کتاب بازخوانی سفرنامه های اروپایی ایرانیان در عصر قاجار

کتاب بازخوانی سفرنامه های اروپایی ایرانیان در عصر قاجار؛ مجموعه سرگذشت و خاطرات تاریخی نوشتهٔ نغمه سهرابی و ترجمهٔ محمد سروی زرگر است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب بازخوانی سفرنامه های اروپایی ایرانیان در عصر قاجار

کتاب بازخوانی سفرنامه های اروپایی ایرانیان در عصر قاجار مجموعه‌ای از جُستارهای تاریخ‌نگارانه است که به سفرنامه‌های آن دسته از سیاحان ایران عصر قاجار می‌پردازد که عازم اروپا شدند. تمرکز کتاب بر چهار دوره از سلطنت پادشاهان در این سال‌های تاریخ ایران است: دوره‌ٔ سلطنت فتحعلی‌شاه، محمدشاه، ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه. با تمرکز ویژه بر سفرنامه‌های ابوالحسن‌خان ایلچی شیرازی، میرزا فتّاح‌خان گرمرودی، ناصرالدین‌‌شاه قاجار، ابراهیم صحّاف‌باشی و محمدعلی پیرزاده، این اثر نشان می‌دهد که سفرنامه‌های دوره‌ٔ قاجار چیزی بیش از صِرف توصیف اروپا ـ مقصد ـ ارائه می‌دهند؛ آنها مرزهای فهم ما از ایران عصر قاجار ـ مبدأ ـ را گسترش می‌دهند.

خواندن کتاب بازخوانی سفرنامه های اروپایی ایرانیان در عصر قاجار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های تاریخ و سفرنامه‌نویسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب بازخوانی سفرنامه های اروپایی ایرانیان در عصر قاجار

«در ماه ربیع‌الاول سال ۱۲۲۴ ه.ق (ماه مه سال ۱۸۰۹ م)، ایلچی خوش‌سیمای سی‌وسه‌ساله‌ای از ایران عازم سفری دیپلماتیک به انگلستان شد. میرزاابوالحسن‌خان ایلچی که به‌طور رسمی لقب ایلچی فوق‌العادۀ ایران در دربار جرج سوم را یدک می‌کشید در کتابی با عنوان «حیرت‌نامه» کمر همت به ثبت و ضبط «وقایع غریبه و گزارشات اتفاقیۀ بحر و برّ» بست. در سال ۱۳۱۳ ه.ق (۱۸۹۷ م)، تاجر بدعُنقی به نام ابراهیم صحاف‌باشی به قصد سفر به اروپا و امریکا در بندر انزلی گام بر عرشۀ کشتی گذاشت؛ او می‌خواست مقداری طلا را در آنجا بفروشد. صحاف‌باشی مشاهده‌های روزانۀ خود را ثبت و ضبط کرد چرا که [به گفتهٔ خودش]‌: «اغلب از هموطنان که مسافرت فرنگ اختیار می‌کنند چیزی به‌جز تعریف بار نمی‌آورند، عار دارند از اینکه بعضی نرخ‌ها را بگویند، لیکن این بنده به جزء نرخ همه را می‌نویسم.» در طول نود سالی که میان سفرهای این دو سیاح سپری شد تعداد زیادی از سیاحان به دلایل گوناگون از ایران به سرتاسر جهان سفر کردند. تا اواسط قرن نوزدهم، اکثر سیاحان ایرانی با هدف‌های دیپلماتیک، آموزشی و زیارتی عازم سفر می‌شدند. اما هرچه به اواخر قرن نوزدهم نزدیک‌تر می‌شویم دلایل سفرها نیز متنوع‌تر می‌شود و هدف‌های پزشکی، تجاری و بازدید از مکان‌های دیدنی به این فهرست اضافه می‌شوند. مضاف بر اینها، در یک نمونهٔ خاص‌ــ یعنی حاج‌سیّاح ــ دلیلِ سفر فرار از ازدواج [اجباری] با دخترعمویش بوده است. اینکه آیا تمامی این سیاحان سفرهای خود را ثبت و ضبط کرده‌اند، یا در طول سفر خود نامه (و بعدها تلگراف) از خارج از مرزهای ایران ارسال کرده‌اند، هرگز برای ما روشن نخواهد شد. با این‌حال، ردپای این سیاحان در شمار قلیلی از سفرنامه‌هایی برجای مانده است که در آرشیوهای مختلف نگهداری شده‌اند. تعداد گزارش‌های سفر ایرانیان در عصر قاجار (۱۷۹۴-۱۹۲۶ م) که می‌شناسیم ۲۸۳ عدد ذکر شده است که بیش از نیمی از آنها در نیمهٔ دوم قرن نوزدهم ــ دورهٔ سلطنت ناصرالدین شاه ــ نوشته شده‌اند (فصل چهار).»