کتاب سینما و ناسیونالیسم

کتاب سینما و ناسیونالیسم نوشتهٔ آلن ویلیامز و ترجمهٔ فرزام امین صالحی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب در حوزهٔ جامعه‌شناسی سینما را منتشر کرده است.

درباره کتاب سینما و ناسیونالیسم

آلن ویلیامز در کتاب سینما و ناسیونالیسم بیان کرده است که سینما و ملت هر دو پدیده‌های نسبتاً تازه‌ای در تاریخ‌ هستند و هر دو مستعد تغییرات بنیادی به نظر می‌رسند، هرچند نمی‌توان گفت چه نوع تغییراتی. به عقیدهٔ او سینما و ملت همواره نقش‌هایی متغیر و بغرنج نسبت به یکدیگر و در رابطه با حوزۀ گسترده‌تر فرهنگ جهانی برخوردار بوده‌اند. از نظر چشم‌انداز ناسیونالیسم، سینمای داستانی تجاری امروز که وجه بارز آن بودجه است، در یک سو، سینمای سرمایه‌محور و روزبه‌روز بی‌هویت‌تر «جهانی» ژانرهای پیوستۀ «فیلم اکشن» دیده می‌شود و در سوی دیگر، سینمای کم‌خرج، جشنواره‌محور هنری، مستقل  یا مؤلف دیده می‌شود. نویسنده بر این عقیده است که این شاخه را به‌حق می‌توان «بین‌المللی» نامید. تفاوت میان جهانی و بین‌المللی در بازارگاه امروز حیاتی است: در جشنوارۀ فیلم و سینمای هنری/ شبکۀ کابلی مستقل، داشتن یک منشأ ملی شاخص «الزامی» است، تقریباً همپای اهمیت یک کارگردان/ مؤلف شاخص. این فیلم‌ها تا حدی نقش تجربۀ سفر روی کاناپه را برای طبقۀ عشقِ تلویزیون جهانی ایفا می‌کنند. در وسط این طیف مالی، سرانجام ما با تولیدات «ملی» با هزینۀ متوسط روبه‌رو می‌شویم که برای تماشاگران داخلی و تماشاگران وابستۀ نزدیک: کانادا برای ایالات متحد، بلژیک برای فرانسه و... ساخته می‌شوند و توقع آن‌چنانی‌ای بابت بازار صادراتی ندارند.

خواندن کتاب سینما و ناسیونالیسم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران جامعه‌شناسی سینما و علاقه‌مندان به نقد اجتماعی سینما پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سینما و ناسیونالیسم

«روال عادی قوم‌شناسی سینمای هالیوود شروع از بدیهیات است: سینمای کلاسیک هالیوود هرگز نسبت به گروه‌های قومی یا اقلیت مهربان نبود. دعوی همیشگی این است که چه آن‌هاسرخ‌پوست، چه سیاه‌پوست، چه اسپانیایی و چه یهودی باشند، هالیوود اقوام و اقلیت‌ها را چون کلیشه‌هایی نشان می‌داد که راحت و به دفعات از فیلمی به فیلم دیگر می‌پلکیدند. از این مهم‌تر، اقلیت‌ها و اقوام بیش از هر چیز به خاطر غیبتشان در فیلم‌های کلاسیک هالیوود جلب توجه می‌کردند. اقوام، که به ندرت جزء پروتاگونیست‌ها بودند، فقط آب و رنگ محلی، وقفه‌های کمیک یا صرفاً شخصیت‌های منفی آشکار و نقطۀ مقابل قهرمان را ایجاد می‌کنند. این بی‌اعتنایی یا نفی، وقتی با حضور فراگیر کلیشه‌ها عجین می‌شود، الگوی همیشگی بازنمایی هالیوودی اقوام و ارزیابی رایج هالیوود از آن‌ها را کامل می‌کند: آدم‌هایی مضر، بی‌ادب و منفی.

اما رابطۀ هالیوود با هر گروه قومی یا اقلیت به مراتب متنوع‌تر از آن چیزی است که ابتدا از این توصیف ساده برمی‌آید. و در واقع، هر یک از این روابط منحصربه‌فرد است: هر کدام تاریخچۀ پیچیدۀ خودش را دارد با خصیصه‌ای ناشی از جایگاه هالیوود در مقام یک قوم‌شناس در محدودۀ اجتماعی فرهنگی.

گفتن اینکه هالیوود نقش یک قوم‌شناس فرهنگ امریکا را ایفا کرده است چه معنایی دارد؟ اولاً، این به معنای تلقی قوم‌شناسی نه چون یک متدولوژی علمی است که از طریق تحلیل و توصیف دقیق، حقایق کل‌نگرانه دربارۀ فرهنگ‌های «دیگر» را کشف می‌کند، بلکه چون یک نمونۀ تاریخی مشخص از تأویل فرهنگی و بازنمایی از نظری درگیرانه است و به معنی اندیشیدن به هالیوود نه چون یک تولیدکنندۀ محض فرهنگ‌ها یا ایدئولوژی‌های ثابت و همگن، بلکه چون یک تولیدکنندۀ بعضی گفتمان‌های متکثر است که در مبارزات اجتماعی ایدئولوژیک، لحظه‌ای خاص مداخله می‌کنند و آن را تأیید می‌کنند یا به چالش می‌کشند. تلقی یک فیلم کلاسیک هالیوود چون گفتمانی قوم‌شناسانه مترادف با تأیید جایگاه آن چون کسب‌وکاری تألیفی و در عین حال گروهی است که در عمل در راستای شیوه‌ای است که قوم‌شناسان معاصر رشتۀ خویش را بازتعریف کرده‌اند؛ مثلاً، جیمز کلیفورد جوهرۀ منطقی قوم‌شناسی را «نه چون تجربه و ترجمان یک واقعیت دیگر محدود، بلکه بیشتر چون یک گفت‌وگوی سازنده شامل سوژه‌های مهم سیاسی حاد» تحلیل کرده است.»