کتاب نظریه امروز ارتباط

کتاب نظریه امروز ارتباط با عنوان اصلی «Communication Theory Today» نوشتهٔ گروه نویسندگان، ویراستهٔ دیوید کراولی و دیوید میچل و ترجمهٔ اسماعیل قدیمی است. انتشارات علمی و فرهنگی این مجموعه مقاله را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ دانش ارتباطات قرار می‌گیرد، کارهای نظریه‌ایِ ارتباط اجتماعی و رسانه‌های همگانی معاصر را نگاه و بررسی کرده و رهیافت‌ها و رویکردهای مطالعاتی گوناگونی را پیش روی مخاطب قرار داده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نظریه امروز ارتباط

کتاب «نظریهٔ امروز ارتباط» که نخستین‌بار در سال ۱۹۹۴ میلادی و چاپ دوم آن در سال ۱۳۹۶ در ایران منتشر شد، کوشیده است چشم‌انداز وسیعی نسبت به ارتباط اجتماعی و رسانه‌های همگانی در جامعه فراهم کند. این اثر را یک کتاب مهم، انتقادی و سودمند دانسته‌اند که مروری گسترده و پردامنه بر کارهای نظریه‌ایِ ارتباط اجتماعی و رسانه‌های همگانی معاصر داشته است. این اثر با معرفی باریکولاژ پژوهشی و نظریه‌ای دهه‌های پایانی هزارهٔ دوم که در آغاز هزارهٔ سوم نیز در حال استفاده و توسعه بوده، برون‌رفت از چارچوب‌های پیش‌تر فراگیر و کل‌گرا و بازپی‌بندی قالب‌های نظریه‌ای قدیم و جدید را بر پایهٔ محتمل‌الوقوعی، منافع عمومی، اقناع و میانجی‌گری پیشنهاد کرده است؛ همچنین پرسش‌های کلیدی دانش‌های اجتماعی و انسانی را نسبت به ارتباط و اطلاعات و به‌ویژه در رشتهٔ ارتباطات بازخوانی و بازنگری کرده و به آن‌ها پاسخ‌های انتقادی داده است. این کتاب که به‌پیشنهاد مرحوم دکتر «کاظم معتمدنژاد» ترجمه شده، به‌دلیل دیدگاه‌های متنوع، نشان‌دهندهٔ رویکرد باز و ژرف‌اندیشی مترجم و استادان این حوزه در نظر گرفته می‌شود.

این کتاب به‌دلیل میان‌رشته‌ای بودنِ دانش ارتباطات، موضوعات گسترده‌ای از علوم اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی را پوشش داده و به توسعهٔ ادبیات این رشته‌ها کمک کرده است. تحولات فناوری به‌ویژه اینترنت تأثیر شگرفی بر فرایند ترجمه و نگارش این اثر داشته است. این تغییرات شامل افزایش سرعت دسترسی به منابع، تسریع روند میان‌متنیت، گسترش پاورقی‌نویسی، امکان مقایسهٔ متون و بهبود دقت ترجمه بوده است. این کتاب که ترکیبی از نظریه‌های متنوع در حوزهٔ ارتباطات را ارائه داده، می‌تواند به غنای علمی و پژوهشی این حوزه در ایران کمک کند. کتاب حاضر مجموعه‌ای از مقالات پژوهشی است که به بررسی تحولات ارتباطات در دنیای مدرن پرداخته است. این اثر که در مجموعهٔ انتشارات «پولایتی» منتشر شده، قصد نداشته نمایندهٔ رشتهٔ ارتباطات باشد، بلکه نویسندگان هر یک گزارش پژوهشی خود را ارائه داده‌اند تا چالش‌ها و روندهای نوین را تبیین کنند. این کتاب به بررسی تأثیر رسانه‌های جدید بر مدرنیته، نقش آن‌ها در جهانی‌سازی و تغییرات اجتماعی پرداخته و تأکید آن بر ساخت معنا، کنش انسانی و تأثیرات رسانه‌های پساتوده‌ای بر فرهنگ و سیاست بوده است. پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که رسانه‌ها دیگر تنها ابزار انتقال پیام نیستند؛ بلکه در بازآفرینی فرهنگ، سیاست و اقتصاد نقش کلیدی دارند. مقاله‌های این کتاب نشان می‌دهد که رسانه‌های مدرن نه‌تنها بازتاب‌دهندهٔ تغییرات اجتماعی هستند، بلکه خود عامل این تغییرات محسوب می‌شوند. مثال‌هایی از نقش رسانه‌ها در رویدادهای تاریخی مانند انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، اعتراضات میدان «تیان‌آن‌من» و شکست کودتای مسکو نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

نویسندگان مقالات حاضر استادان برجسته‌ای هستند که روش‌های پژوهشی متنوعی را ارائه داده‌اند. این نویسندگان از حوزه‌های مختلفی مانند تاریخ، علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی به موضوع اثر حاضر پرداخته‌اند؛ به‌عنوان مثال «رابرت دارنتون» به بررسی تأثیر رسانه‌ها بر انقلاب فرانسه پرداخته است، «کارولین ماروین» به تحلیل گفتمان مجلات تکنیکی در قرن نوزدهم و «ژانیس رادوی» به مطالعهٔ تأثیر داستان‌های عاشقانه بر خوانندگان روی آورده است. با نویسندگان این مقالات آشنا شوید:

۱. «آین انگ» (Ien Ang) استاد مطالعات فرهنگی در دانشگاه سیدنی غربی در استرالیا بوده است. او به پژوهش در زمینهٔ رسانه‌ها، مخاطبان، هویت‌های سیاسی، ملی‌گرایی، جهانی‌سازی، مهاجرت و قومیت پرداخته و جایزهٔ سنتنری را در سال ۲۰۰۱ میلادی دریافت کرده است. از کتاب‌های مهم او می‌توان به «چینی‌های ساکت: زندگی میان آسیا و غرب» اشاره کرد.

۲. «دیرد بودن» (Deirdre Boden) استاد مدرسهٔ بازرگانی کپنهاگ و دانشگاه‌های آمریکا و پژوهشگر در زمینهٔ گفت‌وگو و تأثیر آن در سازمان‌های اجتماعی است. «گفت‌وشنود و ساختار اجتماعی» یکی از کتاب‌های او است.

۳. «جاشوا میروویتز» استاد ارتباطات در دانشگاه نیوهمپشایر و پژوهشگر تأثیر رسانه‌های همگانی به‌ویژه تلویزیون بر رفتار اجتماعی است.کتاب او «بدون احساس مکان: تأثیر رسانه‌های الکترونیک بر رفتار اجتماعی» نام دارد.

۴. «کلاوس کریپندورف» استاد دانشگاه پنسیلوانیا و متخصص در روش‌شناسی علوم اجتماعی و تحلیل محتوا است. «تحلیل محتوا؛ مقدمه‌ای بر متدولوژی» نام کتاب او است.

۵. «تئون آدریانوس ون دایک» استاد دانشگاه آمستردام و پومپوفا برای بارسلونا و پژوهشگر تحلیل گفتمان، نژادپرستی و ایدئولوژی است. او شش مجلهٔ بین‌المللی در زمینهٔ تحلیل گفتمان را راه‌اندازی کرده است.

۶. «ویلیام لیس» استاد دانشگاه سیمون فریزر و متخصص در زمینهٔ ریسک و مسئولیت است. از کتاب‌های مهم او می‌توان به «سلطهٔ طبیعت» اشاره کرد. او نظریه‌پرداز در زمینهٔ رابطهٔ انسان با طبیعت و اثرات آن بر جامعهٔ صنعتی بوده است.

۷. «مارک پاستر» استاد دپارتمان تاریخ در یو سی ایرواین و پژوهشگر تاریخ فکری و فرهنگی، نظریهٔ انتقادی و مطالعات رسانه‌ای است. کتاب او «چه چیزی در اینترنت مهم است؟» نام دارد.

۸. «جیمز ام کالینز» استاد دانشگاه نتردام هلند و پژوهشگر فرهنگ دیجیتال، پسامدرنیسم و روایت است. «فرهنگ‌های غیرعمومی: فرهنگ عامیانه و پسامدرنیسم» اثر او است.

۹. «دنیس مک کوییل» استاد بازنشستهٔ دانشگاه آمستردام و استاد ناظر دپارتمان امور سیاسی دانشگاه ساوتهمپتون و پژوهشگر نظریهٔ ارتباطات توده‌ای و آزادی بیان است و از کتاب‌های مهم او می‌توان به «نظریه» ارتباط توده‌ای» اشاره کرد.

۱۰. «ویلیام ملودی» رئیس پیشین مرکز بین‌المللی پژوهش در ارتباط و فناوری‌های اطلاعات در ملبورن و پژوهشگر تعامل فناوری، اقتصاد و مقررات‌گذاری در ارتباطات بوده؛ همچنین جایزهٔ دکترای افتخاری از دانشگاه تکنیکال دانمارک را دریافت کرده است.

۱۱. «مجید تهرانیان» استاد ارتباط در دانشگاه هاوایی و متمرکز بر موضوعاتی همچون صلح، دموکراسی، توسعه و ارتباطات بین‌المللی بوده است. از آثار مکتوب او می‌توان به «تکنولوژی‌های قدرت: ماشین‌های اطلاعات و چشم‌اندازهای دموکراتیک»، «نامه‌هایی از اورشلیم» و «تجدید ساختار برای صلح قومیتی» اشاره کرد.

۱۲. «جان بروکشایر تامپسون» استاد جامعه‌شناسی دانشگاه کمبریج و پژوهشگر تأثیر رسانه‌ها بر جامعه‌های مدرن و هویت‌سازی است. کتاب «رسانه‌ها و مدرنیته» اثر او است.

خلاصه کتاب نظریه امروز ارتباط

به‌طور کلی این کتاب استدلال می‌کند که برای درک بهتر رسانه‌های پساتوده‌ای باید به نقش آن‌ها در شکل‌دهی به واقعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی توجه ویژه‌ای داشت. اکنون به‌عنوان نمونه به یکی از مقاله‌های موجود در اثر حاضر اشاره می‌شود.

«مجید تهرانیان» در مقالهٔ «ارتباط و توسعه» گفته است که ارتباط و توسعه به‌طور جدی پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه قرار گرفت. در ابتدا محققانی مانند «دانیل لرنر» و «ویلبُر شرام» رسانه‌ها را به‌عنوان ابزاری برای توسعهٔ فرهنگی و اقتصادی در کشورهای کم‌توسعه در نظر گرفتند؛ سپس با تأثیر نظریه‌های وابستگی نگاه انتقادی‌تری به نقش رسانه‌ها شکل گرفت و در مرحلهٔ سوم باتوجه‌به تحولات فناوری، نظریه‌های جدیدی مانند جامعهٔ اطلاعاتی و اقتصاد اطلاعات مطرح شد. برخی مطالعات از تحولات جهانی اطلاعات و ارتباطات دفاع کردند. این تحولات به تقسیم‌بندی‌های قدیم که کشورهای جهان را به سه بخش اول، دوم و سوم تقسیم می‌کرد، پاسخ داده و آن‌ها را به چالش کشیدند. در عصر پساجنگ سرد مفاهیم جدیدی در حوزهٔ توسعه و ارتباطات به وجود آمد که نشان‌دهندهٔ تغییرات پیچیدهٔ اجتماعی و اقتصادی در کشورهای مختلف بود؛ برای مثال کشورهای بزرگ مانند هند و ایالات متحده برخلاف داشتن اقتصادهای قدرتمند، درون‌مایه‌های اجتماعی متفاوتی دارند که به تناقض‌های موجود در توسعه اشاره دارد. این نشان‌دهندهٔ پیچیدگی‌های بیشتری در تحلیل وضعیت توسعه است. در نهایت، این مقاله به تحلیل چالش‌های نظری و سیاست‌های مرتبط با ارتباطات و توسعه پرداخته و به فرصت‌هایی که این حوزه در مواجهه با مشکلات جدید دارد، اشاره کرده است.

چرا باید کتاب نظریه امروز ارتباط را بخوانیم؟

گفته شده است که گسترش مطالعهٔ ارتباطات به دیگر شاخه‌های علوم اجتماعی، فلسفه، سایبرنتیک، انسان‌شناسی، قوم‌نگاری، مطالعات فرهنگی و روان‌شناسی اجتماعی، نشانه‌شناسی و... توسعهٔ دامنهٔ ادبیات موجود نظریه‌ای و پژوهشی ارتباطات را بازشناسی کرده و جهت‌گیری‌ها، مبناها و محدوده‌های مفهومی و افق‌های مطالعاتی نوینی را پیش روی ما می‌گذارد. بر پایهٔ حضور صاحب‌نظران طراز اولِ شرکت‌کننده در تدوین این کتاب، اظهار کرده‌اند که بدون مطالعهٔ این کتاب و مقالات متنوع آن، شناخت و تفسیر شما از دانش اجتماعی و علوم ارتباطات اجتماعی کامل نخواهد بود.

کتاب نظریه امروز ارتباط را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران دانش ارتباطات و افرادی که می‌خواهند درمورد نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مطالعه کنند، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره دیوید میچل

«دیوید میچل» یا پروفسور «دیوید برایان میچل» مدیر گروه در دانشکدهٔ هنرهای دانشگاه کلگری در کانادا بوده است. او به مطالعهٔ شبکه‌های پهنای باند، تأثیر آن‌ها بر تحولات تکنولوژیک و شغلی، سیاست‌های ارتباطی و توسعهٔ جماعت‌ها در عصر رسانه‌های همگانی علاقه‌مند است. حوزهٔ پژوهشی او شامل نظریه‌پردازی ارتباط و بررسی بافت اجتماعی است که اطلاعات و فناوری‌های ارتباطی در آن شکل می‌گیرد. او در پروژه‌های پژوهشی متعددی مشارکت داشته و سمینارهای علمی برگزار کرده است. میچل علاوه‌بر تدریس نظریهٔ ارتباط با نشریات تخصصی همکاری داشته و ریاست «انجمن کانادایی ارتباطات» را بر عهده داشته است. او ویراستار کتاب «نظریهٔ امروز ارتباط» بوده و آثار دیگری چون «پهنای باند در حاشیه»، «ارتباط در جهان میانجی‌گری‌شده پساتوده‌ای» و «ارتباط در کانادا» را در کارنامهٔ خود دارد.

درباره دیوید کراولی

پروفسور دیوید کراولی، استاد دانشگاه کلگری و بازنشستهٔ دانشگاه مک‌گیل و از پیشگامان مطالعات ارتباطات و رسانه‌ها در کانادا است. او به بررسی تأثیرات فرهنگی رسانه‌ها، فناوری‌های ارتباطی و تحولات تاریخی در شکل‌دهی فضای اطلاعاتی مدرن علاقه‌مند است. کراولی به‌دنبال شناسایی قواعد نوین ارتباط عمومی در دهه‌های آینده و نقش آن‌ها در تسهیل جریان اطلاعات و پردازش دانش است. او معتقد است که رسانه‌های جدید جایگزین قالب‌های سنتی شده و تاریخ رسانه‌ها می‌تواند به توسعهٔ نظریه‌های کاربستی معاصر کمک کند. او نخستین فارغ‌التحصیل دکترای ارتباطات در کانادا است و مطالعات تاریخی خود را در دانشگاه «جان هاپکینز» آغاز کرده است. در دانشگاه پنسیلوانیا با نظریه‌های انتقادی و سایبری رسانه‌ها آشنا شد و تحت‌تأثیر اندیشمندانی مانند «آلفرد دی چندلر» و «هارولد اینیس» قرار گرفت. دیوید کراولی در سیاست‌گذاری ارتباطی و اطلاعاتی نیز متخصص است و با «یورگن هابرماس» همکاری‌هایی داشته است. از آثار مهم او می‌توان به «ادراک ارتباط: شبکهٔ دلالت‌کننده» (۱۹۸۲)، ویراستاریِ کتاب «نظریهٔ امروز ارتباط» (۱۹۹۴) و «ارتباط در تاریخ» (۲۰۰۷) اشاره کرد.

بخشی از کتاب نظریه امروز ارتباط

«بیشتر پرسش‌هایی که پژوهشگران رسانه‌ها و ناظران فرهنگ عمومی ناشی از آنها را به خود مشغول کرده بر یک جنبه از محیط رسانه‌ای ما: محتوای پیام‌های رسانه‌ای، متمرکز می‌شوند. دل‌نگرانی‌ها نوعاً بر این امر تمرکز یافته‌اند که چطور مردم (اغلب اوقات کودکان) در برابرآنچه از طریق رسانه‌های گوناگون در معرض‌شان قرار می‌گیرند واکنش نشان می‌دهند؛ چطور عامل‌های سیاسی، اقتصادی و نهادی بر محتوای پیام‌های انتقال یافته یا جلوگیری از انتقال آنها تاثیر می‌گذارند؛ آیا پیام‌های رسانه‌ای به درستی بازتاب ابعاد گوناگون واقعیت هستند؛ چطور مخاطبان گوناگون محتوای یکسانی را به صورتی متفاوت تفسیر می‌کنند و مانند اینها. اینها همه دل‌نگرانی‌های بسیار مهمی هستند، اما مسائل مربوط به محتوا نمی‌تواند به صورت جامع همه پرسش‌هایی را که می‌تواند و باید درباره رسانه‌ها پرسیده شود، دربربگیرد.

تنی چند از دانشمندان -اغلب وابسته به رشته‌هایی غیر از ارتباطات، جامعه‌شناسی و روانشناسی- تلاش کرده‌اند توجه ما را به نفوذهای بالقوه فناوری‌های ارتباطی افزون بر محتوایی که منتقل می‌کنند، منهای خود محتوا جلب کنند. من «نظریه رسانه» را به صورت منفرد برای ریزگویش این پیشداشت یا سنت پژوهشی به منظور مشخص کردن آن از اغلب نظریه‌هایی که به نظریه رسانه‌ها مشهورند، به کار می‌برم. نظریه رسانه بر ویژگی‌های منحصر به فرد هر یک از رسانه‌ها یا گونه ویژه‌ای از رسانه‌ها متمرکز می‌شود. سخنگویان اصلی نظریه‌پردازی رسانه‌ای می‌پرسند: جنبه‌های به نسبت پایدار هر یک از این ابزارها در برقراری ارتباط چیست و چطور این جنبه‌ها، یک رسانه را از نظر فیزیکی، روانشناسی و اجتماعی از سایر رسانه‌ها و از همکنشی چهره به چهره متمایز می‌کند؟»