کتاب کلیدر؛ جلد اول و دوم

محمود دولت‌آبادی، نویسنده چیره دست و سرشناس ایرانی که جایزه‌های بین‌المللی ادبی یان میخالسکی سوییس و جایزه شوالیه ادب و هنر فرانسه را هم در کارنامه پربارش دارد، رمان بلند سه‌هزار صفحه‌ای و ده جلدی کلیدر را با الهام از یک واقعه تاریخی در دوران کودکی خود نوشته است؛ قتل یک قهرمان مردمی به اسم گل‌محمد کلمیشی که کارش ایستادگی مقابل ظلم و زور اربابان و حکومتی‌ها بود. محمود پنج- شش ساله، آن سال‌ها گوشش پر بوده از مرثیه‌ها و اشعار و داستان‌هایی درباره گل‌محمد. اشعاری که بلاخره کار خود را کردند تا شاهکاری به اسم کلیدر خلق شود. رمانی که تاریخ و خیال را بهم آمیخته تا به قول نویسنده‌اش «یادگاری برای مردم آینده ما» شود.

کلیدر از مردمان روستایی زجرکشیده، مظلوم و همیشه منتظری می‌گوید که در سال‌های ظلم و زور خان‌ها و خان‌زاده‌های دهه ۲۰ در یکی از خشک‌ترین و کم‌رونق‌ترین نقاط روستایی ایران، جایی میان سبزوار، نیشابور و قوچان زندگی می‌کردند و بر زمین‌های خشن و خسیس کویر، عرق می‌ریختند. فضای این داستان، فضای ملتهب سیاسی پس از جنگ جهانی دوم و بین سال‌های ۱۳۲۵تا ۱۳۲۷ است.

بلقیس و شوهرش سه پسر و یک دختر دارند. زندگی آنها با چوپانی می‌گذرد. گل محمد پسر دوم خانواده است که از سربازی برگشته و با وجود داشتن همسری به اسم زیور، عاشق مارال دختر دایی خود می‌شود و این ازدواج آغاز ماجراهای پر از عداوتی می‌شود که آخر آن قتل ناخواسته یکی از مالدارهای سرشناس روستایی است. قتلی که به دنبالش دو خون دیگر ریخته می‌شود. خون دو ماموری که برای تحقیق درباره قتلی که گل‌محمدمرتکب شده، آمده‌اند. قتلی که درواقع دفاع از خود بوده است. گل محمد به زندان می‌افتد اما به کمک یکی از اعضای حزب توده به نام ستار، فرار می‌کند و زندگی مخفیانه و مبارزاتش با اربابان زورگو آغاز می‌شود، آوازه گل‌محمد در سراسر منطقه می‌پیچد و محبوب مردم می‌شود، محبوبیتی که برایش مسئولیتی سنگین و تشویشی مداوم آورده است، او تبدیل به قهرمان مردم شده و زندگی‌اش سراسر ناآرامی و آشوب است؛ ترور محمدرضا شاه به دست حزب توده هم بر این تشویش دامن می‌زند تا سرنوشتی تلخ را برای گل‌محمد افسانه‌ای و یارانش رقم بزند.

رمان کلیدر بسیار واقع‌گرایانه است. هر سطر داستان آنقدر ملموس است که انگار پیش چشم خواننده اتفاق می‌افتد. بیشتر شخصیت‌ها بر اساس واقعیت ساخته شده‌اند و هرجا لازم بوده با قدرت خیال وصف‌ناپذیر دولت آبادی پروبال گرفته‌اند. توصیف‌های دولت‌آبادی از سبک زندگی مردم و رنج‌ها و امیدهای آنان در این اثر و البته همه آثار او، آنقدر دقیق، واقعی و قانع‌کننده‌اند که به راحتی می‌شود فهمید، نویسنده تمام آنها را با گوشت و پوست خود حس کرده و با خیالپردازی صرف به آنها نرسیده است.