کتاب جامعه شناسی

کتاب جامعه شناسی؛ مبانی، اصول و مفاهیم (با رویکرد جامعه شناسی تفسیری و جامعه شناسی نظری) نوشتهٔ ح. ا. تنهایی و مریم السادات حسینی فر و سیدعلی سیدپورآذر است و انتشارات اندیشه احسان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب جامعه شناسی

در بخش نخست کتاب جامعه شناسی چشم‌اندازی از جامعه‌شناسی و نظریه‌های آن ارائه می‌شود تا دانشجویان، شناختی آغازین نسبت به جامعه‌شناسی پیدا کنند. این بخش شامل چهار فصل است. در فصل اول جامعه‌شناسی به عنوان علم، در فصل دوم جامعه‌شناسی نظری، در فصل سوم نظریه‌های جامعه‌شناسی و در فصل چهارم جامعه‌شناسی در ایران بیان می‌گردد. این بخش سعی می‌کند به این پرسش‌ها پاسخ دهد:

- تعریف و تاریخچه علم جامعه‌شناسی

- رویکرد جامعه‌شناختی چیست؟

- تعریف جامعه‌شناسی چیست؟

- جامعه‌شناسی و سایر علوم اجتماعی: تفاوت‌ها و تشابه‌ها

- مردم‌شناسی، روان‌شناسی، اقتصاد، تاریخ، علوم سیاسی و روزنامه‌نگاری

- شاخه‌های جامعه‌شناسی

- جامعه‌شناسی نظری چیست؟

- اصول و مفاهیم مکتبی و فرامکتبی

- گونه‌شناسی مکاتب جامعه‌شناسی

- تفاوت تفسیرگرایی و تأویل‌گرایی

- انواع تفسیرگرایی

- تفاوت جامعه‌شناسی محافظه‌کار، لیبرال، ریشه‌ای و عمل‌گرا

- تفاوت جامعه‌شناسی آکادمیک، کاربردی و درمانی

- تخیل جامعه‌شناختی و کارکردهای آن چیست؟

- شناخت زمینه‌های پیدایش جامعه‌شناسی به عنوان یک رشتهٔ مجزا

- نظریه چیست؟ و کارکردهای آن چیست؟ و رابطه آن با قانون و پارادایم چیست؟

- شناخت نظریه‌های کلاسیک و بنیان‌گزار جامعه‌شناسی

- جامعه‌شناسی در ایران، شکل‌گیری جامعه‌شناسی در ایران، نخستین جامعه‌شناسان ایرانی، دسته‌بندی جامعه‌شناسان ایرانی و شکل‌گیری انجمن‌های جامعه‌شناسی در ایران

در بخش دوم به مباحث روش‌شناختی در جامعه‌شناسی پرداخته می‌شود تا دانشجویان با روش پژوهش و کار جامعه‌شناس آشنا شوند. جستار روش‌شناسی شامل رویکرد، طرح، راهبرد، تکنیک و تحلیل است. در فصل نخست این بخش به گونه‌های روش شامل بنیادی، کاربردی و تطبیقی پرداخته شده و پس از طرح روش‌های شناخت و دانش ، مراحل روش علمی مطرح گردیده است. در فصل دوم راهبردهای پژوهش شرح داده شده تا با شناخت راهبردها پژوهشگر بتواند برنامه و مسیر پژوهش خویش را مشخص سازد. در فصل سوم با شناخت راهبرد و رویکرد، به انواع طرح پژوهش و تکنیک‌های جمع‌آوری داده‌ها در جامعه‌شناسی پرداخته شده است.

این بخش به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد:

- شناخت و دانش چیست؟

- راهبردهای پژوهش و انواع آن

- منظور از پیمایش چیست و با چه تکنیک یا فنونی قابل انجام است؟

- طرح‌های کمّی در برابر طرح‌های کیفی

و در بخش سوم دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان با مفاهیم مهم و اساسی جامعه‌شناختی آشنا می‌شوند. پس از مطالعه این بخش به این پرسش‌ها پاسخ داده می‌شود:

- هم‌کنشی اجتماعی، کنش نمادی، نانمادی و کنش پیوسته، کنش ماندگی و تازگی.

- فرهنگ و اجتماعی شدن، تفاوت اجتماعی کردن و اجتماعی شدن، میانجی‌های اجتماعی شدن، مراحل اجتماعی شدن، فرهنگ‌زدگی، میراث فرهنگی، شوک فرهنگی، خودباختگی فرهنگی و دگرگونی فرهنگی.

- نقش، نقش‌گیری، اجرای نقش، بازی نقش، نقش محول و محقق، فشارنقش، تضاد نقش، پایگاه اجتماعی ، پایگاه به‌دست آمده، پایگاه به‌دست آورده، تحرک اجتماعی، تحرک عمودی و افقی، کاست، طبقهٔ اجتماعی، طبقه دارا و نادار، شکاف طبقاتی، نابرابری، ضریب جی‌نی، طبقات فرادست و فرودست.

- جنسیت، تبعیض جنسیتی، نژادو نژادگرایی، روابط قومی و نژادی، گروه‌های قومی، هویت قومی، سنگ‌فکری، تعصب قومی و پیشداوری، تبعیض قومی، قوم‌مداری، اقوام ایران .

- نهادهای اجتماعی، انواع نهادها و کارکردهای عام نهادهای اجتماعی.

- نهاد خانواده، انواع خانواده، انواع ازدواج، برون‌همسری، درون‌همسری، چندهمسری، تک همسری، ازدواج سفید، ازدواج کودکان، کارکردهای نهاد خانواده

- نهاد آموزش، گونه‌شناسی نظام آموزش و پرورش ایران، کارکردهای نهاد آموزش.

- نهاد سیاسی، تعاریف سیاست، قدرت و اقتدار، انواع اقتدار، انواع حکومت، کارکردهای نهاد سیاسی.

- نهاد اقتصاد، مکاتب اقتصادی، کارکردهای نهاد اقتصاد.

- نهاد دین، دین در دوره‌های مختلف تاریخی، تعریف دین در رویکردهای مختلف، انواع جامعه‌شناسی دین، مکاتب جامعه‌شناسی دینی، کاکردهای دین و مفاهیم دینی، آسیب‌های جامعهٔ دینی، کارکردهای نهاد دین.

- نهاد رسانه، تعریف رسانه، انواع ارتباط، عناصر ارتباط، کارکردهای نهاد رسانه.

- رفتارجمعی، مراحل رشد رفتارجمعی، چگونگی شکل‌گیری شایعه، واکنش چرخشی، انواع رفتارجمعی، جماعت و انواع آن، تبلیغات سیاسی، توده، نظر عامه، جنبش اجتماعی و انواع آن، سازوکار جنبش اجتماعی، مطالبه‌گری و گونه‌های شکل‌گیری آن، گونه‌های مطالبه‌گری.

- سرآغاز شکل‌گیری شهرها، شهر در دوران پیشامدرن، مدرنیته آغازین، میانی و درگذار، شهر در دوران مدرنیته اخیر، تکنوشهرها، شهری شدن در کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته، انواع توسعه، توسعه پایدار و توسعه پایدار روستایی، توسعه از دیدگاه جامعه‌شناسی نظری و تفسیری.

خواندن کتاب جامعه شناسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دانشجویان رشتهٔ جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جامعه شناسی

«کنش اجتماعی یکی از مفاهیم مهم جامعه‌شناسی به‌ویژه جامعه‌شناسی تفسیری است و برای آشنایی با سایر مفاهیم باید دانست منظور از کنش اجتماعی چیست و انواع آن کدامست؟ کنش هرگونه کردار، فعالیت و عملی است که توسط مردم صورت می‌گیرد و می‌تواند فردی و اجتماعی باشد. کنش‌های فردی اساساً موضوع مورد مطالعه جامعه‌شناسی نیستند اما در برخی موارد که کنش‌های فردی می‌توانند تاثیرات اجتماعی داشته باشند مورد توجه علم جامعه‌شناسی قرار می‌گیرند. برای مثال کنش مصدق، کنش لنین، کنش گاندی و مانند آن‌ها کنش‌هایی فردی است که در تاریخ اجتماعی تأثیرات زیادی را به جای گذاشته است و می‌تواند مورد مطالعهٔ جامعه‌شناس قرار بگیرد. هر یک از ما انسان‌ها در شبانه‌روز از زمان بیداری تا خواب کنش‌های زیادی انجام می‌دهیم مانند خاموش کردن ساعت، صبحانه خوردن، رفتن به کلاس یا محل کار، رانندگی کردن، درس خواندن، کار کردن، غذا خوردن، گردش کردن و مانند آن. اما آیا این کنش‌ها مورد توجه جامعه‌شناس قرار می‌گیرد؟ از نظر جامعه‌شناسی این کنش‌های فردی در اساس اجتماعی هستند اما تا زمانی که تأثیراتی اجتماعی نداشته باشند و یا زمینهٔ مشترکی با سایر کنش‌های واقعی دیگر افراد نداشته باشند، قابل توجه در جامعه‌شناسی نخواهند بود. برای نمونه رانندگی کردن یک کنش فردی است اما فقط یک فرد نیست که رانندگی می‌کند. زمانی‌که ما رانندگی می‌کنیم کنشِ ما با افراد دیگری که همین کنش را انجام می‌دهند مشترک خواهد شد. به عبارت دیگر ما در یک مسیر و راه مشترک با یک هدفِ مشترکِ رانندگی کردن و رسیدن به مقصد با دیگران هم‌کنشی داریم و این‌گونه است که کنش اجتماعی شکل می‌گیرد. کنش اجتماعی که نشان دهندهٔ کنش‌های تعدادی از افراد است که راه‌ها و اهداف مشترکی را دنبال می‌کنند نیز می‌تواند مورد توجه و مطالعهٔ جامعه‌شناس قرار بگیرد. در همین مثال رانندگی کردن، شیوهٔ رانندگی در خیابان‌های شهر و یا بزرگراه‌ها می‌تواند موضوعی برای مطالعهٔ جامعه‌شناس باشد. مقایسه کنشِ رانندگی در ایران و سایر کشورها، شیوهٔ برخورد رانندگان مرد با رانندگان زن و مشکلات پیش‌رو در ایران، کنش‌های رانندگان هنگام تصادف و ترافیک و بسیاری از موضوعات دیگر که می‌تواند با موضوع کنشِ رانندگی مورد مطالعهٔ جامعه‌شناس قرار گیرد. سطح مطالعهٔ این کنش می‌تواند فردی، ملی و بین‌المللی باشد و جامعه‌شناس بنا بر اقتضا می‌تواند هر یک را موضوع کار خویش قرار دهد.»