کتاب اندیشه اسلامی ۱ (ویراست دوم)

کتاب اندیشه اسلامی ۱ (ویراست دوم) نوشته جعفر سبحانی تبریزی و محمد محمدرضایی است. 

ارزیابی، بازنگری و اصلاحِ هرکدام از اجزاء نظام آموزشی زمینه لازم را برای بهبود و حرکت تکاملی آن نظام فراهم می‌آورد. متن درسی نیز که یکی از اجزاء مهم هر نظام آموزشی است مشمول همین قانون کلی است. به همین دلیل کتاب اندیشه اسلامی ۱ (ویراست دوم) با ویرایش جدید برای دانشجویان منتشر شده است.

خواندن کتاب اندیشه اسلامی ۱ (ویراست دوم) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام دانشجویان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اندیشه اسلامی ۱ (ویراست دوم)

خودشناسی

از مسائل مهم انسان و شاید مهم‌ترین آنها، شناخت خود انسان است. آدمی قبل از آنکه به شناخت جهان پیرامون خود و نیک و بد آن بپردازد، باید خود را بشناسد و گنجینه‌های فطرت و نهاد خود را کشف نماید و آنها را به کمال برساند و امیال نفسانی و شهوانی خود را تعدیل کند. در این صورت است که به بزرگ‌ترین سعادت نائل می‌شود. اما اگر غفلت بورزد و استعدادهای خود را نیابد و شکوفا نسازد و فقط نیازهای مادی و امیال نفسانی و حیوانی خود را برآورد، گرفتار خسران می‌گردد و از مرتبه انسانیت به حیوانیت تنزّل می‌کند.

دعوت به شناخت انسان از توصیه‌های مهم پیامبران الهی، عالمان اخلاق، عارفان و فیلسوفان است و انسان خود نیز اهمیت آن را احساس می‌کند. البته، آدمی از جهات مختلف، موضوع شناخت و علوم گوناگون است. روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ، اخلاق، پزشکی، اندام‌شناسی، زیست‌شناسی و بیوشیمی و ... هرکدام، از نظرگاه خاصی انسان را مورد مطالعه قرار می‌دهند؛ اما منظور از شناخت انسان در این مبحث، آن است که او دارای استعدادها و نیروهایی برای فهم خود و جهان و تکامل انسانی است. اگر انسان با تأمل و تفکر، امکانات و استعدادهایی که برای رشد و تکامل در او نهاده شده است، بشناسد، بهتر می‌تواند سرمایه‌های وجودی خود را به کمال برساند.

قرآن و روایات اسلامی، انسان را به خودشناسی دعوت می‌کنند.

قرآن می‌فرماید:

- انسان باید بنگرد که از چه آفریده شده است؛۱

- آیا انسان به یاد نمی‌آورد که ما او را آفریدیم و حال آنکه چیزی نبوده است؛۲

- ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به خود بپردازید ... .۳

امیرالمؤمنین علی می‌فرماید:

کسی که به خودشناسی دست یابد، به بزرگ‌ترین سعادت و کامیابی رسیده است.۴

بنا به نقل تاریخی بر سر در معبد دلفی، در یکی از شهرهای یونان باستان، برای کشف رموز خلقت و پیچیدگی‌های وجود انسان، نوشته بودند که «خود را بشناس!» در تاریخ فلسفه، خودشناسی، از نظریات اساسی سقراط حکیم بوده است.۵ ایمانوئل کانت، از فیلسوفان بزرگ مغرب‌زمین، می‌گوید: «انسان قبل از هر چیز باید به ارزیابی و شناخت دقیق توانایی شناخت خود بپردازد.»۶

بنابراین، در اهمیت خودشناسی، جای هیچ شک و شبهه‌ای نیست؛ اما برای روشنی هرچه بیشتر رجحان و ضرورت خودشناسی، می‌توان به دلایل ذیل اشاره کرد:

۱. مقدمه کمال انسانی

اگر آدمی قبل از هر چیز خود را بشناسد، بهتر می‌تواند از سرمایه‌های وجودی خود بهره ببرد و آنها را شکوفا سازد؛ زیرا نقطه آغاز همان شناخت سرمایه‌های وجودی است. او می‌تواند از خود بپرسد: آیا حد وجودی انسان در حد سایر حیوانات است یا قدرت تعالی و رشد و پرواز کردن دارد؟ اگر قدرت تعالی و پرواز به عالم ملکوت را دارد تا چه حد می‌تواند پرواز کند؟ اگر انسانی که قدرت تعالی و پرواز دارد، از آن استفاده نکند و از سرمایه وجودی خود بهره نبرد، آیا شایسته مذمّت نیست؟ آیا انسان غیر از این بدن مادی، حقیقت دیگری به‌نام روح دارد؟ اگر انسان دارای روح است، نیازهای آن چیست و چگونه باید برآورده شود و چگونه باید تکامل پیدا کند؟ پاسخ به این پرسش‌ها مقدمه تکامل انسانی است.

۲. پیش‌درآمد جهان‌شناسی