کتاب آخرین شاهدان

کتاب الکترونیکی آخرین شاهدان نوشتهٔ «سوتلانا آلکسیویچ» با ترجمهٔ «مصطفی مظفری» از نشر هیرمند، مجموعه‌ای از روایت‌های واقعی کودکان بازمانده از جنگ جهانی دوم در «بلاروس» است. این اثر که با رویکرد مستندنگارانه گردآوری شده، صدای کودکانی را بازتاب می‌دهد که تجربه‌های تلخ و فراموش‌نشدنی جنگ را از سر گذرانده‌اند. کتاب «آخرین شاهدان» برندهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات شده و به‌واسطهٔ روایت‌های چندصدایی و انسانی‌اش، تصویری بی‌واسطه از رنج و شجاعت در دوران جنگ ارائه می‌دهد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب آخرین شاهدان اثر سوتلانا آلکسیویچ

کتاب «آخرین شاهدان» اثری مستندگونه است که توسط «سوتلانا آلکسیویچ»، نویسندهٔ بلاروسی، گردآوری شده است. این کتاب که در سال ۱۴۰۱ به چاپ هشتم رسیده، مجموعه‌ای از خاطرات و روایت‌های کودکانی است که در دوران جنگ جهانی دوم در بلاروس زندگی می‌کردند و اکنون یا از دنیا رفته‌اند یا سالخوردگانی هستند که هنوز خاطرات تلخ آن روزها را به یاد دارند. «سوتلانا آلکسیویچ» با جمع‌آوری این روایت‌ها، تلاش کرده است تا صدای کودکانی را که قربانی جنگ و خشونت شده‌اند، به گوش جهان برساند.

ساختار کتاب مبتنی بر گفت‌وگو و روایت‌های کوتاه است؛ هر بخش به خاطره یا تجربهٔ یک کودک اختصاص دارد که بعدها بزرگ شده و از زاویهٔ نگاه کودکانهٔ خود به وقایع می‌نگرد. این اثر در دستهٔ تاریخ شفاهی و ادبیات جنگ قرار می‌گیرد و با کنار هم قرار دادن صداهای مختلف، تصویری چندلایه و انسانی از فجایع جنگ و تأثیر آن بر زندگی کودکان ارائه می‌دهد. کتاب «آخرین شاهدان» نخستین بار در دههٔ ۱۹۸۰ منتشر شد و به‌واسطهٔ نگاه بی‌واسطه و انسانی‌اش، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر یافت.

خلاصه کتاب آخرین شاهدان

در کتاب «آخرین شاهدان»، «سوتلانا آلکسیویچ» با کنار هم قرار دادن روایت‌های کودکان بازمانده از جنگ جهانی دوم، تصویری ملموس و تکان‌دهنده از تجربهٔ کودکی در دل جنگ ترسیم کرده است. کتاب با خاطراتی آغاز می‌شود که کودکان از نخستین روزهای جنگ، وداع با پدران و مادران، بمباران شهرها و روستاها و فرارهای ناگهانی روایت می‌کنند. بسیاری از این کودکان شاهد مرگ عزیزان، ویرانی خانه‌ها و گرسنگی بوده‌اند و خاطراتشان سرشار از جزئیات تلخ و گاه هولناک است؛ از دفن مادر در شنزار تا گم‌شدن در میان جمعیت آواره‌ها و تجربهٔ یتیمی و بی‌پناهی.

در این روایت‌ها، جنگ نه‌تنها به‌عنوان یک رویداد تاریخی، بلکه به‌مثابه تجربه‌ای شخصی و عمیق در ذهن کودکان ثبت شده است. کودکان از ترس، گرسنگی، بیماری، جدایی از خانواده و مواجهه با مرگ سخن می‌گویند. برخی از آن‌ها خاطرهٔ اولین بمباران، دیدن اجساد سوخته یا گرسنگی‌کشیدن در یتیم‌خانه‌ها را بازگو می‌کنند. درعین‌حال، لحظاتی از امید، همدلی و تلاش برای بقا نیز در میان روایت‌ها دیده می‌شود؛ مانند تقسیم نان با دیگران، آرزوی بازگشت پدر یا مادر و ساختن اسباب‌بازی‌های ساده از بقایای جنگ. کتاب با روایت‌هایی از بازگشت به خانه‌های ویران‌شده، مواجهه با سربازان دشمن و تلاش برای بازسازی زندگی پس از جنگ ادامه می‌یابد. در این میان، کودکان با پرسش‌هایی دربارهٔ مرگ، نفرت، بخشش و معنای زندگی روبه‌رو می‌شوند. «آخرین شاهدان» با کنار هم قرار دادن این صداهای کودکانه، تصویری چندوجهی از تأثیر جنگ بر روان و زندگی انسان‌ها، به‌ویژه کودکان، ارائه می‌دهد.

چرا باید کتاب آخرین شاهدان را بخوانیم؟

این کتاب با گردآوری روایت‌های واقعی و بی‌واسطه از کودکان بازماندهٔ جنگ جهانی دوم، فرصتی فراهم می‌کند تا تجربهٔ جنگ از زاویه‌ای کمتردیده‌شده و انسانی‌تر درک شود. «آخرین شاهدان» نه‌تنها به ابعاد تاریخی و اجتماعی جنگ می‌پردازد، بلکه تأثیرات عمیق روانی و احساسی آن را بر کودکان و نسل‌های بعدی نشان می‌دهد. خواندن این اثر دریچه‌ای به فهم رنج، شجاعت و امید در دل تاریکی می‌گشاید و یادآور می‌شود که روایت‌های کوچک و شخصی گاه از هر سند تاریخی‌ای گویاترند. این کتاب همچنین به اهمیت ثبت و شنیدن صدای قربانیان خاموش تاریخ تأکید دارد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ «آخرین شاهدان» برای علاقه‌مندان به تاریخ شفاهی، ادبیات جنگ، مطالعات کودک و روان‌شناسی اجتماعی مناسب است. این کتاب به‌ویژه به کسانی که دغدغهٔ فهم تأثیرات جنگ بر زندگی فردی و جمعی را دارند یا به‌دنبال روایت‌های انسانی و مستند از فجایع تاریخی هستند پیشنهاد می‌شود.

درباره سوتلانا آلکسیویچ

«سوتلانا آلکسیویچ» (متولد ۳۱ مه ۱۹۴۸) نویسنده، روزنامه‌نگار تحقیقی و تاریخ‌نگار شفاهی اهل بلاروس است که به زبان روسی می‌نویسد. «سوتلانا آلکسیویچ» در اکراین به دنیا آمد. پس از پایان دبیرستان، به‌عنوان خبرنگار در چند روزنامهٔ محلی فعالیت کرد و در سال ۱۹۷۲ در رشتهٔ روزنامه‌نگاری فارغ‌التحصیل شد.

او در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۵ گفت که تحت‌تأثیر نویسندگانی چون «هانا کرال» و «ریشارد کاپوشینسکی» به جهان روزنامه‌نگاری و روایت شفاهی علاقه‌مند شده است. روش او در نویسندگی بر پایهٔ روایت‌های شاهدان عینی است؛ شیوه‌ای که از خلال آن تاریخ شفاهی رویدادهای مهم شوروی سابق و وقایعی دیگر را بازسازی کرده است؛ جنگ جهانی دوم، جنگ افغانستان، فروپاشی شوروی و فاجعهٔ چرنوبیل.

نخستین کتاب او، «جنگ چهرهٔ زنانهٔ ندارد»، در سال ۱۹۸۵ منتشر شد و با استقبال گسترده روبه‌رو گردید و تنها طی پنج سال بیش از دو میلیون نسخه از آن به فروش رفت. در این اثر، زنانِ بازمانده از جنگ جهانی دوم تجربه‌های شخصی خود را روایت می‌کنند. در کتاب «آخرین شاهدان» نیز او به‌سراغ خاطرات کودکان در سال‌های جنگ رفته است.

او در سال ۲۰۱۵ برندهٔ جایزه نوبل ادبیات شد؛ به پاس «نوشتار چندصدایی‌اش که بنایی ماندگار از رنج و شجاعت در روزگار ماست». او نخستین نویسندهٔ بلاروسی است که این جایزه را دریافت کرده است.

«سوتلانا آلکسیویچ» دربارهٔ کارش گفته است: «همیشه در جست‌وجوی روشی ادبی بوده‌ام که بتواند بیشترین نزدیکی را به واقعیت داشته باشد. آنچه من می‌بینم و می‌شنوم همهمه‌ای از صداهای فردی است؛ یک کُر از روایت‌های انسانی.»

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

«سوتلانا آلکسیویچ» در طول فعالیتش جوایز و افتخارات بسیاری دریافت کرده، اما مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از جایزهٔ «لنین کومسومول» (۱۹۸۶) برای کتاب «جنگ چهرهٔ زنانه ندارد»، جایزهٔ صلح ناشران کتاب آلمان (۲۰۱۳)، جایزهٔ «مدیسی» فرانسه (۲۰۱۳) برای کتاب «زمان دست‌دوم»، نشان هنر و ادب فرانسه (۲۰۱۴) و درخشان‌ترین موفقیت او، جایزهٔ نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۵. افزون بر این‌ها، او در سال ۲۰۲۰ به‌همراه اپوزیسیون دموکراتیک بلاروس، برندهٔ جایزهٔ «ساخاروف پارلمان اروپا» شد و در سال ۲۰۲۱ نیز نشان لیاقت جمهوری فدرال آلمان را دریافت کرد.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

انتشارات کتاب نیستان در سال ۱۳۹۷ با ترجمهٔ «مهناز خواجه‌وند» این کتاب را منتشر کرده است.

بخشی از کتاب آخرین شاهدان

«همیشه از ماهی کوچک طلایی خواهشی داشتم: «ماهی کوچولوی طلایی... ماهی طلایی مهربون...» خواهر کوچکم نیز از ماهی خواهشی داشت. او جور دیگری از ماهی درخواست می‌کرد: «به فرمان اردک‌ماهی. به درخواست من...» از او می‌خواستیم تابستان پیش مادربزرگ برویم. از او می‌خواستیم پدر هم با ما بیاید. بس که مرد شاد و خنده‌رویی بود... صبح با وحشت از خواب پریدم... از سر و صداهایی عجیب و غریب...»