کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها

کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها با عنوان اصلی «Understanding Media Semiotics» نوشتهٔ مارسل دانسی و ترجمهٔ گودرز میرانی و بهزاد دوران است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر در دستهٔ رسانه‌های گروهی و نشانه‌شناسی قرار می‌گیرد. پرداختن به رسانه‌های گوناگون نوشتاری، دیداری، شنیداری و در نهایت ترکیبی از همهٔ این‌ها فرصتی مناسب در اختیار شما قرار می‌دهد تا با مفاهیم نشانه‌شناسی در بستر هر یک از این حوزه‌های رسانه‌ای آشنا شوید. نویسنده ترجمهٔ فارسی کتابش را رویدادی بسیار خوشایند دانسته است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها اثر مارسل دانسی

گفته شده است که فهم نشانه‌شناسی رسانه‌ها طیف گسترده‌ای از مطالعات اجتماعی را در بر دارد. این طیف شامل روزنامه‌نگاری، ارتباطات، مطالعات فرهنگی، جامعه‌شناسی، مطالعات فیلم، تبلیغات و فضای مجازی بوده است. کتاب «فهم نشانه‌شناسی رسانه‌ها» که نخستین‌بار در سال ۲۰۰۲ میلادی و در ایران در سال ۱۳۹۶ منتشر شده و ویراستهٔ «محمدرضا یعقوبی» است، به قلم پروفسور «مارسل دانسی» نوشته شده است. او در این کتاب در باب طرح نظریهٔ نشانه و نشانه‌شناسی سخن گفته و مباحث را با ذکر مثال روشن‌تر کرده است. به‌گفتهٔ مترجم (گودرز میرانی) ویراست دوم این اثر با مقدمهٔ مارسل دانسی بر ترجمهٔ پارسی و نیز فصلی افزون بر نسخهٔ انگلیسی در انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است. این کتاب ۱۰ فصل دارد. فصل نخست به مفاهیم و روش نشانه‌شناسی پرداخته و فصل دوم مبانی نظری نشانه‌شناسی را تشریح کرده است. هشت فصل دیگر از کتاب «فهم نشانه‌شناسی رسانه‌ها» به نشانه‌شناسی رسانه‌های گوناگون مانند رسانه‌های چاپی شامل کتاب، روزنامه و مجله، رسانه‌های شنیداری مانند موسیقی و رادیو، رسانه‌های دیداری از جمله سینما و تلویزیون، رسانه‌های دیجیتال مانند رایانه و اینترنت و نیز تبلیغات و رسانه‌های اجتماعی اختصاص یافته است؛ همچنین این کتاب در فصل ۹ به آثار اجتماعی رسانه‌ها پرداخته است. پروفسور مارسل دانسی ترجمهٔ فارسی کتابش را رویدادی بسیار خوشایند دانسته است.

خلاصه کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها

کتاب «فهم نشانه‌شناسی رسانه‌ها» نیاز انسان به معنا و تأثیر رسانه‌ها در برآورده‌کردن این نیاز را بررسی کرده است. نویسنده معتقد است که رسانه‌ها با وجود جنبه‌های سرگرمی و فراهم‌کردن موجبات حواس‌پرتی انسان، نقش مهمی در ارائهٔ بازنمایی‌هایی دارند که نیاز به معنا را در انسان‌ها اقناع می‌کند. رسانه‌ها می‌توانند از طریق ساخت اسطوره‌ها، هنر، زبان و سایر اشکال فرهنگ به این نیاز پاسخ دهند؛ علاوه بر این رسانه‌ها به‌دلیل نقششان در شکل‌دهی به هویت‌ها و باورها قدرت بزرگی در دنیای معاصر به شمار می‌روند. در عصر دیجیتال، چالش‌هایی در باب کنترل اطلاعات و تعیین حدود اخلاقی در استفاده از رسانه‌ها وجود دارد. گسترش رسانه‌ها و اینترنت باعث شده است تا شرکت‌های بزرگِ رسانه‌ای تأثیر بسیاری بر اطلاعات و سرگرمی‌ها داشته باشند؛ از سوی دیگر این امکان وجود دارد که هر کسی صدای خود را در این فضا مطرح کند. سرانجام با وجود مشکلات و کاستی‌های موجود، انسان‌ها نمی‌گذارند رسانه‌ها به‌طورکامل به‌وسیلهٔ تعداد کمی از افراد کنترل شوند. این موضوع به درک شهودی افراد اشاره دارد که در نهایت نمی‌گذارند رسانه‌ها ذهن‌ها و دل‌هایشان را به‌طور کامل تسخیر کند.

چرا باید کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها را بخوانیم؟

تنوع موضوعی کتاب حاضر آن را برای طیف مطالعاتی گسترده‌ای از رونامه‌نگاری و ارتباطات گرفته تا مطالعات فرهنگی، جامعه‌شناسی، مطالعات فیلم، تبلیغات و فضای مجازی مفید کرده است.

کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران پژوهش در حوزهٔ نشانه‌شناسی و افرادی که می‌خواهند سواد رسانه‌ای خود را ارتقا دهند، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره مارسل دانسی

مارسل دانسی (Marcel Danesi) متولد ۱۹۴۶ میلادی، استاد روان‌شناسی و زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی در دانشگاه تورنتو در کانادا بوده است. او به‌دلیل فعالیت در حوزهٔ زبان، ارتباطات و نشانه‌شناسی شناخته شده است؛ همچنین دارای سمت‌هایی در دانشگاه‌های گوناگون بوده است. از آثار مکتوب او می‌توان به کتاب‌های «جستاری در باب معنا» و «مباحث اساسی زبان‌شناسی مردم‌شناسانه» و «فهم نشانه‌شناسی رسانه‌ها» اشاره کرد. گفته شده است که این نویسنده و پژوهشگر با استفاده از نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی، چگونگی تأثیرگذاری رسانه‌ها و فرهنگ عامه بر جامعه را بررسی کرده و در حوزهٔ آموزش و یادگیری نیز تحقیقات ارزشمندی انجام داده است.

خلاصه فصل‌های کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها

۱. دنیای رسانه‌ای‌شده: این فصل در باب چیستی رسانه، پیدایش رسانه‌های جمعی، مفاهیم اساسی و روش نشانه‌شناسی توضیح داده است.

۲. کلیتی دربارۀ نظریۀ نشانه‌شناسی: این فصل شما را با مفاهیم زمینه‌ای و کلی، روایت و استعاره آشنا می‌کند.

۳. رسانه‌های چاپی: این فصل در باب پیدایش رسانه‌های چاپی، کتاب، روزنامه‌ها و مجله‌ها است.

۴. رسانه‌های شنیداری: این فصل از موسیقی ضبط‌شده، موسیقی راک و رادیو سخن گفته است.

۵. فیلم: این فصل دربارهٔ تصاویر متحرک، سینما و پسامدرنیسم و ژانرهای سینمایی است.

۶. تلویزیون: این فصل شما را با پیدایش تلویزیون، تأثیر تلویزیون و ارتباط میان تلویزیون و تغییر اجتماعی آشنا می‌کند.

۷. رایانه و اینترنت: این فصل در باب رسانه‌های رایانه‌ای، اینترنت و رابطهٔ میان رایانه و ذهن است.

۸. تبلیغات: این فصل در باب چیستی تبلیغات، خلق نظام دلالت و متنیت تبلیغات است.

۹. آثار اجتماعی رسانه‌ها: این فصل شما را با رسانه‌ای‌شدن آشنا و سپس نتیجه‌گیری می‌کند.

۱۰. نشانه‌شناسی رسانه‌های اجتماعی: این فصل در باب «بازهم همگرایی» است.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب منتشر شده است؟

چاپ پیشین این کتاب بر عهدهٔ «چاپار: آنیسه‌نما» بوده است (۱۳۸۶).

بخشی از کتاب فهم نشانه شناسی رسانه ها

«تلویزیون به‌مثابۀ متنی اجتماعی

در مقیاس جهانی، تفاوت‌های برنامه‌سازی در متن تلویزیونی به‌طور کلی مسائلی جزئی هستند. همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، برنامه‌های به ظاهر غیرمرتبط در یک هم‌متن ادغام می‌شوند که برای تلویزیون می‌توان آن را متنی اجتماعی نامید. این هم‌متن، متن گسترده‌ای است که کلِ فرهنگ، معنای موضوعات عادی و تکراریِ زندگی روزمره را از آن می‌گیرد. برای پی بردن به این‌که این امر به چه معنی است، بهتر است به عقب برگردیم و یکی از اهالیِ روستایی در اروپای قرون وسطا را تصور کنیم. زندگی روزانه در آن عصر چگونه بوده است؟ شخص چگونه روال زندگی روزانه‌اش را تنظیم می‌کرد؟ در واقع، شخص بیشتر محتمل بود کدام متن اجتماعی را تعقیب کند؟

طرح‌واره‌هایِ زندگی روزانه، بنا به وقایع ثبت‌شدۀ تاریخی، به‌وسیلۀ یک متن اجتماعیِ مسیحی شکل می‌گرفتند و هدایت می‌شدند: یعنی، این طرح‌واره‌ها بر روش مسیحی‌ِ انجام کارها تمرکز داشتند. برخی از این طرح‌واره‌ها امروزه هم وجود دارند. به‌عنوان مثال، مناسبت‌های دینی از قبیل کریسمس و عید پاک هنوز هم رویدادهای برنامه‌ریزی‌شده و منظم سالانه‌ای هستند که بسیاری از مردم در جامعه، فعالیت‌های اجتماعی خود را براساس آن‌ها سازماندهی می‌کنند. در اروپای قرون وسطا، احتمالاً متن مسیحی زندگی را به شکل روزانه تنظیم می‌کرد. در آن دوره، احتمالاً مردم مرتب به کلیسا می‌رفتند، تحت اصول اخلاقی سخت‌گیرانه‌ای برگرفته از انجیل، زندگی می‌کردند و با دقت به تذکرها و احکام روحانیان گوش می‌سپردند. خرده‌متن نهفتۀ متن اجتماعیِ مسیحیت قرون وسطا که هر روز شخص را به سرنوشت واقعی خود نزدیک و نزدیک‌تر می‌ساخت این بود: رستگاری و معاد. زندگی مطابق با این متن، بی‌تردید احساس امنیت، سرپناه احساسی، و معنای معنوی برای زندگی مردم را به همراه داشت.

پس از رنسانس، روشنگری، و انقلاب صنعتی، شکلی سکولارتر از متنیت، جانشین متنِ اجتماعی مسیحیت شد. امروزه، متن اجتماعی‌ای که مردم کلاً با آن زندگی می‌کنند، به‌ندرت متنی دینی است. مگر این‌که کسی به اجتماعی دینی پیوسته باشد یا زندگی بر اساس احکام انجیلی یا متن دینیِ دیگری را انتخاب کرده باشد. ما زندگی خود را براساس تعهدات کاری‌مان، مناصب اجتماعی، و غیره تنظیم می‌کنیم که به‌ندرت ربطی به رستگاری پیدا می‌کنند، و تنها در «ایام» سنتی‌ای که در تقویم آمده است (کریسمس، عید پاک، و غیره) متن سکولار خود را با متن دینیِ سنتی‌تر هماهنگ می‌کنیم. این متن اجتماعیِ سکولار تقسیم روز را به «مقاطع زمانی» ضروری می‌سازد. به این دلیل است که ما به‌شدت به وسایلی چون انواع ساعت، برنامه‌ها، دفترهای قرار ملاقات، تقویم، و غیره وابسته شده‌ایم. بدون این چیزها ما یقیناً گم می‌شویم. در این‌باره، می‌توان به این نکته اشاره کرد که جاناتان سویفت در رمان بزرگ خود سفرهای گالیور (۱۷۲۶) اتکای مردمِ پس از رنسانس را به ساعت برای تنظیم امور روزمره‌شان به تمسخر گرفت: همۀ ساکنان لی‌لی‌پوت از این‌که گالیور تقریباً هیچ کاری را بدون نگاه کردن به ساعتش انجام نمی‌داد، متحیر شده بودند. ما نیز همانند گالیور برای انجام کارهای روزانه‌مان به شکلی طبیعی، مرتباً باید بدانیم «ساعت چند است».

سازمان متنیِ روز، جدای از موارد خاص ـ مثلاً در دیرها و صومعه‌ها ـ به‌ندرت آگاهانه است. اگر ما در ارزش مسائل روزمره‌مان تأمل می‌کردیم، این احتمال وجود داشت که سریعاً آن‌ها را زیر سؤال ببریم و سرانجام ترکشان کنیم. این امر قطعاً در مورد کسانی روی می‌دهد که تصمیم گرفته‌اند از جامعه «کنار بکشند»، یعنی زندگی خود را خارج از احکام متنیت اجتماعی بگذرانند.

اما از دهۀ ۱۹۵۰، که تلویزیون وارد صحنۀ اجتماعی شد، تقریباً بلافاصله به رسانه‌ای تبدیل گردید که از طریق آن، متن اجتماعی سکولار ابراز می‌شد و از طریق آن مردم، اطلاعات راجع به زندگی را ذره ذره جمع می‌کردند. اگر کسی فهرست‌های روزانۀ تلویزیون و ستارگان آن را با طبقه‌بندی برنامه‌ها به برنامه‌های صبح، ظهر، و عصر به دقت مطالعه کند، معنی این امر دستگیرش می‌شود. با تلویزیون کابلی و بشقاب‌های ماهواره‌ای، در ابتدا تعداد برنامه‌هایی که ارائه می‌شد، گسترده و اتفاقی بود، اما نگاهی انتقادی و دقیق‌تر به فهرست‌ها، داستان دیگری را نشان می‌دهد.»