کتاب افلاطون: جمهوری

کتاب الکترونیکی «افلاطون: جمهوری» نوشتهٔ هیو اچ. بنسون با ترجمهٔ علی ملک‌محمدی در انتشارات زندگی روزانه چاپ شده است. جمهوری به ده کتاب تقسیم شده است. این بخش‌بندی‌ها انتخاب افلاطون را منعکس نمی‌کنند، بلکه منعکس‌کنندهٔ کارِ یک یونان‌پژوهِ متأخرند و از محدودیت‌ِ آنچه در فقط یک پیچهٔ پاپیروس جا می‌گیرد برمی‌آیند. با این همه، مرسوم است که طرح کلیِ جمهوری را با بحث از آنچه در هر یک از این کتاب‌ها اتفاق می‌افتد، دنبال کنند.

درباره کتاب افلاطون: جمهوری

جمهوریِ افلاطون، برای افراد متعدد، چیزهایی متعدد است. برای بعضی، جمهوری در زمرهٔ نخستین آثاری است که در سنت غربی دربارهٔ نظریهٔ سیاسی نوشته شده‌اند. برای بعضی دیگر، جمهوری بحثی تیزبینانه دربارهٔ رابطهٔ میان هنرها و دولت، ماهیتِ آموزش یا نقش جامعه‌شناختیِ اساطیر است. برای بعضی دیگر ممکن است جمهوری نخستین آزمونِ یک پرسش اخلاقیِ بنیادین باشد، یا ارائهٔ یک نظریهٔ مابعدالطبیعیِ بنیادین، یا صرفاً مثال بارزی از افلاطون‌گرایی باستانی. و تا جایی که من می‌دانم، همهٔ آن‌ها می‌توانند بر حق باشند. با این همه، به باور من، جمهوری زنجیرهٔ واحدی از استدلال را در بر دارد و پیش از آنکه سایر موضوعاتِ جمهوری را بتوانیم به‌درستی بفهمیم، باید دربارهٔ آن به توافق برسیم. تمرکز این نوشته بر همین زنجیرهٔ استدلالی خواهد بود.

درباره افلاطون

 افلاطون در خانواده‌ای مِهان‌سالار، در آتن، در سال ۴۲۷ پ.م. زاده شد. پدر او، آریستون، که تبارش را به پادشاهان کهنِ آتن بازمی‌گردانند، در جوانیِ افلاطون درگذشت. ناپدری افلاطون، پیریلامپس، دوست نزدیکِ پریکلس، دولت‌مرد بزرگِ عصر طلائی آتن، بود و مادرش پریکتیونه با سولون، اصلاح‌گر نامدارِ قوانین آتن، خویشی داشت. افلاطون در اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایلِ سنین بیست‌سالگی‌اش شروع به همراهی با سقراط (۴۶۹-۳۹۹ پ.م.) کرد، کسی که در سالِ ۳۹۹ پ.م. از سوی آتنیان متهم به بی‌دینی شد. افلاطون در حدودِ ۳۸۷ پ.م. آکادمی را تأسیس کرد. آکادمی بر اساس نامِ زیتون‌زاری مقدس، که در حومهٔ آتن قرار داشت، نامیده شد و مفتخر به اعضایی همچون اودوکسوس و ارسطو بود. افلاطون در سالِ ۳۴۷ پ.م. درگذشت. او در خلال تقلای آتن برای جبرانِ شکستش به دستِ اسپارت در جنگ پلوپونزی (۴۳۱-۴۰۴ پ.م.) که به عصرِ به‌اصطلاح طلائیِ آتن پایان داد نشو و نما یافته بود.

کتاب افلاطون: جمهوری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به فلسفه سیاست پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب افلاطون: جمهوری

این نکته در استدلال ابتدایی سقراط در مخالفت با توضیحِ عدالت به‌عنوان منفعت قوی‌ترها مورد تأکید قرار می‌گیرد. سقراط موافقتِ تراسیماخوس را جلب می‌کند که فرمانروایان قوی و قدرتمند شهر ممکن است گاهی اشتباه کنند. در نتیجه، هنگامی که فرمانروایان به‌درستی قوانینی را تأسیس می‌کنند، قوانین را برای صرفه یا منفعت خودشان تأسیس می‌کنند، اما هنگامی که به‌اشتباه یا به‌نادرستی قوانین را تأسیس می‌کنند، قوانینی را تأسیس می‌کنند که به نفع آن‌ها نیست. پس گاهی اطاعت از قوانینِ شهر برای فرمانروایان به‌صرفه خواهد بود (هنگامی که آن قوانین به‌درستی تأسیس شده باشند) و گاهی این اطاعت به زیانِ آن‌ها خواهد بود (هنگامی که آن قوانین به‌نادرستی تأسیس شده باشند). در نتیجه، طبق توضیحِ تراسیماخوس، آن‌گونه که پولیمارخوس بیانش می‌کند، «آنچه به نفع قوی‌ترهاست از آنچه این‌چنین نیست عادلانه‌تر نیست». کلیتوفون ایراد می‌گیرد که منظورِ تراسیماخوس این نیست. به گمان کلیتوفون، منظور تراسیماخوس این است که امر عادلانه چیزی است که قوی‌ترها باور دارند به نفع آن‌هاست. لذا، بر اساس فهم کلیتوفون، تعریف عدالت به صورت «اطاعت از قانون» تعیین‌کننده است. آن افعالی عادلانه‌اند که مطابقِ اطاعت از قانون‌اند، چه به‌درستی تأسیس شده باشند چه به‌نادرستی. یعنی آن‌ها عادلانه‌اند، چه عملاً به نفع فرمانروایان قوی باشند چه صرفاً چیزی باشند که فرمانروایان آن‌ها را به نفع خودشان می‌انگارند. اما تراسیماخوس موافق نیست. منظور او این نبود. منظور او این نبود که امر عادلانه چیزی است که فرمانروایان آن را به نفع خود می‌انگارند، بلکه به‌زعم او این امر چیزی است که در واقع به نفع آن‌هاست. اشتباه او موافقت با سقراط بود که فرمانروایان گاهی می‌توانند اشتباه کنند، حداقل هنگامی که به‌عنوان فرمانروایان لحاظ می‌شوند. دقیقاً همان‌گونه که پزشک‌ها، دستورشناس‌ها و دیگر متخصصین به‌عنوان متخصصین خطاناپذیرند، به نظر تراسیماخوس، فرمانروایان نیز هنگامی که به‌عنوان فرمانروایان لحاظ می‌شوند خطاناپذیرند. در نتیجه، این افراد تا جایی که اشتباه می‌کنند پزشک، دستورشناس، فرمانروا یا متخصصی حقیقی نیستند. مطابق نظر تراسیماخوس، عمل عادلانهْ عمل کردن برای منفعتِ فرمانروایانِ حقیقتاً متنفذ و قدرتمند است: منفعت فرمانروایان به معنای دقیق یا صریح کلمه.