کتاب ناخودآگاه

کتاب ناخودآگاه نوشتهٔ آنتونی ایستوپ و ترجمهٔ شیوا رویگریان است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب ناخودآگاه

چندین سال پیش بیشتر مردم مترقی و آزاداندیش بر آن بودند که بخش بزرگی از ناشادی انسان ناشی از اوضاع اقتصادی و اجتماعی است. مردم با رهایی از فقر و بیداد شادمان می‌شوند. از آن زمان تا به حال، اکثر مردم غرب به رفاه و فرصت‌های اجتماعی‌ای دست یافته‌اند که پیش‌تر به خواب هم نمی‌دیدند. با این همه، بسیاری از اشکال دیرینه ناشادی باقی مانده و اشکال تازه‌ای رو به رشد نهاده است. آمار افسردگی، خودکشی، اعتیاد به الکل و مواد مخدر حال در بریتانیا بسی بیش از آمار همین‌ها در سال ۱۹۵۵ است.

چرا کسی درگیر رابطه فاجعه‌بار مشابهی با معشوق‌های متفاوت می‌شود؟ چرا کسی پی درپی به گونه‌ای پرشور عاشقی آغاز می‌کند و درست هنگامی که کار عاشقی گویی به سامان می‌رسد پا پس می‌کشد؟ چرا این همه زوج کارشان را گویی فقط برای این با عشق آغاز می‌کنند که پس از هفت سال زندگی زناشویی و دو فرزند دریابند شریک زندگی‌شان به‌طرز تحمل‌ناپذیری ملال‌آور یا کلافه‌کننده یا بدتر از اینهاست؟ چرا پسری باهوش و مهربان و مستعد از خانواده‌ای خوب، در سن سیزده سالگی در مدرسه با «آدم‌های ناباب» محشور می‌شود و کارش از مدرسه گریزی به بزهکاری و مواد مخدرِ سنگین کشیده می‌شود و رفتارش دل مادرش را به درد می‌آورد.

چهل درصد کودکان در انگلستان شب را تنها با یکی از والدین خود سپری می‌کنند. فقر هنوز ازدواج‌ها را تهدید می‌کند، ولی این تنها دلیل جدایی والدین نیست. کسی که درگیر رابطه‌ای خشونت‌بار یا عمیقاً عاری از عشق است باید خلاص شود. ولی بچه‌ها تقریباً همیشه می‌خواهند پدر و مادر در صورت امکان در کنار هم بمانند.

ما امروز به مفهوم ناخودآگاه نیازمندیم زیرا به پرسش‌هایی در باب شادی و ناشادی بشری می‌پردازد که از ورای موجبات و اوضاع اقتصادی و اجتماعی سرچشمه می‌گیرند. 

سخن آنتونی ایستوپ دربارهٔ ناخودآگاه به سوی مسائلی میل می‌کند که ارتباط خاصی با مسائل مربوط به ادبیات، رسانه‌ها و به‌طور کلی فرهنگ دارند، ازاین‌رو فصولی در باب «ناخودآگاه و متن» و «ناخودآگاه و تاریخ» آمده است. 

فصل‌های کتاب ناخودآگاه از این قرار است:

۱. آیا ناخودآگاهی هست؟

۲. ناخودآگاه در نظر فروید و لکان

۳. ناخودآگاه و «من»

۴. ناخودآگاه و جنسیت

۵. ناخودآگاه و متن

۶. ناخودآگاه و تاریخ

۷. نتیجه‌گیری: ختم ماجرا

خواندن کتاب ناخودآگاه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران و پژوهشگران روان‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ناخودآگاه

«بیست سال پیش اغلبِ مردمانی را که نمی‌توانستند خود را با زندگی سازگار کنند در «آسایشگاه روانی» (یا دارالمجانین) نگاه می‌داشتند ــ حال آنها را «به جامعه بازگشت» داده‌اند، یعنی به خیابان‌ها. شمارِ بی‌سابقه‌ای از افرادِ پریشان در حالی‌که با خود حرف می‌زنند یا بر سر دشمنی نامرئی فریاد می‌کشند این سو و آن سو می‌روند. معمولا موهای سرشان متمایز است ــ بلند، ژولیده، کثیف، که به شکلِ نیم‌تخت‌هایی روی سر به‌هم چسبیده‌اند.

بی‌توجهی به موی سر نشانه‌ای از نومیدی و نفرت از خویش است و رسیدن به آن نشانِ احترام به خود است که ضروری است. تونی آدامز بازیکن خط دفاع تیم فوتبال انگلستان و آرسنال و می‌باره اصلاح شده، گفته است که در ایامِ شُرب مدام‌اش، بیدار می‌شد و شلوار جینی می‌پوشید که شب قبل خود را در آن خیس کرده بود و حال خشک شده بود. (گاردین، ۵ سپتامبر ۱۹۹۸). این نشانه سلامت روان نبود. مردم برای انتقاد از کسی که سخت به خود می‌رسد واژه «خودشیفته» را به کار می‌برند ولی حدی از عشق به خود که متناسب با غریزه بقا باشد، موجدِ بهترین چیزهایی است که در تمدن هست. ما بدون این غریزه قادر به کسب موفقیت نیستیم.

«من» اَشکال مثبتِ لذت را به دست می‌دهد. در آینده خراب‌آبادی داستانِ ری برادبری فارنهایت ۴۵۱، تمام کتابها ممنوع‌اند زیرا مردم را ناشاد می‌کنند، چون موجب می‌شوند آنها به خودشان فکر کنند. دستکم در فیلمی که در ۱۹۶۶ از روی این کتاب ساخته شد کتاب‌ها چنین نقشی دارند. در جایی، اسکار ورنر آغازِ دیوید کاپرفیلدِ دیکنز را می‌خواند:

این‌که آیا قهرمان زندگی‌ام خواهم شد یا دیگری به این مقام خواهد رسید، این صفحات باید نشان دهد. زندگی‌ام را با آغاز زندگی‌ام آغاز می‌کنم. می‌نویسم که من (آنطور که گفته‌اند و باور دارم) در جمعه‌ای به دنیا آمدم، در ساعتِ ۱۲ شب. جالب این بود که ساعت شروع به ضربه زدن کرد، و من شروع به گریه کردن کردم، همزمان اسکار ورنر خود نمی‌تواند هنگام که می‌خواند از گریستن خودداری کند زیرا می‌فهمد که او چه چیزی را دارد از دست می‌دهد. در اینجا، لذت‌های من، خودآگاهی، دنیای درونی فرد، تسلط جسمانی، هشیاری، اثری از کف نفس، توان تمیز واقعیت از خیال، نهفته است. دموکراسی نو، رأی‌گیری‌ها، نظرسنجی‌ها، حقوق مدنی فرد ــ جملگی از رهگذر لذت‌های خودشیفتگی تقویت می‌شوند.»