کتاب جنگ؛ جستاری درباره پدیده کهن

کتاب جنگ؛ جستاری درباره پدیده کهن نوشتهٔ آنتونی کلیفورد گریبلینگ و ترجمهٔ امیرحسین رزاق است. جنگ در پنج یا شاید حتی ده‌هزار سال گذشته همواره از جنبه‌های برجستهٔ تمدن بشری بوده است. نباید از این موضوع به‌سادگی گذشت. این کتاب کمک می‌کند جنگ را با نگاهی دیگر ببینید.

درباره کتاب جنگ؛ جستاری درباره پدیده کهن

جنگ در گذشته گاه دستاوردهای خوبی داشته، اما درد و رنج فراوانی نیز به بار آورده و همچنان هم به بار خواهد آورد. مثلاً مجموع تلفات جنگ‌های جهانی اول و دوم از صدمیلیون نفر هم فراتر رفت، اما امروز حدومرز بحث به‌کل تغییر کرده است. جنگ در عصر هسته‌ای حتی امکان نابودی خود تمدن بشری را نیز دارد. این کتاب شرح دشمنی و جنگ و رویکردهای مختلف بررسی جنگ است.

 کتاب جنگ؛ جستاری درباره پدیده کهن مکمل اثری است که پیش از این انتشارات دانشگاه ییل با نام دوستی (۲۰۱۳) منتشر کرده است. در آن کتاب نویسنده دربارهٔ چندوچون مطلوب‌ترین روابط انسانی ـ و احتمالاً در دسترس‌ترین آن‌ها ـ بحث می‌کند. مطلوب‌ترین از آن حیث که بهترین پیوندهای میان‌فردی را می‌توان در آن‌ها جست؛ چرا که دوستی را می‌توان شکل بالغ انواع عشق، پیوندهای خانوادگی و رفاقت‌ها به شمار آورد، متضاد دوستی خصومت است و کامل‌ترین شکل خصومت سازمان‌یافته در قالب جنگ دیده می‌شود.

خواندن کتاب  جنگ؛ جستاری درباره پدیده کهن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به شناخت بهتر روابط انسانی در جهان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب  جنگ؛ جستاری درباره پدیده کهن

«دلیل وقوع جنگ چیست؟ آیا هیچ دلیل موجهی می‌توان برای جنگ آورد؟ آیا هنگام تعارضی خطرناک و مهلک، هر کاری برای شکست دادن دشمن جایز است؟ جنگ به‌راستی چیست و چه تفاوتی با دیگر انواع درگیری‌های خشونت‌آمیز دارد؟ تاریخ چه درس‌هایی دربارهٔ تأثیرات جنگ‌ها بر افراد و جوامع برای ارائه دارد؟ آیا این تأثیرات در سرتاسر جهان ناگوارند؟ و اگر نیستند، آیا این نکته می‌تواند (چنان‌که ادعا می‌شود) آغازی برای توجیه جنگ باشد؟

این‌ها سؤالات اصلی پیرامون پدیدهٔ جنگ هستند.

پاسخ به نخستین سؤال، چرایی وقوع جنگ، از همه پیچیده‌تر است. این سؤال به‌دنبال یافتن علت جنگ است و برخلاف پرسش‌های مربوط به جنگی خاص، به‌طور کلی می‌پرسد: «چرا جنگ یکی از جنبه‌های همیشگی و فراگیر تاریخ بشر است»؟

اولین پرسشی که باید دربارهٔ این موضوع مطرح کنیم این است که آیا اصلاً طرح این سؤال صحیح است؟ شاید وسوسه شویم که سؤال را گمراه‌کننده فرض کنیم؛ چرا که به نظر می‌رسد پاسخی واحد در نظر دارد که بتوان آن را به همهٔ جنگ‌ها تعمیم داد؛ احتمالاً در قالب کلیاتی دربارهٔ طبیعت بشر، شرایط انسان، ساختارهای اجتماعی، جاه‌طلبی‌ها یا ضرورت‌های سیاسی، قراردادهای بین‌المللی، ترکیبی از این موارد یا شاید همهٔ آن‌ها. منتقد این سؤال می‌تواند استدلال کند که فقط دلیل هر جنگ منحصربه‌فرد قابل‌بررسی است و دلایل یک یا چند جنگ با جنگ‌های دیگر متفاوت است و هر جنگ مجموعه‌ای از عوامل علّی ویژهٔ خود را دارد. می‌توان با ترفند توسل به نوع دیگری از کلیات از این دیدگاه دفاع کرد: ازآنجاکه جنگ‌ها در زمان و مکان‌های متفاوتی رخ می‌دهند، بالطبع شرایط حاکم نیز باید در هر مورد متفاوت باشد.

ولی این انکار سرسری سؤال به نظر کمی عجولانه است. وقوع مکرر و همیشگی جنگ در تاریخ این گمانه را به ذهن می‌آورد که شاید در روابط انسانی چیزی هست که جنگ را ضروری می‌کند. کشف این حقیقت که گروه شامپانزه‌های نر حمله‌های سازمان‌یافته علیه دیگر گروه‌های شامپانزه تدارک می‌دهند، این احتمال ناراحت‌کننده را مطرح می‌کند که عنصری ژنتیکی در کار است؛ یعنی به‌طور خلاصه، انسان‌ها برای خشونت اجتماعی سازمان‌یافته برنامه‌ریزی شده‌اند. پیش از رد این ایده که بن‌مایهٔ زیربنایی مشترکی در کار است و جرقه‌های منحصربه‌فردی که در طول تاریخ آتش جنگ را شعله‌ور ساخته‌اند، تنها بهانه بوده‌اند و نه علت، باید احتمال مطرح‌شده در کنار دیگر احتمالات بررسی شود.

در پرسش کلی «علت جنگ چیست؟» بد نیست به نکتهٔ پیش‌رو دربارهٔ خود مفهوم علیت توجه کنیم. وقایع اندکی هستند که علتی واحد دارند. فیلسوفان بی‌درنگ خاطرنشان می‌کنند که بیشتر وقایع، نتیجهٔ تأثیر مشترک و هماهنگ چندین عامل هستند. برای نمونه آتشی را در نظر بگیرید که در خانه شعله‌ور می‌شود. از عوامل علّی آن می‌توان به حضور اکسیژن، خشکی چارچوب و اثاثیه و چیزی مانند جرقهٔ سیم برق دارای اتصالی یا یک چوب‌کبریت اشاره کرد. ما تمایل داریم جرقهٔ سیم یا چوب‌کبریت را در حکم «علت» آتش در نظر بگیریم، با اینکه هرکدام در حضور دیگر شرایط لازم می‌توانند سبب‌ساز شروع آتش‌سوزی باشند، ولی درواقع به همهٔ عوامل یعنی اکسیژن و مواد خشک نیز نیاز است؛ چرا که جرقهٔ سیم یا شعلهٔ کبریت، اگر اکسیژن کافی موجود نباشد یا اثاثیهٔ خانه خیس باشد، نمی‌توانند سبب آتش‌سوزی شوند. نتیجهٔ کلی این است: وجود هریک از عوامل برای آتش‌سوزی لازم است ولی کافی نیست؛ درواقع، ترکیب مناسبی از آن‌هاست که موجب آتش‌سوزی می‌شود.»