کتاب اخلاق در دنیای واقعی

اخلاق در دنیای واقعی، اثر پیتر سینگر است که انتشارات دانشگاه پرینستون آن را در سال ۲۰۱۶ منتشر کرد. این اثر مجموعه‌ای از ۸۲ مقالۀ کوتاه است. 

درباره کتاب اخلاق در دنیای واقعی

پیتر سینگر در این کتاب و در قالب مقاله‌های کوتاه به موضوعاتی مانند گزینش ژنتیک انسانی، فقر شدید، تغییرات آب‌و‌هوایی، حیوانات، سقط‌جنین، اتانازی (مرگ خودخواسته)،  فروش کلیه، قیمت اخلاقیِ هنرِ گران‌قیمت و راه‌های افزایش شادی پرداخته و در هر مقاله به یک سؤال جنجال‌برانگیز پاسخ داده است. 

سینگر در اخلاق در دنیای واقعی کوشیده تا پاسخ‌های فیلسوفانه اما ساده‌‌ای را برای طیف وسعتری از مخاطباناماده کند.

 در این کتاب او نه‌تنها به مسائل اجتماعی و جهانی بلکه به مسائل فردی و شخصی هم پرداخته است. کتاب اخلاق در دنیای واقعی ترجمۀ بیش از ۷۰ مقاله از ۸۲ مقالۀ کتاب اصلی سینگر است، فصل پنجم کتاب با توجه به شرایط فرهنگی جامع ایران ترجمه نشده است. بیشتر مقاله‌ها پاسخِ پرسشی را می‌دهند که در ابتدای هر مقاله مطرح شده است.

 نویسنده تلاش کرده که هر موضوع را در قالب یک مقالۀ کوتاه، خلاصه و روشن ‌بیان کند. 

 خواندن کتاب اخلاق در دنیای واقعی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی و فلسفه را به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم.

 درباره پیتر سینگر

پیتر سینگر، متفکر استرالیایی و استاد فلسفه در دانشگاه پرینستون آمریکا است. پیتر سینگر به آسان‌یاب کردن مضامین پیچیدهٔ فلسفی مشهور است.

اگر هگل در زمرهٔ دشواریاب‌ترین فیلسوفان قرار دارد، سینگر از اندیشه‌های پیچیدهٔ او روایتی آسان به دست می‌دهد. کتاب او در بارهٔ هگل به فارسی برگردانده و به همت انتشارات طرح نو منتشر شده است. او همچنین کتابی دارد در بارهٔ آراء مارکس که درآمدی است بر اندیشه‌های این متفکر پساهگلی؛ این کتاب نیز در مجموعهٔ بنیان‌گذاران فرهنگ امروز از سوی انتشارات طرح نو به زیور طبع آراسته شد. و دیگر کتابی که از این فیلسوف به فارسی برگردانده شده، آزادی حیوانات، نام دارد که انتشارات ققنوس آن را منتشر کرده است.

مشرب فلسفی پیتر سینگر در اخلاق، فایده‌گرایی است. او نشان می‌دهد که فایده‌گرایی، به رغم طنین خودمدارانه و نه چندان دلچسبی که ممکن است برای غیرمتخصصان در فلسفه در زبان فارسی داشته باشد، آن ظرفیت را دارد که بتوان بر آن اساس مرامی انسان‌دوستانه بنیان کرد. پیتر سینگر در انسان‌دوستی و دفاع از حقوق فقرا به گفته بسنده نکرده و در این مسیر پای در میدان عمل هم نهاده است. نام او در فهرست بنیان‌گذاران خیریه‌ای با این عنوان قرار دارد: «زندگی که شما می‌توانید حفظ کنید».

 نام این بنیاد بر آمده از عنوان کتابی به همین نام از پیتر سینگر است (The Life You Can Save). سینگر نه تنها در کاستن از رنج انسان‌های به شدت فقیر در نظر و عمل تلاش کرده، بلکه در دفاع از حقوق دیگر حیوانات، غیر انسان، هم در نظر و عمل کوشیده است. او در بارهٔ «آزادی حیوانات» کتاب نوشته است، و همچنین سبک تغذیهٔ گیاه‌خواری را برای اجتناب از مشارکت در وارد آوردن رنج بر حیوان درد کشنده برگزیده است. او توضیح می‌دهد که انگیزهٔ او برای سبک تغذیهٔ گیاه‌خواری، نه سلامت و طول عمر خود، بلکه انگیزه‌ای اخلاقی به نفع حیوانات و نیز حفظ محیط زیست است.

بخشی از کتاب اخلاق در دنیای واقعی

داوری‌هایِ اخلاقی می‌توانند حقیقی یا غیرواقعی باشند؟ یا اخلاق اساساً موضوعی کاملاً شخصی است یا شاید به فرهنگ جامعه‌ای بستگی دارد که فرد در آن زندگی می‌کند؟ شاید پاسخ این پرسش را یافته باشیم.

در میان فیلسوفان از سال ۱۹۳۰ دیدگاهی که در آن عقاید اخلاقی بیانگر حقایق عینی هستند، منسوخ شده است. در آن زمان منطقیون اثبات‌گرا اظهار داشتند، ازآنجایی‌که به نظر می‌رسد هیچ راهی برای تأیید عینی حقیقت عقاید اخلاقی وجود ندارد، این عقاید نمی‌توانند چیزی جز بیان احساسات یا گرایش‌های ما باشند. بنابراین برای مثال زمانی که می‌گوییم «نباید آن بچه را بزنی» تمام آنچه واقعاً انجام می‌دهیم بیان ناخشنودی‌مان از کتک زدن کودک توسط شما است یا تشویق شما برای توقفِ کتک زدن! هیچ حقیقتی وجود ندارد که نشان دهد آیا کتک زدن بچه درست است یا نه.

اگرچه این دیدگاه اخلاقی اغلب به چالش کشیده شده و بسیاری از این مخالفت‌ها از سویِ متفکرانِ مذهبی بوده است که برای توجیه بسیاری از این مخالفت‌ها به فرامین خداوندی متوسل می‌شوند. این‌گونه استدلال‌ها خواستاران محدودی در دنیای بسیار سکولار و غیردینی فلسفۀ غرب دارد. دیگر دفاعیات از حقایق عینی در اخلاق هیچ رجوعی به مذهب ندارند اما می‌توانند اندکی در مقابلِ حالت فیلسوفانۀ متداول پیش روند.

بااین‌حال ماه گذشته رویداد بزرگ فلسفی را شاهد بودیم: انتشار کتابی از درک پارفیت با نام «در باب آنچه اهمیت دارد» و مدّت‌ها در انتظار چاپ بود. پارفیت که عضو بازنشستهٔ آل سولز کالجِ آکسفورد است تاکنون فقط کتاب «دلایل و اشخاص»۲۵ را نگاشته و از این کتاب در سال ۱۹۸۴ بسیار تقدیر شده است.

استدلال‌های کاملاً این جهانی و سکولار و روش جامع او که در آن دیگر مواضع را در نظر می‌گیرد برای اولین بار در طول دهه‌ها، کسانی را به حالت دفاعی برد که عینی‌گرایی در فلسفه را رد می‌کردند.

«در باب آنچه اهمیت دارد» کتابی است با حجمی ترسناک: دو جلد قطور که در مجموع بیش از ۱۴۰۰ صفحه متن استدلالی پرحجم دارد. امّا اصلِ بحث در ۴۰۰ صفحۀ نخست آمده که برای ذهن خردمند و کنجکاو، چالشی دست‌یافتنی است، خصوصاً با توجه به اینکه پارفیت عضو بهترین سنت فلسفهٔ انگلیسی‌زبانی است که همواره می‌کوشد شفاف باشد و اگر بتواند از کلمات ساده‌تر استفاده کند هرگز کلمات مبهم و مغلق به کار نمی‌برد. هر جمله مستقیم، و بحث واضح است، پارفیت اغلب از مثال‌هایی روشن برای بیان منظورش استفاده می‌کند. بنابراین، کتاب با روشی خردمندانه می‌کوشد تا نظر همهٔ کسانی را تغییر دهد که نمی‌خواهند اهمیت منطقی و عینی «آنچه اهمیت دارد» را قبول کنند.

بسیاری از مردم تصور می‌کنند عقلانیت همیشه کارایی دارد: دلایل می‌توانند به ما بگویند چگونه به خواسته‌هایمان برسیم اما خواسته‌ها و تمایلات بنیادی ما فراتر از وسعت قلمرو استدلال هستند، البته نه به همان اندازه که پارفیت بیان می‌دارد. درست همان‌طور که می‌توانیم حقیقت ۲=۱+۱ را دریابیم، می‌توانیم متوجه شویم که من برای اجتناب از رنج بردن در آینده دلیلی دارم بدون توجه به اینکه آیا این موضوع اکنون برایم مهم است یا تمایلی به آن دارم یا نه و آیا در آن زمان از آن رنج خواهم برد یا نه. همچنین می‌توانیم (اگرچه، همیشه دلایل قطعی نیستند)، دلایلی برای جلوگیری از رنج بردن دیگران داشته باشیم. این‌چنین حقایق هنجاریِ آشکاری زمینه‌ساز بنیان دفاع پارفیت از عینی‌گرایی اخلاقی۲۶ است.

یکی از استدلال‌های اصلی در برابر عینی‌گرایی اخلاقی این است که مردم عمیقاً با یکدیگر دربارهٔ درست و اشتباه مخالف‌اند و این مخالفت به فیلسوفانی کشیده می‌شود که نمی‌توانند به بی‌دانشی یا گیجی متهم شوند. اگر متفکران بزرگ مانند امانوئل کانت و جرمی بنتام دربارهٔ آنچه باید انجام دهیم، باهم مخالف‌اند، آیا واقعاً پاسخی عینی و حقیقی به این پرسش وجود دارد؟

پاسخ پارفیت به این قسمت از بحث او را به ادعایی می‌رساند که شاید حتی از دفاعش از عینی‌گرایی اخلاقی نیز برجسته‌تر باشد. او سه نظریهٔ عمده دربارهٔ آنچه باید انجام دهیم مطرح می‌کند: یکی از کانت، دیگری از قرارداد اجتماعیِ متداول هابز، لاک، روسو و فیلسوفان معاصر جان رالزو تی ام، اسکانلون، و سومین مورد از فایده‌باوریی بنتام  که در آن اشاره می‌کند نظریه‌های کانت و قرارداد اجتماعی باید بازنگری شوند تا قابل دفاع باشند.

سپس اظهار می‌دارد این نظریه‌های اصلاح‌شده با شکلی خاص از پیامد گرایی۳۱ منطبق هستند که در گروهی مشابه با فایده‌باوریی می‌گنجد. اگر پارفیت درست گفته باشد پس نسبت به آنچه ما می‌اندیشیم مخالفت بسیار کمتری بین نظریه‌های اخلاقی ظاهراً متضاد وجود دارد در واقع، این عبارت پارفیت که «از راه‌های متفاوت به کوهی یکسان صعود می‌کنند» دربارهٔ مدافعان هرکدام از این نظریه‌ها صادق است.