کتاب دکتر ژیواگو

کتاب الکترونیکی دکتر ژیواگو دربارهٔ فیلم دکتر ژیواگو و از مجموعهٔ خوانش فیلم انتشارات علمی و فرهنگی است. این اثر نوشتهٔ یان کریستی و ترجمۀ قاسم مؤمنی است و در انتشارات علمی و فرهنگی چاپ شده است. اثر حاضر به ساخت فیلم دکتر ژیواگو می‌پردازد که محصول سال ۱۹۶۵ و اقتباسی از رمان بوریس پاسترناک است. کتاب حاضر ضمن بررسی فرایند تولید فیلم، به زمینه‌های تاریخی، سیاسی و هنری آن می‌پردازد. همچنین تأثیر فیلم در فرهنگ عامه، موسیقی، مد و سینما را در طی چند دهه بررسی می‌کند. فیلم دکتر ژیواگو که از آثار شناخته‌شدهٔ سینمای کلاسیک محسوب می‌شود، موفق به دریافت پنج جایزۀ اسکار شده است و یکی از ماندگارترین اقتباس‌های سینمایی از ادبیات قرن بیستم به شمار می‌آید.

درباره کتاب دکتر ژیواگو

کتاب دکتر ژیواگو از مجموعه فیلم‌های کلاسیک مؤسسۀ فیلم بریتانیا (BFI) است که به تحلیل و بررسی فیلم دکتر ژیواگو به کارگردانی دیوید لین اختصاص دارد. این فیلم در سال ۱۹۶۵ بر اساس رمانی به همین نام اثر بوریس پاسترناک ساخته شد. در این کتاب، یان کریستی به عنوان تاریخ‌نگار سینما، ساختار روایت فیلم، جنبه‌های فنی تولید، طراحی صحنه، و چالش‌های ساخت فیلم را به‌ویژه از منظر تاریخی و سیاسی بررسی می‌کند. کریستی در بخش‌هایی از کتاب به فرایند نوشتن رمان دکتر ژیواگو، محدودیت‌های چاپ آن در اتحاد جماهیر شوروی، و نقش سازمان سیا در انتشار نسخه‌های خارجی آن در دوران جنگ سرد می‌پردازد. او با استناد به اسناد منتشرشده، بخشی از تاریخ سیاسی پشت پرده انتشار رمان و ساخت اقتباس سینمایی را روشن می‌کند. این بررسی تاریخی، کتاب را به اثری ترکیبی از نقد سینمایی، تاریخ فرهنگی و تحلیل سیاسی تبدیل کرده است. یکی از نکات مهم مورد تأکید کریستی در این کتاب، مشارکت جان باکس، طراح تولید فیلم، در ساخت جلوه‌های بصری چشمگیر فیلم است. کریستی نشان می‌دهد که چگونه تصمیم‌های طراحی صحنه و سبک بصری فیلم، به خلق فضایی کمک کرده که نه‌تنها داستان را روایت می‌کند، بلکه احساسات، فضاها و درون‌مایه‌های تاریخی را نیز به بیننده منتقل می‌سازد.

فیلم دکتر ژیواگو از همان زمان اکرانش در دهۀ ۶۰ میلادی، در سطوح مختلفی مورد توجه قرار گرفت. برخی آن را عاشقانه‌ای کلاسیک دانستند، گروهی آن را نقدی بر انقلاب روسیه تلقی کردند، و برای عده‌ای نیز فیلم یادآور شکوه و عظمت تولیدات بزرگ سینمایی قرن بیستم بود. این تنوع برداشت‌ها در خود کتاب نیز بازتاب یافته است؛ کریستی با بررسی واکنش‌های مختلف به فیلم در دوران اکران و در دهه‌های پس از آن، تحلیلی چندوجهی از اثر ارائه می‌دهد. همچنین کریستی در کتاب خود، تأثیرات فیلم بر فرهنگ عامه را بررسی می‌کند؛ از موسیقی فیلم و معروف‌ترین تم آن، «لارا تم» (Lara’s Theme)، تا تأثیر لباس‌ها و سبک طراحی صحنه در مد دهه‌های بعد. به گفته کریستی، دکتر ژیواگو نه‌تنها فیلمی داستان‌محور است، بلکه به یک پدیده فرهنگی بدل شده که فراتر از قاب سینما زندگی کرده است. کتاب دکتر ژیواگو به مجموعه فیلم‌های کلاسیک BFI تعلق دارد. این مجموعه با هدف تحلیل و معرفی شاهکارهای سینمای جهان منتشر می‌شود و هر جلد آن فیلمی را از جنبه‌های تاریخی، ژانری، فنی و فرهنگی بررسی می‌کند. نگاه انتقادی، پژوهشی و گاه شخصی نویسندگان این مجموعه، آن را به مرجعی برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان سینما تبدیل کرده است.

کتاب دکتر ژیواگو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ سینما، تحلیل فیلم، دانشجویان رشته‌های سینما و رسانه، و کسانی که به آثار کلاسیک سینمای جهان علاقه دارند مناسب است.

درباره یان کریستی

یان کریستی مورخ سینما، برنامه‌ساز، و استاد تاریخ فیلم و رسانه در کالج بربک دانشگاه لندن است. او عضو آکادمی بریتانیا است و آثار متعددی دربارهٔ سینمای روسیه، سرگئی آیزنشتاین، سینمای بریتانیا و فیلم‌سازانی چون مایکل پاول، امریک پرسبرگر و تری گیلیام منتشر کرده است. از جمله آثار مهم او می‌توان به کتاب «هنر فیلم: جان باکس و طراحی تولید» اشاره کرد. او در طراحی و گرداندن نمایشگاه‌های هنری و فرهنگی نیز فعالیت دارد.

بخشی از کتاب دکتر ژیواگو

«بلافاصله پیش از آغاز جنگ جهانی دوم و طی آن، پاسترناک شجاعت بسیار به خرج داد؛ نخست آنکه به‌رغم فشارهای بسیار، از امضای نامهٔ محکومیت مدیران ارشد حزب طی تصفیه‌ها سر باز زد؛ دیگر آنکه در میان سربازان عازم جنگ حضور می‌یافت و برای تقویت روحیهٔ آن‌ها شعرخوانی می‌کرد. پس از پیروزی متفقین، بدگمانی‌های استالین بالا گرفت و به زندانی شدن بسیاری از افسران جنگ و تداوم آزار و اذیت روشنفکران انجامید. پاسترناک در اکتبر ۱۹۴۶ ــ زمانی که خود متأهل بود ــ با اولگا ایوینس‌کایا، نویسنده و بیوهٔ جوان، آشنا شد و به او دل باخت. پاسترناک که از سال‌ها پیش، شاید از ۱۹۳۲ یا پیشتر، اندیشهٔ نوشتن رمان بلندی را در سر داشت، اکنون چشمهٔ الهام خویش را یافته بود. دست‌به‌کار دکتر ژیواگو شد و دست‌نوشتهٔ اثر را در سال ۱۹۵۴ به انجام رساند. در این فاصله، ایوینس‌کایا بهای سنگینی برای رابطه با پاسترناک پرداخت: در سال ۱۹۴۹ به زندان افتاد و بچه‌ای که از این رابطه شکل گرفته بود، سقط شد.

چنین بود که رابطهٔ آن‌ها در رمان نقش بست: یوری ژیواگو شاعر متأهلی که به پرستاری به نام لاریسا (لارا) دل می‌بندد و در بحبوحهٔ جنگ داخلی، چند ماه را عاشقانه همراه او در خانه‌ای دورافتاده به سر می‌برد و عاقبت از او جدا می‌شود و به مسکو بازمی‌گردد. رمان با مجموعهٔ شعرهای ژیواگو پایان می‌پذیرد که بسیاری از شعرهای پاسترناک برای اولگا در میان آن‌ها به چشم می‌خورد. ولی ویراستاران نشریه‌ای که پاسترناک رمان را برای چاپ به آنجا سپرد، آن را «شوروی‌ستیز» تشخیص دادند و نویسنده را به «بیگانگی» با جامعهٔ خودش متهم کردند؛ بدین ترتیب، تمام امیدها برای انتشار آن در شوروی رنگ باخت؛ حتی تحت رهبری خروشچف و دورهٔ موسوم به «ذوب شدن یخ‌ها». سرخوردگی و استیصال باعث شد پاسترناک ملاحظه را کنار بگذارد و چند نسخهٔ تایپ‌شدهٔ رمان را همراه مسافران به خارج از کشور فرستاد. یکی از نسخه‌ها به دست جانجاکومو فلترینللی ناشر کمونیست ایتالیایی رسید و تشویش‌ها و بحث‌هایی برانگیخت که اخیراً پائولو مانکوزو در کتاب در دل طوفان ژیواگو از آن پرده برداشت. ولی فقط فلترینللی نبود که آن سوی مرزهای شوروی به کتاب علاقه نشان داد. سازمان سیا نیز می‌خواست آن را به سلاحی در جنگ تبلیغاتی علیه شوروی تبدیل کند و سعی داشت آن را به زبان روسی چاپ و نسخه‌های آن را مخفیانه وارد خاک شوروی کند.»