روبرتو بولانیو
زندگینامه و معرفی کتاب‌های روبرتو بولانیو
روبرتو بولانیو (Roberto Bolano) نویسنده و شاعر معروف اهل شیلی بود که در سال ۱۹۵۳ متولد شد. او را با نظرها و عقاید جنجالی‌اش دربارهی برخی نویسندگان نام‌آشنای زمان خود می‌شناسند. وی از پیش‌گامان موج نوی داستان‌نویسی آمریکای جنوبی بود و به‌عنوان نویسنده‌ای ساختارشکن و شخصی که می‌خواست متفاوت از بقیه عمل کند، شناخته می‌شد. وی در زمینه‌ی فعالیت‌های سیاسی و اعتراضی نیز کارهای زیادی انجام داد و با گروه‌هایی مشارکت کرد.
بیوگرافی روبرتو بولانیو
روبرتو بولانیو در سال ۱۹۵۳ در سانتیاگو چشم به جهان گشود. از همان کودکی بیشترین چیزی که از خانواده درک کرد آوارگی و سرگردانی بین شهرهای مختلف بود. پدرش راننده‌ی کامیون بود و مادرش معلم. بولانیو بین کوچ از یک شهر به شهر دیگر بزرگ شد و قد کشید. سرانجام این خانواده، جایی را برای زندگی دائمی انتخاب و در سال ۱۹۶۸ به مکزیکوسیتی مهاجرت کردند. بولانیو در این سال‌ها عجیب به ادبیات و خواندن کتاب علاقه‌مند شده بود و از خواندن سیر نمی‌شد. نویسنده‌ی محبوبش خورخه لوئیس بورخس بود. در اواخر دهه‌ی۶۰ بود که جو مکزیکوسیتی ناآرام و تظاهرات و اعتراض‌های خیابانی شروع شد. همین اتفاق باعث شد بولانیو نیز به مسائل اجتماعی و سیاسی با دید عمیق‌تری نگاه کند و فکرش دگرگون شود.
فعالیت‌های سیاسی بولانیو
شاید بتوان گفت آغاز فعالیت‌های سیاسی وی زمانی بود که او به السالوادور رفت و با شاعران چپ‌گرایی آشنا شد. افرادی که همیشه ۲ چیز به همراه داشتند، یکی دفتر شعر و دیگری اسلحه. پس از آن، او در سال ۱۹۷۳ به سانتیاگو رفت. تصمیم گرفته بود در انقلاب چپ‌گرایانه شرکت کند. او حتی در برهه‌ای به‌عنوان جاسوس گروه مقاومت نیز به فعالیت پرداخت. می‌دانست که در جنگ خیابانی کار زیادی نمی‌تواند انجام دهد، پس تصمیم گرفت در قسمتی دیگر و به‌عنوان جاسوس، به این گروه کمک کند. البته در زمینه‌ی پخش پیام بین مخالفان حکومت هم فعالیت می‌کرد.
پس از مدتی بولانیو به مکزیکوسیتی برگشت و در آنجا با تعدادی از هم‌فکران خود گروه «چریک‌های ادبی» را تشکیل دادند. او دربارهی ترکیب این گروه و اعتقادات درآمیخته با اعضای آن گفت: «زیبایی‌شناسی این گروه ترکیبی بود از سوررئالیسم فرانسوی و دادائیسم به سبک مکزیکی» گروه چریک‌های ادبی همان‌طور که از اسمشان پیداست، قرار نبود به‌آرامی گوشه‌ای بنشینند و شب‌شعر، زیر نور شمع برگزار کنند. آنها آمده بودند تا تغییرات ایجاد کنند، پس با انتشار مجلات خلاف جریان حاکم، شروع به اعلام عقاید خود کردند. گاهی هم وارد جلساتی می‌شدند که مخالفان و دشمانشان ترتیب داده بودند و با صدای بلند اشعارشان را می‌خواندند.
نظرات جنجالی
بولانیو نویسنده‌ای بود که متفاوت از برخی هم‌نسلان خود فکر می‌کرد و جسارت اعلام برخی نظرات را داشت. او به همین دلیل تا زمان مرگ، در کشورهای انگلیسی‌زبان هیچ محبوبیتی نداشت. دلیلش هم واضح بود. به این خاطر که از نویسندگانی چون گابریل گارسیا مارکز انتقاد کرده بود و در واقع سبک رئالیسم جادویی آنها را به‌هیچ‌وجه قبول نداشت.
از نظر او رئالیسم جادویی متعفن بود. بولانیو معتقد بود مارکز کسی است که عشق حرف‌زدن با رئیس‌جمهورها و اسقف‌ها را دارد. از نظر او ایزابل آلنده نیز مبتذل‌نویسی بود که در حوزه‌ای از ادبیات کار می‌کرد. خشم آلنده از بولانیو در حدی بود که در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۰۳ بولانیو را مردی «بسیار نفرت‌انگیز» توصیف کرد و به او گفت که حتی مرگ هم تو را جذاب‌تر نخواهد کرد.
زندگی به‌عنوان یک نویسنده‌ی تمام‌وقت
بولانیو در اواسط دهه‌ی ۸۰ در شهری توریستی به نام بلنس در کوستابراوای اسپانیا ساکن شد و در سال ۱۹۹۰ با کارولینا لوپز که اهل کاتالونیا بود ازدواج کرد که حاصل این وصلت ۲ فرزند بود. وقتی بولانیو خود را در قامت پدر و مرد زندگی دید، جدی‌تر به کار و فعالیت پرداخت تا بتواند خرج زندگی را درآورد. او شاعری را کنار گذاشت و به نویسندگی پرداخت. ۳۸ساله بود که فهمید مشکل جدی کبدی دارد و پس از آن بیش‌ازپیش بر کار متمرکز شد؛ در واقع هرچقدر به مرگ نزدیک‌تر می‌شد، سرعت خروجی ادبی وی نیز بیشتر می‌شد. از سال ۱۹۹۶ به بعد تقریباً هر سال یک یا دو کتاب منتشر می‌کرد و می‌توانست بی‌وقفه ۴۸ ساعت بنویسد تا از حال برود. رمان‌ها و داستان‌های معروفی که از وی به جامانده‌اند، همگی حاصل ۱۰ سال آخر زندگی این نویسنده‌اند.
پایان زندگی بولانیو
سال ۲۰۰۰ دقیقاً زمانی که بولانیو برای نگارش رمان «کارآگاهان وحشی» مطرح و شناخته شده بود، در صف انتظار پیوند کبد قرار گرفت. مشکل جسمی او شدیدتر و خطرناک‌تر شده بود. او سرانجام در ۲۸ آوریل سال ۲۰۰۳ در سن ۵۰ سالگی درگذشت.
عقاید و نظرات بولانیو دربارهی نویسندگی
بولانیو به‌هیچ‌وجه علاقه‌ای به قصه‌های سبک رئالیسم جادویی نداشت و می‌خواست متفاوت از این ژانر عمل کند. بولانیو تلاش کرد کمی نزدیک‌تر به فرهنگ غربی بنویسد و سطح ادبیات آمریکای لاتین را بالا بکشد و کاری کند از عقب‌ماندگی‌های سیاسی و فرهنگی کمی دور شوند. او را در واقع نویسنده‌ی عصیان‌گر و خلاق آمریکای لاتین می‌دانند؛ کسی که جزو افراد مؤثر در جنبش موج نو بود و توانست ادبیات آمریکای لاتین را دست‌خوش تغییری تازه کند و سبکی نوین را وارد آن کند.
سبک نویسندگی روبرتو بولانیو
در کتاب‌های بولانیو، ۲ مضمون حضوری پررنگ و جدی دارند. یکی شخصیت‌های شاعر و نویسنده است که تقریباً در اکثر کتاب‌های او چنین شخصیت‌هایی حضور دارند. گاهی در قامت شخصیت اصلی داستان خودشان را نشان می‌دهند و گاهی هم به‌عنوان کاراکتری فرعی در قصه هستند.
این موضوع نشان می‌دهد که داستان‌های بولانیو در واقع ماجراهایی از دل ادبیات‌اند و نمی‌توان شاعران و نویسندگان را از متن آنها حذف کرد. گاهی ماجراها دربارهی مشکلاتی است که نویسندگان در طول زندگی با آن مواجه می‌شوند و گاهی داستان به نویسنده‌ای می‌پردازد که عمر خود را وقف نوشتن کرده است و پس از سال‌ها، خود را شکست‌خورده می‌بیند و تبدیل به شاعر یا نویسنده‌ای گمنام می‌شود.
دومین مضمون پررنگ در داستان‌های وی «گم‌شدن ناگهانی» است. افرادی که هیچ وابستگی و دلبستگی‌ای به محل زندگی‌شان ندارند، نقش و حضوری پررنگ در کتاب‌های او ایفا می‌کنند؛ نویسندگان و شاعران آس و پاسی که همگی در حال سفر و تغییر مکان‌اند. شخصیت‌هایی که مدام در حال غیب شدن و پنهان‌شدن هستند و از دید اطرافیان مخفی می‌شوند، بخش قابل‌توجهی از داستان‌های بولانیو را تشکیل می‌دهند و در واقع همین مضمون، باعث پیچیدگی و گره افتادن بیشتر در داستان‌های وی می‌شود.
نظرات افراد مشهور دربارهی روبرتو بولانیو و آثار او
جاناتان گیبز: «بولانیو در کتاب آنت ورپ همچون رمان‌های دیگرش قواعد رمان را در هم می‌شکند، اما این‌بار به‌شدت ویرانگر و لجبازانه»
ویل بلایث در روزنامه‌ی نیویورک‌تایمز دربارهی کتاب موسیو پن نوشت: «موسیو پن رازآلودترین رمان بولانیو است، داستانی که او در سال ۱۹۸۱ یا ۸۲ نوشته است سرشار از رازهایی است که باید در زندگی واقعی جست‌وجویشان کرد.»
مروی بر آثار و کتاب‌های روبرتو بولانیو
از او کتاب‌های بسیاری به‌جامانده است که معروف‌ترین آنها دو رمان حجیم وی به نام «کارآگاهان وحشی» و «۲۶۶۶» هستند.
کتاب کارآگاهان وحشی
این کتاب که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد، به خاطرات یک شاعر تازه‌کار که به‌تازگی وارد گروهی شده است، می‌پردازد. داستان با راویان متعددی پیش می‌رود که همگی شاعر هستند. آنها وارد داستان می‌شوند و به شرح ماجراجویی‌های خود در این گروه می‌پردازند. در واقع نوعی شیوه‌ی خاطره‌نگاری در این کتاب وجود دارد که از مهم‌ترین سبک‌های نوشتاری رئالیستی است و بولانیو با هنرمندی تمام از این سبک استفاده کرده است. کتاب «کارآگاهان وحشی» که در ایران توسط نشر نون و با ترجمه‌ی محمد جوادی منتشر شد، توانست در زمان خود جایزه‌ی معتبر «رومولوگایه گوس» که معادل جایزه‌ی بوکر برای آثار اسپانیایی‌زبان است را کسب کند.
کتاب ۲۶۶۶
این کتاب آخرین رمان بولانیو است که پس از مرگ وی در سال ۲۰۰۴ منتشر شد. ۲۶۶۶ به‌عنوان یکی از آثار برجسته و بزرگ ادبیات‌معاصر آمریکای لاتین شناخته می‌شود. رمان در ۵ بخش تقسیم شده است که هرکدام به‌نوعی با بعدی مرتبط هستند و در مجموع یک روایت را تشکیل می‌دهند و به بررسی تاریکی‌ها و خشونت‌های جهان مدرن می‌پردازند. تا قبل از مرگ وی کسی دست‌نوشته‌های این کتاب را ندیده بود، اما یک روز پیش از آنکه به بیمارستان برود و بستری شود، با دوست ناشرش بحث و گفتگو کرد و به این توافق رسیدند که کتاب به‌صورت ۵ کتاب مجزا منتشر شود. در واقع او می‌خواست پس از مرگش درآمدی برای خانواده‌اش به جا بگذارد. البته پس از فوت وی خانواده و ناشر به این نتیجه رسیدند که یک کتاب، شامل پنج داستان منتشر شود. ۲۶۶۶ را انتشارات کتاب‌سرای تندیس با ترجمه‌ی محمد جوادی منتشر کرده است.
یکی از نکاتی که مانند رازی سربه‌مهر در مورد این کتاب باقی ماند، نام آن است. هرگز کسی متوجه نشد بولانیو چرا این نام را انتخاب کرد. هنری هیچگنز نویسنده و منتقد اهل ناتینگهام گفته است: «شاید اسم کتاب یکی از هزاران طنز سیاه او باشد.» البته بولانیو در رمان طلسم از جاده‌ای در مکزیک صحبت می‌کند و گفته است که آنجا قبرستانی در سال ۲۶۶۶ است. همچنین در بخشی از رمان «کارآگاهان وحشی» نیز آمده است: «وسسارئا چیزهایی دربارۀ روزهای آینده گفت... و معلم برای عوض‌کردن موضوع از او پرسید دربارهی چه زمانی صحبت می‌کند و منظورش از روزهای آینده چیست. وسسارئا زمانی در حدود سال ۲۶۰۰ را گفت. دو هزار و ششصد و کمی بیشتر.» برخی هم معتقدند شاید به زمان حیات رستگاری معنوی ۲۶۶۶ سال بعد از خلقت اشاره کرده است. درهرصورت این راز با نویسنده ماند و هرگز برملا نشد.
کتاب تعویذ
این رمان دربارهی تاریخ پرخشونت آمریکای لاتین است. در ابتدای اثر آمده است که: «این کتاب حکایتی است از جنایتی فجیع.» تعویذ در سال ۱۹۹۹ میلادی منتشر شد و نشر ماهی در ایران آن را با ترجمه‌ی رباب محب به چاپ رساند.
کتاب شبانه شیلی
این کتاب با نام «شبانه شیلی» توسط نشر رایبد با ترجمه‌ی ونداد جلیلی و با نام «شبانه‌های شیلی» توسط نشر آده با ترجمه‌ی رباب محب منتشر شد. شبانه شیلی، کتابی است که با زبانی طنز و کمدی، دوره‌ای از تاریخ شیلی را مورد نقد قرار می‌دهد.
کتاب گورهای گاوچران
این کتاب را نشر چشمه با ترجمه‌ی محمد جوادی روانه‌ی بازار نشر کرد. گورهای گاوچران نیز شامل ۳ داستان جذاب و خواندنی با سبک ویژه‌ی بولانیوست.
کتاب رایش سوم
این کتاب در سال ۱۹۸۹ به چاپ رسید و داستانی بلند است دربارهی مردی آلمانی به نام نئودو برگر است که بسیار به بازی‌های جنگی علاقه‌مند است و به همراه دوستش برای تعطیلات به یکی از سواحل اسپانیا می‌روند و در آنجا حوادث غیرقابل‌پیش‌بینی و عجیبی برای‌شان رخ می‌دهد. کتاب را نشر آده با ترجمه‌ی رباب محب منتشر کرده است.
کتاب ادبیات نازی در قاره آمریکا
همان‌طور که از نام این کتاب پیداست، سبک آن با دیگر آثار بولانیو تفاوت دارد و به‌نوعی دانشنامه‌ای ابداعی و خاص از این نویسنده است که با سبک خودش و کمی شیطنت‌آمیز دربارهی برخی فاشیست‌ها می‌نویسد. انتشارات ناهید این کتاب را با ترجمه‌ی یوسف نوری‌زاده منتشر کرد.
کتاب ستاره‌ی دوردست
این کتاب اولین‌بار در سال ۱۹۹۶ منتشر شد و رمانی کوتاه است که در ۱۰ فصل نوشته شده و داستان خلبانی در نیروی هوایی را روایت می‌کند. نشر بخشایش این رمان را با ترجمه‌ی پویا رفویی منتشر کرد.
کتاب ملاقات با انریکه لین
این کتاب مجموعه داستانی است نوشته‌ی ماریو بارگاس یوسا، جان آپدایک، روبرتو بولانیو و یی یون لی که به تفسیر زندگی آدم‌ها می‌پردازد. نشر افکار کتاب را با ترجمه‌ی علیرضا کیوانی نژاد به چاپ رسانده است.
کتاب موسیو پن
موسیو پن رمانی مشهور از بولانیوست که اولین‌بار در سال ۱۹۹۹ به چاپ رسید و نسخه‌ی انگلیسی آن هم در سال ۲۰۱۰ در آمریکا منتشر شد و خیلی زود به یکی از پرفروش‌ترین رمان‌های خارجی تبدیل شد. داستان دربارهی کهنه سربازی به اسم پی‌یر، متخصص طب سوزنی و هیپنوتیزم است که در پاریس زندگی می‌کند. نشر چشمه این کتاب را با ترجمه‌ی پوپه میثاقی به چاپ رسانده است.
کتاب کابوی تحمل‌ناپذیر
این کتاب نیز مجموعه‌ای از ۵ داستان و ۲ خطابه از بولانیوست. نشر بیدگل با ترجمه‌ی وحید علیزاده رزازی آن را منتشر کرده است.
کتاب یک رمانک لمپن
این کتاب برخلاف سایر رمان‌های بولانیو حول شاعران و نویسندگان نمی‌گردد و نگاهی به زندگی دو آدم معمولی دارد. خواهر و برادری که پدر و مادرشان را ازدست‌داده‌اند و ماجراهای مرموز و عجیبی را از سر می‌گذرانند. نشر ماهی یک رمانک لمپن را با ترجمه‌ی مریم اسماعیل‌پور منتشر کرده است.
کتاب شرم نوشتن
این کتاب شامل ۶ داستان کوتاه است که نشر نیکا با ترجمه‌ی گروه مترجمان این نشر آن را به چاپ رسانده است.
کتاب آخرین غروب‌های زمین
این کتاب در ۱۴ داستان به روایت ماجراهایی از مردانی معمولاً جوان می‌پردازد و راوی داستان‌ها همگی اول‌شخص هستند. نشر چشمه آخرین غروب‌های زمین را با ترجمه‌ی پوپه میثاقی منتشر کرده است.
کتاب آنت ورپ
نشر شورآفرین با ترجمه‌ی محمد حیاتی این کتاب را وارد بازار کتاب ایران کرد. آنت ورپ از نظر نویسنده‌اش تنها رمانی است که از نوشتنش شرمنده نیست. این اثر، رمانی کوتاه و قطعه‌قطعه است که با نثری شاعرانه نوشته شده است.
نسخه‌های صوتی کتاب‌های روبرتو بولانیو
ناشر صوتی «واو خوان» کتاب شبانه‌های شیلی را با ترجمه‌ی رباب محب و گویندگی علیرضا ثانی‌فر منتشر کرده است. همچنین نشر «رادیو گوشه» کتاب گورهای گاوچران را با ترجمه‌ی محمد جوادی و گویندگی تایماز رضوانی برای علاقه‌مندان به کتاب‌های صوتی عرضه کرده است. ایران صدا نیز کتاب موسیو پن را در بخش کتاب‌های گویا با گویندگی سام کبودوند ارائه کرده است.
