کتاب زندگینامه سیاسی بابک امیرخسروی

کتاب زندگینامه سیاسی بابک امیرخسروی نوشتهٔ «بابک امیرخسروی» ناداستانی در حوزهٔ خاطره‌نویسی و تاریخ شفاهی است که نشر بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه آن را در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است. این کتاب روایت زندگی و تجربه‌های سیاسی نویسنده را در بستر تحولات اجتماعی و سیاسی ایران به‌ویژه در ارتباط با حزب تودهٔ ایران بازگو کرده است. نویسنده با نگاهی انتقادی و تحلیلی، خاطرات خود را از دوران کودکی تا فعالیت‌های حزبی و مهاجرت، همراه با اسناد و مکاتبات شخصی ارائه داده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب زندگینامه سیاسی بابک امیرخسروی اثر بابک امیرخسروی

کتاب «زندگی‌نامهٔ سیاسی بابک امیرخسروی» ناداستانی در قالب خاطرات است که به روایت زندگی «بابک امیرخسروی»، یکی از کادرهای قدیم حزب تودهٔ ایران پرداخته است. این کتاب در دوره‌ای طولانی و با تردید و تأمل فراوان نوشته شده و حاصل سال‌ها تجربه، مشاهده و مکاتبه با فعالان سیاسی و فرهنگی ایران بوده است. ساختار کتاب بر پایهٔ بازخوانی اسناد، نامه‌ها و یادداشت‌های شخصی نویسنده شکل گرفته و در دو بخش عمده تنظیم شده است؛ نخست، فهرست پرونده‌ها و اسناد و دوم، متن کامل نامه‌ها و نوشته‌ها. این کتاب با پیشگفتاری آغاز می‌شود که در آن نویسنده به دشواری‌ها و تردیدهای خود در نوشتن زندگی‌نامه اشاره کرده و سپس با شرحی از دوران کودکی، خانواده، تحصیل و ورود به فعالیت‌های سیاسی ادامه یافته است.

روایت امیرخسروی، تصویری از فضای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران در قرن ۲۰ میلادی ارائه داده و به‌ویژه بر نقش حزب توده و تحولات پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تمرکز کرده است. این اثر نه‌تنها بازتابی از زندگی فردی نویسنده است، بلکه بخشی از تاریخ معاصر ایران را از منظر یک فعال سیاسی بازگو کرده است. کتاب «زندگی‌نامهٔ سیاسی بابک امیرخسروی» ۹ فصل دارد. عنوان این فصل‌ها به‌ترتیب عبارت است از «دوران کودکی و شباب»، «مهاجرت اول»، «زندگی در مسکو»، «زندگی در برلین شرقی»، «کوچ به فرانسه»، «بازگشت به ایران پس از انقلاب بهمن»، «"نامه به رفقا"؛ اولین گام»، «تکوین و پیدایش» و «فعالیت در راستای همکاری و وحدت با سایر نیروها». بابک امیرخسروی پیشگفتار این اثر را در خرداد ۱۳۹۹ برابر با ژوئن ۲۰۲۰ میلادی به رشتهٔ تحریر درآورده است.

خلاصه کتاب زندگینامه سیاسی بابک امیرخسروی

نویسنده در آغاز از تردیدها و نگرانی‌هایش دربارهٔ نوشتن خاطرات و زندگی‌نامه سخن می‌گوید و تأکید دارد که این اثر بیشتر سرگذشت یک کادر قدیم حزب تودهٔ ایران است تا یکی از رهبران آن. «بابک امیرخسروی» با شرح فضای خانوادگی و اجتماعی دوران کودکی‌اش در تبریز، به تأثیر محیط و خانواده بر شکل‌گیری شخصیت و دغدغه‌های اجتماعی خود می‌پردازد. او از تجربه‌های تلخ و شیرین دوران مدرسه، احساس نابرابری اجتماعی، مهاجرت به تهران و چالش‌های هویتی و زبانی سخن می‌گوید. روایت او از عشق نوجوانی، علاقه به موسیقی و ویولن و در نهایت، جدال میان علاقهٔ شخصی و مسیر تحصیلی و سیاسی، بخشی از فرازونشیب‌های زندگی‌اش را نشان می‌دهد. در ادامه، به‌تدریج وارد فضای سیاسی می‌شود و از پیوستن به حزب تودهٔ ایران، نقش خود در ساختار حزبی و نگاه انتقادی‌اش به وابستگی حزب به اتحاد شوروی سخن می‌گوید. او با بازخوانی اسناد و نامه‌های شخصی تلاش می‌کند تصویری عینی از فضای درونی حزب، اختلافات، مهاجرت‌ها و تأثیر رویدادهای تاریخی مانند کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بر سرنوشت حزب و اعضای آن ارائه دهد. این کتاب علاوه‌بر روایت زندگی فردی، به بررسی تحولات اجتماعی و سیاسی ایران در قرن ۲۰ میلادی از منظر یک فعال سیاسی پرداخته و تلاش کرده تجربه‌های شخصی را با تاریخ جمعی پیوند بزند.

چرا باید کتاب زندگینامه سیاسی بابک امیرخسروی را بخوانیم؟

کتاب حاضر فرصتی فراهم می‌کند تا ما با تجربه‌های زیستهٔ یک فعال سیاسی ایرانی در بستر تحولات پرتنش قرن ۲۰ میلادی آشنا شویم. روایت «بابک امیرخسروی» نه‌تنها بازتابی از زندگی فردی و دغدغه‌های شخصی است، بلکه پنجره‌ای به تاریخ معاصر ایران، فضای درونی حزب توده و چالش‌های روشنفکران و فعالان سیاسی آن دوران می‌گشاید. استفاده از اسناد، نامه‌ها و یادداشت‌های شخصی به روایت کتاب عمق و اعتبار ویژه‌ای بخشیده و امکان شناخت بهتر فضای سیاسی و اجتماعی ایران را از زاویه‌ای کمتردیده‌شده فراهم کرده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، پژوهشگران حوزهٔ علوم سیاسی و اجتماعی، فعالان و کنشگران سیاسی و کسانی که به ناداستان، خاطرات و تاریخ شفاهی علاقه دارند، مفید است. این اثر به افرادی که دغدغهٔ شناخت فضای درونی احزاب سیاسی و تحولات اجتماعی ایران را دارند، پیشنهاد می‌شود.

درباره بابک امیرخسروی

«بابک امیرخسروی» متولد ۳ شهریور ۱۳۰۶ در تبریز، پنجمین و آخرین فرزند خانواده‌ای نسبتاً مرفه بود که در کودکی و نوجوانی از امکاناتی چون تحصیل در مدارس معتبر تبریز و تهران و آموزش موسیقی نزد استاد ابوالحسن صبا بهره‌مند شد. پدربزرگش، «میرزاعلی قاجار» از مالکان سرشناس تبریز و پدرش فردی آزاده و مشروطه‌خواه بود که تحت‌تأثیر افکار دایی‌اش، «مصدق‌الملک جهانشاهی» در جنبش مشروطه در تبریز مشارکت داشت. بابک امیرخسروی در ۱۴سالگی به‌دنبال اشغال تبریز توسط ارتش سرخ، همراه با خانواده به تهران مهاجرت کرد و در ۱۸سالگی به حزب تودهٔ ایران پیوست و به‌عنوان یکی از کادرهای برجستهٔ آن فعالیت کرد. او مدرک دکترای اقتصاد سیاسی خود را از دانشگاه هومبولتِ برلین گرفت و از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۹ در دبیرخانهٔ اتحادیهٔ بین‌المللی دانشجویان در پراگ فعالیت داشت و به بسیاری از کشورهای اروپا، آمریکای لاتین، آسیا و آفریقای شمالی سفر کرد و در کنفرانس‌های مهمی همچون باندونگ و قاهره شرکت داشت. در سال ۱۹۶۹ میلادی برای رهایی از پرونده‌سازی ساواک و خطر استرداد به ایران، به فرانسه مهاجرت کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و نقش مهمی در سازماندهی تشکیلات حزب در شهرستان‌ها ایفا کرد، اما پس از فرازونشیب‌های بسیار از حزب توده جدا شد و به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران حزب دموکراتیک مردم ایران فعالیت خود را ادامه داد. کتاب «زندگی‌نامهٔ سیاسی بابک امیرخسروی» اثر او است.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

«محمدعلی عمویی» در نقدی صریح، برخی رویکردهای تاریخی و مواضع «بابک امیرخسروی» در تحلیل حزب توده را مورد سؤال قرار داده و تاکید کرده است که نگاه این نویسنده در نقد گذشتهٔ حزب، ممکن است تحت‌تأثیر اسناد رسمی حزب باشد؛ که روح واقعی حوادث را منتقل نمی‌کند. «حسن بهگر» (ایران لیبرال) کتاب را سندی تاریخی خوانده که بسیاری از ابهامات سیاسی و شخصیتی دوران مبارزات را با شفافیت بازگو می‌کند. «حسن بهگر» مستندبودن، روایت‌گری صادقانه و زندهٔ خاطرات سیاسی و فردی و عاطفیِ نویسنده را از ویژگی‌های برجستهٔ کتاب حاضر دانسته است. «بهروز فتحعلی» (ایران امروز) زندگی‌نامهٔ حاضر را سرشار از تعهد و مبارزهٔ درونی برای اصلاح حزب توده دانسته و تاکید کرده که این کتاب نشان می‌دهد «بابک امیرخسروی» چگونه با نگاه مستقل فکری و سیاسی، مسیر مبارزه‌ای طولانی را با وجود دشواری‌ها، با مقاومت ادامه داده است. «ایبنا» (خبرگزاری کتاب ایران) اثر حاضر را به‌عنوان روایت‌گریِ مستند از تاریخ حزب تودهٔ ایران ارزیابی کرده و آن را وسیله‌ای برای بازتاب تحول جامعهٔ ایران با نگاه تیزبین بابک امیر‌خسروی دانسته است.

بخشی از کتاب زندگینامه سیاسی بابک امیرخسروی

«باری، به‌رغم یأس و ناامیدی و افسردگی‌ام پس از پلنوم هجدهم، وجداناً نمی‌توانستم آرام بنشینم و در برابر دشواری‌هایی که رفقای توده‌ای فراری از ایران و آواره در کشورهای مختلف با آن‌ها مواجه بودند و ضرورت ایجاد کارزار دفاع از زندانیان سیاسی، و امثال آن، بی‌تفاوت بمانم. من سال‌ها مسئول حزب در فرانسه بودم. با حزب‌ها و تشکل‌های حقوق بشری و شخصیت‌های سیاسی تماس داشتم. این کشور ناخواسته، میزبان رفقای حزبی‌ام بود که موج موج از ایران می‌رسیدند، ولی نهادهای سیاسی و حقوق بشری را نمی‌شناختند و به یاری من نیاز داشتند از این‌رو، با همهٔ تلخکامی، دوباره وارد میدان شدم. جزئیات فعالیت‌های گستردهٔ آن روزها در خاطرم نیست. تنها به مطلبی که کمیتهٔ کشوری حزب در فرانسه، در اعتراض به دروغ‌هایی که اطلاعیهٔ هیئت سیاسی در مورد شخص من نوشته بود و مربوط به فعالیت‌های آن روزهای من است، بسنده می‌کنم:

ما شهادت می‌دهیم که رفیق بابک در جریان انتقال بسیاری از رفقا به فرانسه، نجات جان برخی از رفقا در ترکیه و افغانستان، در ابتکارهای گوناگون در دفاع از زندانیان سیاسی و به‌ویژه زندانیان توده‌ای، از تشکیل کمیسیون دفاع تا فعالیت برای ترتیب دادن تظاهرات، به‌رغم بی‌مهری‌های هیئت سیاسی، همواره پیشقدم بوده و سازمان‌های حزبی از نفوذ قابل توجه وی در محافل سیاسی فرانسه به نحو احسن استفاده کرده‌اند. آخرین فعالیت او تلاش گسترده از طریق سازمان ملل و سازمان‌های بشردوست و مسئول محلی و بین‌المللی، جهت نجات جان ۳۷ تن از ایرانیان گرفتار در زندان‌های ترکیه بود که رونوشت اسناد آن نیز موجود است.»