۴ روستای داشکسن، بهارلو، نی‌بند و جداقایه در این تحقیق بررسی شده‌اند.

درباره کتاب مطالعات اجتماعی در معدن طلا

این کتاب، تحقیقی در حوزۀ مطالعات اجتماعی بوده و بر اساس تجربهٔ یک تحقیق میدانی در قروهٔ کردستان انجام شده است، محلی که در آن معدن طلا وجود داشت و طبق قراردادهای منعقد با شرکت بین‌المللی ریوتینتو و شرکتی ایرانی به نام زرکوه مسئول عملیات استخراج، استهصال و بهره‌برداری بودند. به‌موازات تحقیقات مهندسی شرکت ریوتینتو، برنامه‌ای بلندمدت برای مطالعات اجتماعی روستاهای پیرامون قروه قرار بود انجام گیرد، جایی که کمپ مهندسان و نیز اولین محل بررسی‌های خاک‌شناسی برای پی‌بردن به لایه‌های طلا بود. ۴ روستا در اطراف کمپ ریوتینتو قرار داشت. این روستاها به فاصلهٔ کمی از یکدیگر بودند. برخی از آن‌ها ترک‌زبان و شیعه و برخی دیگر کُردزبان و سنی بودند؛ روستاهای داشکسن، بهارلو، نی بند و جداقایه.

شرکت ریوتینتو قصد داشت طی مدتی که در منطقه مشغول فعالیت‌های مهندسی بود مطالعات اجتماعی، جمعیتی و سطح بهداشت روستاها انجام شود. از میان تمام کسانی که برای تحقیق به ریوتینتو معرفی شده بودند نویسندۀ این کتاب انتخاب شد. محقق به‌مدت ۳ سال با یک تیم تحقیقاتی زبده از جهاد کشاورزی تحقیق کرد. 

میدان تحقیق کتاب مطالعات اجتماعی در معدن طلا، قروهٔ کردستان و کارفرما جان بارترام، یک مهندس زمین‌شناسی انگلیسی‌تبار بود. در این کتاب، محقق فرایند یک تحقیق میدانی را گام‌به‌گام توضیح داده است و خواننده با چگونگی مراحل یک تحقیق میدانی آشنا می‌شود. علاوه‌ بر آن، اولین تحقیقی است که به‌موازات مطالعات مهندسی انجام گرفته است. این تحقیق از وضعیت اجتماعی کار، زندگی، سواد و زنان در دههٔ ۱۳۸۰ حکایت می‌کند که به‌صورت تاریخ زنده‌ای از تغییر و تحولات آن دوران است.

کتاب از ۸ فصل تشکیل شده و عنوان‌های اصلی آن به شرح زیر است:

فصل اول: نکاتی دربارهٔ این کتاب با شرح روش‌های تحقیق

فصل دوم: فرایند شکل گیری پروژهٔ معدن ساری گونی

فصل سوم: گزارشی از انجام تکنیک‌های روش ارزیابی مشارکتی و تجربیات زیسته در میدان تحقیق

فصل چهارم: تکنیک‌های اقتصادی

فصل پنجم: تکنیک‌های مربوط به آسیب‌ها، مشکلات، کشاورزی و دامداری

فصل ششم: تکنیک‌های مربوط به مشکلات کارگران معدن و کارفرما

فصل هفتم: عملکرد نهادها و سازمان

فصل هشتم: مطالعات زیست‌محیطی

خواندن کتاب مطالعات اجتماعی در معدن طلا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

به همۀ دانشجویان و پژوهشگران جامعه‌شناسی و مطالعات اجتماعی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب مطالعات اجتماعی در معدن طلا

«مشاهدهٔ «خود» در میدان تحقیق

مشاهدهٔ جامعهٔ محلّی در طول تمام مراحل تحقیق در جریان است. بسیاری از اطّلاعات کسب‌شده از طریق تکنیک‌های گوناگون تحقیق، با مشاهدهٔ محقّق قابل‌بررسی مجدّد است.

محقّق در میدان تحقیق نباید از مشاهدهٔ خود دربارهٔ جامعهٔ محلّی غفلت کند. محقّق باید خود را همواره از نوع برخوردهایش با مردم ، طرز حرف‌زدنش و طرز نشستن، خوردن و نوشیدن و نوع پوشاک و کلیهٔ حالات و رفتار و دل‌سردی‌ها، نگرانی‌ها، اضطراب‌ها، استرس‌ها، ترس‌ها و نشاط‌ها و شوروشوق‌ها در طول تحقیق و از ورای کشف پدیده‌هایی غیرقابل‌تصوّر و نیز در تماس با افرادی فوق‌العاده جذّاب و باورنکردنی مشاهده کند و به آن‌ها آگاهی داشته باشد.

گوش‌دادن و توجّه به افراد در جامعهٔ محلّی به‌جای حرف‌زدن برای افراد در جامعهٔ محلی

توجّه و گوش‌دادن به حرف‌های افراد در جامعهٔ محلّی ، توجّه و گوش‌دادن به حرف‌های افراد در جامعهٔ محلّی و بازهم توجّه و گوش‌دادن به حرف‌های آن‌ها؛ حتّی صحبت‌ها و حرف‌هایی که اصلاً دربارهٔ پروژه نیست.

توجّه فعّال و صمیمانه به جامعهٔ محلّی یعنی توجّه توأم با تشویق به بیان آنچه در دل دارند و می‌خواهند بگویند.

توجّه فعّال و مشتاقانه، باحوصله، باصبر، از صمیم قلب، توأم با عشق و محبّت به جامعهٔ محلّی توجّهی گرم که ذوب‌کننده یخ‌های منجمد درون آن‌هاست؛ یخ‌های منجمدی که در اثر ارتباط‌های سرد و برودت‌آمیز در طول سالیان با افراد غیرمحلّی، با بالاترها، با ثروتمندها، با شهری‌ها، با غیربومی ها، با فارس‌زبان‌ها، با تحصیل‌کرده‌ها، با مقامات دولتی، با شهروندان، و با شیک‌پوش‌ها... داشته‌اند و باعث ایجاد فاصله بین آن‌ها و دیگران شده است. تا به حدّی که این فاصله سبب شده است که دو دنیای ما و دیگری شکل بگیرد. این فاصله‌ها سبب شده است که نه‌تنها اعتمادبه‌نفس لازم در آن‌ها رشد نکند بلکه درجهت عکس یعنی درجهت تضعیف اعتمادبه‌نفس پیش برود و ازاین‌روی است که آن‌ها چنین می‌پندارند که مقابل«دیگران»، «بالادست‌ها» و«تحصیل‌کرده‌ها» هیچ نمی‌دانند و برای ادامهٔ زندگی خود و رفع مشکلات باید منتظر برنامه‌های آن‌ها باشند. بدین‌ترتیب هنگام مصاحبه‌های کلیشه‌ای معمولاً رفتاری برودت‌آمیز، بدون اعتمادبه‌نفس و بدون اعتماد به دیگران دارند و گویی یگانه راه نجات را تغییر مکان می‌دانند؛ ترک روستا ، فرار از مشکلات روستا و مهاجرت به شهر. زندگی هرچند در حاشیه ولی در کنار اربابان قدرت، موقعیت و پول و بازهم بیگانه‌ای در کنار آن‌ها با ازدست‌دادن امکانات گذشته و تخریب پل‌های پشت سر.»