کتاب صفات الهی

کتاب صفات الهی نوشتۀ جاشوا هافمن و گری سال رزنکرانس و مایکل پترسون با ترجمۀ محمدنذیر عارفی در نشر حکمت کلمه به چاپ رسیده است. این کتاب به مباحثی الهیاتی از دیرباز تاکنون با توجه به اندیشۀ فیلسوفان مختلف از ارسطو تا معاصرین می‌پردازد. ممکن است در ابتدا چنین بوده باشد و الهیات صرفاً به مباحثی می‌پرداخته که شأن خدایی داشته و درباره خدا و اسما و صفاتش بحث می‌کرده است. به‌عبارت‌دیگر، الهیات در قرون‌وسطی، همان الهیاتی بوده که امروزه در سنت اسلامی به آن الهیات بالمعنی‌الاخص می‌گویند، اما رفته‌رفته دامنه آن از قلمرو الهیات خاص فراتر رفته و تمام جنبه‌های دین مسیح را پوشش می‌داده است؛ همچنان‌که امروزه در آثار الهیاتی عالَم مسیحیت به چشم می‌خورد، الهیات شامل تمام مباحث دینی اعم از خداشناسی، اخلاق، فقه و.. می‌شود.

درباره کتاب صفات الهی

الهیات مطالعه انتقادی مفاهیم دربارهٔ خدا و ماهیت ایده‌های دینی است. الهیات به‌عنوان یک رشته مضبوط دانشگاهی در دانشگاه‌ها، سمینارها و مدارس دینی تعلیم داده می‌شود. شاید مهم‌ترین لحظه در تاریخ الهیات به‌عنوان یک رشته علمی، تأسیس دانشگاه‌هایی در غرب اروپا در قرن دوازدهم بود. دانشگاه‌های قرون‌وسطی مانند پاریس، بولونیا و آکسفورد همه دارای دانشکده‌های چهارگانه: علوم انسانی، پزشکی، حقوق و الهیات بودند. این الگوی عمومی در قرن شانزدهم نیز ادامه یافت که شاهد آن پیشینه‌های آموزشی دو الهی‌دان برجسته این دوره است. مارتین لوتر در ابتدا علوم انسانی را در دانشگاه ارفورت فراگرفت و برای ادامه مطالعات، به دانشکده عالی الهیات رفت. ژان کالون حیات دانشگاهی خود را با مطالعه علوم انسانی در دانشگاه پاریس آغاز کرد و سپس به مطالعه حقوق در دانشگاه اورلئانز پرداخت. نتیجه این تحول آن بود که الهیات در دانشگاه‌های اروپا به‌مثابه مؤلفه مهمی در مطالعات پیشرفته تثبیت شد. با تأسیس روزافزون دانشگاه‌ها در اروپای غربی، مطالعه علمی و دانشگاهی الهیات رواج یافت.

کتاب صفات الهی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان فلسفه، الهیات، فلسفه دین و حوزه‌های مرتبط پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب صفات الهی

این اثر تحقیقی است در باب الهیات عقلی؛ بنابراین، هرگونه الهیات قابل دفاعی، باید به الزامات عقل تن دهد. هدف اصلی این پژوهش، به‌طور اخص، معطوف به ارائه شرح و وصفی عقلانی در باب ذات خدا است: خدای سه دین عمده غربی که عبارت‌اند از یهودیت، مسیحیت و اسلام. تصور مشترک این سه سنت دینی تصوری است که آنسلم به دست می‌دهد: وجودی که برتر از آن ممکن نیست، یعنی وجود کامل. از این مفهوم، «نهایت عظمت یا کمال»، به‌مثابه تعریفی سامانه‌مند استفاده کرده، خواهیم کوشید تا صفات ذاتی خدا، مانند قدرت، علم و خیرخواهی، را از آن اخذ کرده و بر اساس آن تحلیل و تبیین کنیم. از رهگذر همین مفهوم می‌کوشیم به مسائل زیر بپردازیم: سرمدیت، زمانی یا فرازمانی بودن، امکان یا وجوب وجود و مادی یا مجرد بودن خدا. ازنظر ما ساختار نظام‌مند مفهوم منسجم خدا، که ناشی از اصول عقلی اخیرالذکر است، برای فیلسوفان و الهی‌دانان جالب‌توجه و آموزنده خواهد بود.

دین عقلی و الهیات عقلی دارای معنای واحدی است. دین عقلی همان باور به وجود خدا/ امر الوهی بر اساس دلیل و عقل است. ازاین‌رو، دین عقلی امکان بازنگری باورهای خویش را، در واکنش به نقد عقلی، می‌پذیرد. (دین عقلی ممکن است باور به وجود خدا را مبتنی بر تجربه، حتی تجربه آشکار خدا، بداند، اما تنها بر این فرض که این باور را، در پاسخ به انتقاد عقلی، قابل‌بازنگری می‌بیند.) در مقابل، دین مبتنی بر وحی عبارت است از باور به وجود خدا/ امر الوهی بر اساس تجارب وحیانیِ کاملاً موثق و معتبر فرد یا افراد تاریخی. چنین وحی‌هایی را ممکن است در آنچه به‌عنوان متن مقدسِ مصون از خطا پذیرفته می‌شود، مانند کتاب مقدس، گرد آورند. برخلاف دین عقلی، دین مبتنی بر وحی امکان بازنگریِ باورهایش را در واکنش به انتقاد عقلی رد می‌کند. من‌باب مثال، پیرو دین عقلی، که وجود خدا را باور دارد، با کمال میل آماده است تا در مقابل نقد عقلانی، آن را به کناری نهد، درحالی‌که پیرو دین مبتنی بر وحی، که در این باور با پیرو دین عقلی سهیم است، از چنین کاری تن می‌زند. این امر [اما] با این واقعیت منافات ندارد که برخی از پیروان دین مبتنی بر وحی، در واکنش به نقد عقلانی، حاضرند تا باورهایشان را درباره تفسیر صحیح متون مقدسشان مورد بازنگری قرار دهند. از دیگر سو، برخی [دیگر] از پیروان دین وحیانی بنیادگرایان افراطی‌اند که قائل به [صرفاً] یک تفسیر ظاهرگرایانه از متون مقدسشان بوده، هرگونه تفسیر دیگری [مغایر با آن تفسیر] را طرد و نفی می‌کنند. نسبت به مفهومی خاص از خدا/ امر الوهی، خداباوری وجود خدا/ امر الوهی را تصدیق می‌کند، خداناباوری راه انکار پیش می‌گیرد و لاادری‌گرایی، هم از تصدیق هم از انکار نسبت به آن طفره می‌زند. در باب مفهوم خدای آنسلمی، خداباوری وجود چنین موجود متعالی را می‌پذیرد. روایت‌های سنتیِ یهودیت، مسیحیت و اسلام نسبت به خداباوری، به معنایی که توضیح داده شد، باور مشترکی دارند.