کتاب فروهر

کتاب فروهر نوشتهٔ فاطمه علی جعفری و حسین علی جعفری است و انتشارات حکمت و عرفان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب فروهر

دین زرتشت، بنا بر روایات مختلف تاریخی سابقه‌ای حدود ۲۶۰۰ ساله دارد که بنابر برخی از روایات، این سابقهٔ تاریخی، بیش از این مقدار است و بنا بر بررسی‌های زبان‌شناختی، این سابقه به ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد بر می‌گردد. جغرافیایی اوستا، حاکی از این است که ظهور زرتشت، در شرق ایران بوده است، نه آن‌طور که زرتشتیان می‌گویند، غرب ایران. مادرش دُوغدَو و پدرش پورشَسب نام داشت. با او هم مانند سایر پیامبران مخالفت می‌شد و سرانجام به دست یکی از شمن‌های دشمن، به نام تورِ براتَروُش کشته می‌شود. کتابش اوستا نام دارد که سال‌های سال، سینه به سینه نقل می‌شد و سرانجام در دوره اشکانیان، بلاش اول، تصمیم می‌گیرد که اوستا را مکتوب کند. می‌گویند، اوستای اولیه بر روی هزار پوست گاو، با آب طلا نوشته شده و در تخت جمشید، در دُژنبشت (کتابخانه) نگهداری می‌شد که پس‌از حملهٔ اسکندر مقدونی، از بین رفته است. در دورهٔ ساسانیان، تلاش مجدد برای جمع‌آوری اوستا آغاز می‌‌شود و این کار توسط آذرپادِ مهراسپندان انجام می‌گیرد.

اوستای جدید، حدود یک سومِ اوستای اولیه است و در پنج بخش شامل گاهان (سروده‌های زرتشت)، یسنه (ستایش و نیایش‌های موجودات مختلف)، یشت‌ها (ستایش و نیایش‌های خاص ایزدان)، ویسپرَد (در ستایش زرتشت و بقیه ایزدان و امشاسپندان)، خُرده اوستا (برخی مشترکات بخش‌های دیگر) و وَندیداد (بیش‌تر مربوط به احکام شرعی)، گردآوری شده است. در رأس دین زرتشتی (مزدایی) اهوره‌مزدا (خدای نیک) و بعداز آن، امشاسپندان (مقدسان جاودان) به ترتیب زیر قرار گرفته‌اند: سپَنتَه مینیو (مینوی سودرسان – در ارتباط با انسان)، وُهومَنه (منش نیک – در ارتباط با حیوانات سودمند)، اَشَه وَهیشته (بهترین راستی – در ارتباط با اَشَه = نیکوکاران)، خِشثرَه وَئیریه (شهریاری مینوی – در ارتباط با فلزات و آسمان)، سپنته آرمَیتی (پارسایی مقدس – نگهبان زمین)، هَئُوروَتات (رسایی و کمال – نگهبان آب)، اِمِرتات (بی‌مرگی – نگهبان گیاهان).

در این دین سرانجام، نیکی بر بدی (اهریمن) غلبه یافته و انسان‌های نیکوکار (اَشَوَنان)، جاودانه و در گَرزمان (بهشت برین) خواهند زیست و انسان‌های بد (دُروَندان) به دُژَنگهو (جهنم) رفته و بسته به کردارشان عذاب خواهند شد. وجود انسان از بخش گیتایی (جسم) و مینُوی (جان، بَئوذَ، فروهر، دَئنا و رُوان) تشکیل شده.

در کتاب فروهر علاوه بر توضیح اصطلاحات، بخش فروهر به تفصیل مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.

فَروَهَر (Farvahar)، به پهلوی فِرَوَهر (Fravahr)، به اوستایی فِرَوَشی (Fravaši)، در دین زرتشتی، نیروی حافظ آفریدگانِ خوبِ ایزدی است. اهوره‌مزدا، پیش از خلق جهان خاکی، فروهر هریک از مخلوقات خوب جهان را در عالم مینوی بالا، خلق کرد. او فروهرِ هر مخلوق را برای حفظ آن مخلوق، به عالم خاکی فرو می‌فرستد و بعداز مرگِ آن آفریده، فروهر وی به عالم بالا باز می‌گردد؛ اما کسی را که بدو تعلق دارد، فراموش نمی‌کند، بلکه سالی یک بار در پنج روز پایانی هر سال یا خمسه مسترقه که آن را عید فروردگان یا فروردجان می‌نامند، برای دیدن او فرود می‌آید. بنابر گاه‌شماری ایران قدیم، پارسیان هند، حالا این عید را مقتات گویند و زرتشتیان امروز، در ایران آن را ده روز آخر سال می‌گیرند، اولی را پنجۀ کوچک و دومی را که خمسه مسترقه یا اندرگاه است، پنجۀ بزرگ می‌نامند. واژگانِ فروهر، فرّه، روان، مینوی، گیتایی، اُوروان، امشاسپندان، اَشَه، دُروَند، از کلمات کلیدی این کتاب است.

خواندن کتاب فروهر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران دین زرتشت پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فروهر

«نیاکان ما در چند هزار سال پیش، بر این باور بودندکه هر انسان زنده از پنج جزء تن، جان، روان، وجدان و فروهر سرشته شده که پویندگی و بالندگی انسان از کوشش و جوشش آن‌هاست.

این پنج قوه باطنی که در اوستا برای انسان تشخیص داده شده است، از حیث رتبه با هم برابر نیستند و برخی بی‌آغاز و بی‌انجام هستند و برخی فناپذیرند.

نخستین قوه، اهو است که آن را جان ترجمه کرده‌اند و قوه حیات و زندگانی و حرارت و غریزه و فناپذیر است. (بعداز مرگ جان دیگر وجود ندارد.)

دومین قوه، دَئنا است که در پهلوی و فارسی به آن دین می‌گوییم. دین به معنای وجدان و حسّ روحانی و ایزدیِ انسان است که این قوه فناناپذیر است و آغاز و انجامی ندارد. این دین است که بعد از مرگ، به صورت دختری زیبا و یا زنی زشت‌روی (بسته به اعمال) بر انسان ظاهر می‌گردد و تا چینوَد پُل، انسان را راهنمایی و همراه می‌کند.

سومین قوه، بئوذ است که در پهلوی بوذ و اکنون بوی گویند و آن قوه فهم انسانی و ادراک است و موظف است که هوش و حافظه و قوه تمیز را اداره کند. این قوه بعد از مرگ فنا می‌شود. (در برخی منابع: بعداز مرگ فنا نمی‌شود و به روان پیوسته به جهان دیگر می‌رود.)

چهارمین قوه، اوروُن است که امروزه به آن رُوان می‌گویند. این قوه مسئول اعمال انسانی است. چون انتخاب خوب و بد با اوست، ناگزیر کردار نیک و زشت از او بازخواست خواهد شد. روان موظف است که همیشه خوب را برگزیند و در جهان آخرت، روان انسان با فروهر پیوسته و با هم به سر می‌برند.

پنجمین قوه، فَرَوَشی یا فَرَوَهَر است. اگر متعلق به انسان ناپاک باشد، آن را دیو می‌خوانند. در بُندَهِشن آمده است: «فروهر یک مرد شریر با بوی و روان وی، در جهنم به سر خواهند برد». انسان و همه آفریدگان مزدا، این قوه را دارند. هریک از اجسام سماوی و آتش و آب و گیاه و جانورانِ سودمند را فروهر ویژه‌ای است. حتی خود اهورامزدا و امشاسپندان و ایزدان را فروهری است که فروهر اهورامزدا، بزرگتر و بهتر و زیباتر و پایدارتر و رساتر و مقدس‌تر نامیده شده است.»