کتاب جامعه شناسانه اندیشیدن

کتاب جامعه‌شناسانه اندیشیدن با عنوان انگلیسی Thinking Sociologically نوشته زیگمونت باومن و تیم می با ترجمه فرهنگ ارشاد، اثری در حوزه‌ی جامعه‌شناسی است که نشر نی در سال ۱۴۰۳ آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی شیوه‌های اندیشیدن جامعه‌شناسانه و اهمیت آن در فهم مناسبات اجتماعی و زندگی روزمره می‌پردازد و تلاش می‌کند مخاطب را با مفاهیم بنیادین این رشته آشنا کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب جامعه شناسانه اندیشیدن اثر زیگمونت باومن و تیم می

کتاب جامعه‌شناسانه اندیشیدن اثری تحلیلی و جامعه‌شناختی است که به قلم زیگمونت باومن و تیم مِی نگاشته شده است. این کتاب نخستین بار در سال ۱۹۹۰ منتشر شد و در طول سال‌ها چندین بار بازنگری و ویرایش شد. ویراست سوم کتاب که ترجمه‌ی فارسی بر اساس آن انجام شده، در سال ۲۰۱۹ و به یاد باومن منتشر شده است. ساختار کتاب بر پایه‌ی فصل‌هایی است که هریک به یکی از جنبه‌های مهم جامعه‌شناسی و شیوه‌ی اندیشیدن جامعه‌شناسانه می‌پردازد. نویسندگان با رویکردی تحلیلی، مفاهیم کلیدی مانند کنش اجتماعی، هویت، قدرت، نابرابری، مدرنیته و پست‌مدرنیته را بررسی کرده‌اند و تلاش کرده‌اند پیوند میان تجربه‌های فردی و ساختارهای اجتماعی را روشن کنند.

زیگمونت باومن و تیم مِی در کتاب جامعه‌شناسانه اندیشیدن، با بهره‌گیری از مثال‌های روزمره و ارجاع به نظریه‌پردازان بزرگ، جامعه‌شناسی را به‌عنوان ابزاری برای فهم بهتر جهان اجتماعی معرفی می‌کند. کتاب به‌گونه‌ای نوشته شده که هم برای دانشجویان و علاقه‌مندان به علوم اجتماعی و هم برای مخاطبان عمومی قابل‌استفاده است و در هر فصل، موضوعات معاصر و چالش‌های جدید جوامع انسانی را مورد توجه قرار داده است.

خلاصه کتاب جامعه شناسانه اندیشیدن

کتاب جامعه‌شناسانه اندیشیدن به بررسی این پرسش می‌پردازد که چگونه می‌توان با نگاهی جامعه‌شناسانه به مسائل و پدیده‌های اجتماعی نگریست و چه تفاوتی میان این نوع نگاه و سایر شیوه‌های اندیشیدن وجود دارد. نویسندگان باتکیه‌بر تجربه‌های روزمره و مثال‌های ملموس، نشان می‌دهند که جامعه‌شناسی صرفاً دانشی دانشگاهی نیست، بلکه ابزاری برای فهم بهتر خود، دیگران و محیط اجتماعی است. در این کتاب، مفاهیمی مانند کنش اجتماعی، هویت فردی و جمعی، نقش گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، قدرت، نابرابری و تأثیر ساختارهای اجتماعی بر زندگی فردی و جمعی مورد بحث قرار گرفته‌ است. زیگمونت باومن و تیم مِی تأکید دارند که جامعه‌شناسی به ما کمک می‌کند تا فراتر از برداشت‌های بدیهی و روزمره، به ریشه‌های مسائل اجتماعی بیندیشیم و روابط میان فرد و جامعه را درک کنیم.

این کتاب همچنین به تفاوت جامعه‌شناسی با سایر علوم انسانی مانند تاریخ، انسان‌شناسی، روان‌شناسی و اقتصاد می‌پردازد و نشان می‌دهد که جامعه‌شناسی چگونه با پرسش‌های خاص خود، به تحلیل پدیده‌های اجتماعی می‌پردازد. یکی از محورهای اصلی کتاب اهمیت نگاه رابطه‌ای و شبکه‌ای به کنش‌های انسانی است؛ یعنی افراد همواره در بستر شبکه‌ای از وابستگی‌ها و روابط متقابل قرار دارند و نمی‌توان رفتار آن‌ها را صرفاً به انتخاب‌های فردی تقلیل داد. در بخش‌هایی از کتاب، به موضوعاتی مانند مدرنیته، پست‌مدرنیته، جهانی‌شدن، فناوری‌های نوین، عدالت اجتماعی و نابرابری پرداخته شده و تأثیر این تحولات بر زندگی فردی و جمعی بررسی شده است. نویسندگان بر این باورند که جامعه‌شناسی نه‌تنها به فهم بهتر مسائل اجتماعی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند ما را به‌سمت بازاندیشی در ارزش‌ها، هویت‌ها و روابط انسانی سوق دهد و حساسیت ما را درباره‌ی تفاوت‌ها و تکثر اجتماعی افزایش دهد.

چرا باید کتاب جامعه شناسانه اندیشیدن را بخوانیم؟

این کتاب با ارائه‌ی چهارچوبی برای اندیشیدن جامعه‌شناسانه، به مخاطب کمک می‌کند تا فراتر از برداشت‌های سطحی و روزمره، به لایه‌های پنهان‌تر و ساختاری‌تر مسائل اجتماعی نگاه کند. کتاب جامعه‌شناسانه اندیشیدن با مثال‌های ملموس و تحلیل‌های دقیق، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان مسائل فردی را در بستر ساختارهای اجتماعی فهمید و به ریشه‌های نابرابری، قدرت و هویت پی برد. مطالعه‌ی این اثر دریچه‌ای به‌سوی فهم عمیق‌تر از جامعه و نقش خود در آن می‌گشاید و امکان بازاندیشی درباره‌ی ارزش‌ها و باورهای شخصی را فراهم می‌کند. همچنین کتاب به مخاطب می‌آموزد که چگونه با حساسیت و دقت بیشتری به تفاوت‌ها و تکثر اجتماعی بنگرد و در مواجهه با مسائل معاصر، رویکردی تحلیلی و انتقادی اتخاذ کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای دانشجویان و علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی، علوم اجتماعی و علوم انسانی بسیار مفید است. همچنین کسانی که دغدغه‌ی فهم بهتر روابط اجتماعی، هویت، قدرت و نابرابری را دارند یا می‌خواهند با نگاهی انتقادی به مسائل روزمره و ساختارهای اجتماعی بنگرند، از خواندن این کتاب بهره خواهند برد. این اثر به کسانی که به‌دنبال درک عمیق‌تر از جامعه و جایگاه خود در آن هستند، پیشنهاد می‌شود.

درباره زیگمونت باومن

زیگمونت باومن (Zygmunt Bauman) جامعه‌شناس و فیلسوف لهستانی‌بریتانیایی بود که در ۱۹ نوامبر ۱۹۲۵ در شهر پوزنان لهستان به دنیا آمد و در ۹ ژانویه ۲۰۱۷ در لیدز انگلستان درگذشت. او از مهم‌ترین نظریه‌پردازان اجتماعی قرن بیستم به‌ شمار می‌آید و آثارش بیشتر درباره‌ی مدرنیته، هولوکاست، مصرف‌گرایی پسامدرن و مدرنیته‌ی سیال است.

باومن در خانواده‌ای یهودی و غیرمذهبی متولد شد. در سال ۱۹۳۹، با حمله‌ی آلمان نازی و شوروی به لهستان، خانواده‌اش به شرق و اتحاد جماهیر شوروی گریختند. در جنگ جهانی دوم به ارتش اول لهستان که تحت کنترل شوروی بود پیوست و به‌عنوان افسر سیاسی در نبردهای کولبرگ و برلین شرکت کرد و نشان شجاعت نظامی گرفت. پس از جنگ، یکی از جوان‌ترین سرگردهای ارتش لهستان شد. از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۳ در سپاه امنیت داخلی فعالیت داشت، اما میزان دخالت او در امور امنیتی و اطلاعاتی مشخص نیست. خودش بعدها گفت پیوستن به این نهاد در ۱۹سالگی اشتباه بود، هرچند شغلش صرفاً دفتری بوده است.

در همین دوران در آکادمی علوم سیاسی و اجتماعی ورشو، جامعه‌شناسی خواند و در سال ۱۹۵۴ مدرک کارشناسی ارشد گرفت. پس از اخراج از ارتش به‌دلیل اقدام پدرش برای مهاجرت به اسرائیل ـ که باعث اختلافی موقت میانشان شد ـ تدریس را در دانشگاه ورشو آغاز کرد و در سال ۱۹۵۶ رساله‌ی دکتری‌اش را درباره‌ی دکترین سیاسی حزب کارگر بریتانیا دفاع کرد. نخستین کتاب مهمش درباره‌ی جنبش سوسیالیستی بریتانیا بود که در سال ۱۹۵۹ به لهستانی و در سال ۱۹۷۲ به انگلیسی منتشر شد. در دهه‌ی ۱۹۶۰ کتاب جامعه‌شناسی روزمره را نوشت که در لهستان با استقبال گسترده روبه‌رو شد و بعدها مبنای کتاب انگلیسی تفکر جامعه‌شناختی یا  جامعه‌شناسانه اندیشیدن قرار گرفت.

باومن ابتدا به مارکسیسم وفادار بود، اما تحت‌تأثیر آنتونیو گرامشی و گئورگ زیمل، کم‌کم از حکومت کمونیستی لهستان فاصله گرفت. با وجود تکمیل پژوهش‌های دانشگاهی، به‌خاطر دیدگاه‌های انتقادی‌اش، به مقام استادی رسمی نرسید. در جریان بحران سیاسی سال ۱۹۶۸، از حزب حاکم کناره گرفت و در پی موج یهودستیزی و پاکسازی سیاسی، از دانشگاه اخراج شد و ناچار به ترک لهستان و انصراف از تابعیتش شد. او ابتدا به اسرائیل رفت و در دانشگاه تل‌آویو تدریس کرد، سپس در سال ۱۹۷۰ به بریتانیا مهاجرت کرد و در دانشگاه لیدز استاد جامعه‌شناسی شد.

در سال‌های پایانی قرن بیستم، باومن بر جنبش‌های ضدجهانی‌سازی تأثیر گذاشت. او در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۱ سیاست‌های اسرائیل را به‌شدت نقد کرد و گفت دولت اسرائیل از هولوکاست برای توجیه رفتارهای غیرقابل‌قبول خود بهره می‌برد.

باومن بیش از ۵۰ کتاب و صدها مقاله نوشت که محور اصلی‌شان مدرنیته، اخلاق، جهانی‌شدن و مصرف‌گرایی است. او در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ رابطه‌ی مدرنیته با بوروکراسی و حذف اجتماعی را بررسی کرد و در کتاب مشهورش، مدرنیته و هولوکاست، نشان داد که هولوکاست محصول منطق مدرنِ نظم، اطاعت و عقلانیت ابزاری بود، نه بازگشت به توحش پیشامدرن.

در آثار دهه‌ی ۱۹۹۰ به تحلیل پساسرمایه‌داری مصرفی پرداخت و گفت جامعه از تولیدمحور به مصرف‌محور تبدیل شده است؛ امنیت قربانی آزادی شده و انسان‌ها در وضعیتی سیال از ترس‌ها و خواسته‌های ناپایدار زندگی می‌کنند. او برای توضیح این وضعیت مفهوم مدرنیته‌ی سیال را ساخت؛ جایی که روابط، ارزش‌ها و هویت‌ها دائماً در حال تغییر و لغزش‌اند.

او در سال‌های پایانی عمرش درباره‌ی هنر و فرهنگ نیز نوشت و معتقد بود در دنیای سیال امروز، هنر تنها زمانی معنا دارد که از جاودانگی و ثبات دست بردارد و در حرکت و تغییر مداوم معنا بیابد.

باومن جوایز معتبری چون جایزه‌ی آمالفی (۱۹۹۲)، جایزه‌ی تئودور آدورنو (۱۹۹۸) و جایزه‌ی آستوریاس (۲۰۱۰) را دریافت کرد. دانشگاه لیدز نیز به افتخارش مؤسسه‌ی باومن را بنیان گذاشت.

او تا پایان عمر فعال ماند و تا واپسین سال‌ها درباره‌ی جامعه‌ی مدرن، اخلاق و سرشت انسان در جهان ناپایدار امروز قلم زد.

درباره تیم می

تیم می (Tim May) در سال ۲۰۲۲ به‌عنوان استاد ممتاز افتخاری منصوب شد. پیش از آن، در دانشگاه‌های پلیموث، سالفورد، دورام و شفیلد سِمت‌های دانشگاهی مختلفی داشت.

او در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه‌های گوناگون علوم اجتماعی تدریس کرد و در دانشگاه نیز نقش‌های متعددی بر عهده داشت، از جمله مدیریت مرکزی پژوهشی با عنوان آینده‌های پایدار شهری و منطقه‌ای (Sustainable Urban and Regional Futures) که بیشتر از طریق منابع مالی مستقل اداره می‌شد و دفتر اصلی‌اش در مرکز منچستر قرار داشت.

تیم در طول فعالیت حرفه‌ای‌اش با نهادهای دولتی، خصوصی و داوطلبانه همکاری کرده است. پروژه‌های او از منابع مالی محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی حمایت دریافت کرده‌اند؛ از جمله از اتحادیه‌ی اروپا، شوراهای پژوهشی بریتانیا (ESRC ،EPSRC ،AHRC)، مؤسسه‌ی NESTA، شورای شهر منچستر، سازمان خدمات بهداشت ملی بریتانیا (NHS)، اتاق‌های بازرگانی بریتانیا و بنیاد میسترا (Mistra Foundation).

تیم تا کنون نویسنده و ویراستار چندين کتاب بوده و آثارش به پانزده زبان ترجمه شده‌اند. افزون‌براین، او سردبیری مجموعه‌ کتاب مسائل در جامعه (Issues in Society) را نیز بر عهده داشته و بیش از ۱۸۰ مقاله‌ی علمی، فصل کتاب، گزارش پژوهشی و مطلب نوشته است.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

‏‫کتاب حاضر در سال ۱۴۰۲، با عنوان تفکر جامعه‌شناختی و با ترجمه‌ی حسین احمدی توسط انتشارات اندیشه احسان منتشر شده است.‬

بخشی از کتاب جامعه شناسانه اندیشیدن

«ممکن است احساس انزوا یا تنهایی داشته باشیم و ظاهراً حس کنیم نمی‌توانیم با دیگران ارتباط برقرار کنیم. با این حال، ما هرگز در وضعیتِ انزوایِ مطلق از یکدیگر قرار نداریم. ممکن است از محدودیت‌های اعمال‌شده به ما به واسطهٔ شرایطی که هیچ کنترلی بر آن نداریم بیزار باشیم و نیز با امتناع از همنوایی با انتظاراتِ دیگران، بر آزادی خودمان پافشاری کنیم. ممکن است در فقدان دسترسی به سرگرمی‌ای فوری و آنی روی گوشی‌های همراهمان، حس درماندگی و استیصال کنیم یا از وقتمان برای مطالعه، خلاصه کردن، بحث کردن یا بازاندیشی استفاده کنیم. در هر حال، نیاز داریم دیگران ما را به رسمیت بشناسند، ولی اگر این امر به‌نحوی که انتظار داریم قریب‌الوقوع یا اصلاً ممکن نباشد، چه‌بسا یأس و دلخوری به بار آید. داشتن احساسات متعارض یا نشان دادن کنش‌های متفاوت، بسته به شرایط، جزئی عادی و معمول از تجربیات [روزمرهٔ] ماست. به نظر می‌رسد بشر در وضعیت‌های گُنگ و گیج‌کننده‌ای به سر می‌برد که هم به استیصال منجر شده است و هم به تخیّل و خلاقیت راه می‌برد.»