کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم

کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم اثری نوشته رضا انصاری است که در دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است. این اثر نگاهی به تعریف جامعه دینی دارد و معیارهای آن را بر اساس آنچه که در قرآن ذکر شده است، بررسی می‌کند.

درباره کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم

رضا انصاری در کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم، به بررسی ملاک‌ها و معیارهایی می‌پردازد که یک جامعه دینی باید دارا باشد. بخش اول کتاب به بررسی ضرورت وجود جامعه دینی، اقسام جامعه، واژه‌های مبیّن جامعه در قرآن و ارزش‌ها و ضدارزش‌های اجتماعی در قرآن اختصاص دارد. بخش دوم از شاخصه‌های کلی جامعه، قانون الهی و اقامه دستورهای دینی سخن می‌گوید و بخش سوم شاخصه‌های جامعه دینی را در سطح متوسط، بررسی می‌کند. در این بخش مباحثی همچون حاکمیت و رهبری الهی، آموزش و پرورش مبتنی‌ بر تزکیه، نقش و جایگاه خانواده، اقتصاد مبتنی‌ بر دوری از انباشتِ ثروت و حقوق و قضای اسلامی مطرح شده است.

بخش چهارم و انتهایی کتاب شاخصه‌های جامعه دینی در سطح خرد را مورد بررسی قرار داده است و مباحثی همانند روابط اجتماعیِ کرامت‌محور، اخوت و برادری، ظلم‌نکردن و رعایت حقوق دیگران، وحدت و همدلی، کنترل اجتماعی، تعاون در کارهای خیر و ... را در این بخش دنبال می‌کنیم.

کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

خواندن کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم را به تمام علاقه‌مندان به مطالعات مذهبی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب شاخصه های جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم

بعضی از فیلسوفان مسلمان، به‌تبعِ طرح نظریه مدینه فاضله افلاطون و مانند آن، به بیان دیدگاه خود درباره مدینه فاضله اسلامی و برخی از ویژگی‌های آن پرداخته‌اند. اولین فیلسوف مسلمانی که اندیشه مدینه فاضله را تبیین کرد، فارابی بود. وی در کتاب «آراء اهل المدینه الفاضله»، بعداز بیان ارکانِ مدینهٔ فاضله (لزوم وجود رئیس و ضرورت فیلسوف‌بودنِ حاکمی که با فلسفه‌ورزی، قواعد کلی را با فلسفهٔ نظری درمی‌آمیزد و با مبدأِ وحی در ارتباط است)، به بیان ویژگی‌های مدینهٔ فاضلهٔ خود می‌پردازد و معتقد است جامعهٔ مطلوب، جامعه‌ای است که اولاً، مقصود غاییِ آن سعادتِ حقیقی باشد؛ ثانیاً، همهٔ افرادش یکدیگر را برای رسیدن به این غایت یاری کنند و ثالثاً، همهٔ این افراد، مطابقِ مقصود و خواست رهبر جامعه حرکت کنند.

برخی دیگر از ویژگی‌های جامعهٔ مطلوبِ فارابی با توجه به قاعدهٔ «تُعرَفَ الاشیاء باضدادها»، از تقسیم مدینه به مدینهٔ فاضله و مدینهٔ جاهله و تقسیم مدینهٔ جاهله به مدینهٔ ضروریه (که مردم در آن به‌دنبالِ تأمین نیازهای ضروری خود هستند) و نزاله یا فرومایگان (که مردم در این مدینه همه در پیِ کسب مال و ثروتِ بیش‌از اندازهٔ نیاز هستند و در مصرف‌کردن بخل به خرج می‌دهند) و مدینهٔ خست و شقاوت (که هدف آن کامرانیِ روحی و جسمی است) و مدینهٔ کرامت (شهری که هدفِ فرمان‌روایانِ آن کسب احترام و کرامت است) و مدینهٔ تغلبیه (شهری که حکومت آن دیکتاتوری یا خودکامه است) و مدینهٔ جماعیه (شهری که مردم، تابع رأی اکثریت هستند) فهمیده می‌شود که عبارت‌اند از: تعاون، غایتِ قصوی‌بودن خدا، معرفت خداوند، بافضیلت‌بودنِ مردم، عدالت، محبت، الفت، صلح و... .

گروهی از حکیمان قرن چهارم که نام خود را «اخوان‌الصفا و خلّان‌الوفاء» گذاشته بودند؛ مباحث سیاسی و اجتماعی را در کتاب‌های خود، مخصوصاً مهم‌ترین اثر مکتوب خود، یعنی «الرسائل» مطرح کردند. ایشان در زمینهٔ رده‌بندیِ علوم، ابتکار جدیدی داشتند و جایگاه سیاست را در آن به‌گونهٔ خاصی تعیین کردند. آن‌ها علم سیاست را در زمرهٔ علوم الاهی و فلسفیِ حقیقی قرار دادند و آن را به پنج نوع، یعنی سیاستِ نبوی، سیاست ملوکیه، سیاست عامیه (معرفت ریاست بر جماعت)، سیاست خاصیه (معرفت انسان به تدبیر منزل و معیشت خود)، سیاست ذاتیه (آگاهی به معاد) تقسیم کردند.

سیاست نبوی در دیدگاه آنان به‌معنای مدیریت اداری و اجرایی و نوعی ولایت سیاسی نیست، بلکه اصلاح انسان‌ها با تعیینِ سنت‌ها و قوانین مفید، تزکیهٔ نفس و ایجاد عادت‌های نیکوست. سیاست خاصیه و ذاتیه به ادارهٔ جامعه مربوط نیست، بلکه اولی همان تدبیر منزل و دومی تدبیر و اصلاح نفس است. سیاست ملوکیه و عامیه به ادارهٔ جامعه مربوط است. سیاست ملوکیه به امامان هدایتگر و جانشینان پیامبراکرم (ص) که عادل بودند اختصاص دارد. اینان به حفظ شریعت در جامعهٔ اسلامی، احیای سنت‌ها، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، اجرای حدود و احکام، مبارزه با ظالمان و دفاع از مظلومان پرداخته‌اند. سیاست عامیه به ریاست امیران بر شهرها و کشورها و ریاست سرلشکرها بر لشکر و مانند این‌ها اطلاق می‌شود.

از دیگر فیلسوفانِ مسلمانی که به مباحث اجتماعی اشاره کرده است، ابوعلی‌سیناست که مبانیِ مدینهٔ عادلهٔ خود یعنی جهان‌شناسی و خداشناسی، انسان‌شناسی و غایت‌شناسی را بیان کرده است. وی معتقد است که غایت این جامعه، سعادت دنیوی و اخروی است.

از نظریه‌های مهم ابن‌سینا، نظریهٔ وی دربارهٔ نبوت است. وی نبی را حاکم جامعه می‌داند و ضرورتِ حاکمیتِ نبی را در چهار سطح عقلانی، تخیّلی، اعجازی و سیاسی _ اجتماعی ثابت می‌کند. ابن‌سینا قانون را برای جامعه به شرط الاهی‌بودن می‌پذیرد. وی همچنین دربارهٔ ویژگی‌های این شهر به تعاون برای سعادت، عدالت، نبودِ تعارض و فساد، دینداری و پیروی از شریعت اشاره می‌کند. او نیز حکومت‌ها را به دموکراسی، استبدادی، حکومت‌های خسیسه (که ریاست آن با پست‌ترین مردم است) و حکومت اشرافی (حکومتی که رهبری آن را شریف‌ترین انسان‌ها بر عهده دارند)، تقسیم می‌کند و درنهایت رهبریِ این نوع حکومت (اشرافی) را به پیامبر می‌رساند.