بریده‌هایی از کتاب اندیشه اسلامی ۱ (ویراست دوم)

منکران معاد و انگیزه انکار قرآن بیان می‌دارد که منکران معاد زندگی را منحصر به این دنیا می‌دانند و بر این ادّعای خود، هیچ دلیلی ندارند؛ بلکه از سر جهل چنین می‌پندارند، قرآن می‌فرماید: آنها گفتند: غیر از زندگانی دنیوی ما [دنیای دیگری] نیست؛ می‌میریم و زنده می‌شویم و ما را جز طبیعت هلاک نمی‌کند. آنان به این سخن که می‌گویند علمی ندارند؛ بلکه تنها حدس می‌زنند [و گمانی بی‌پایه دارند]. البته برخی می‌دانند که با اعتقاد به معاد، دیگر نمی‌توانند به امیال نفسانی و شهوانی خود جامه عمل بپوشانند و ازاین‌رو معاد را انکار می‌کنند. آنان می‌خواهند راه برای گناهکاری باز باشد و در فساد و خوشگذرانی هرچه بیشتر غوطه‌ور شوند

خداوند، انسان را برای هدفی آفریده است و این هدف، چیزی جز تکامل معنوی و روحی او نیست و چون انسان به‌تنهایی نمی‌تواند به این هدف نائل گردد، حکمت خدا اقتضا می‌کند که پیامبرانی مبعوث شوند تا انسان در پرتو تربیت و تعلیم آنان به کمال واقعی خویش برسد. قرآن ارسال رسولان را با صفت حکمت الهی مرتبط دانسته، می‌فرماید: پیامبرانی که بشارت‌دهنده و بیم‌دهنده بودند، تا بعد از این پیامبران، حجتی برای مردم بر خدا باقی نماند [و بر همه اتمام حجت شود] و خداوند توانا و حکیم است. همچنین حکمت خدا اقتضا می‌کند که مرگ پایان زندگی انسان نباشد؛ زیرا انسان، ظرفیت جاودانه زیستن را دارد. قرآن دراین‌باره می‌فرماید: آیا گمان کرده‌اید که شما را بیهوده آفریده‌ایم و اینکه شما به‌سوی ما باز نمی‌گردید؟

بسیاری از انسان‌ها چون به معاد ایمان ندارند و از حقیقت مرگ بی‌خبرند یا از کیفر گناهان خویش بیم دارند و... از مرگ می‌هراسند. گروهی مرگ را پایان زندگی می‌دانند که از گذر آن همه هستی آنها نابود می‌شود. بنابراین، از نیستی هراس دارند؛ ولی کسانی که به معاد یقین دارند و مرگ را مرحله جدیدی از زندگی می‌دانند، از آن هراس به دل راه نمی‌دهند. البته گونه‌ای نگرانی از مرگ را می‌توان در همه مشاهده کرد؛ زیرا گُسستن از عزیزان خود مانند همسر، پدر، مادر، فرزندان و دوستان، بدون رنج نخواهد بود. این نوع نگرانی، امری طبیعی است و در همه افراد بشر در لحظه مرگ وجود دارد

در باب حقیقت انسان دو دیدگاه وجود دارد: مادی و الهی.

براساس این تحلیل، انسان، با مُردن و متلاشی شدن جسمش نابود می‌گردد.

براساس این تحلیل، روح یا بُعد غیر مادی انسان، با مُردن و متلاشی شدن جسم از بین نمی‌رود؛ بلکه حیاتی جاودانه را در عالم آخرت پیش می‌گیرد.

مسائل مهم انسان و شاید مهم‌ترین آنها، شناخت خود انسان است. آدمی قبل از آنکه به شناخت جهان پیرامون خود و نیک و بد آن بپردازد، باید خود را بشناسد و گنجینه‌های فطرت و نهاد خود را کشف نماید و آنها را به کمال برساند و امیال نفسانی و شهوانی خود را تعدیل کند. در این صورت است که به بزرگ‌ترین سعادت نائل می‌شود. اما اگر غفلت بورزد و استعدادهای خود را نیابد و شکوفا نسازد و فقط نیازهای مادی و امیال نفسانی و حیوانی خود را برآورد، گرفتار خسران می‌گردد و از مرتبه انسانیت به حیوانیت تنزّل می‌کند. دعوت به شناخت انسان از توصی

عدالت جزایی خدا اقتضا می‌کند که افرادی که به آنها تکلیفی ابلاغ نشده است، مجازات نشوند. قرآن دراین‌باره می‌فرماید: ما ترازوهای عدل را در روز قیامت برپا می‌کنیم، پس به هیچ‌کس ستمی نمی‌شود.